Nhượng quyền và tự phát triển thương hiệu: Đâu sẽ là phương án sinh lời tốt hơn?
Trong bối cảnh thị trường trà sữa Việt Nam ngày càng sôi động với sự cạnh tranh khốc liệt giữa các thương hiệu nội địa và quốc tế, việc lựa chọn kinh doanh giữa thương hiệu nhượng quyền hay tự phát triển thương hiệu đang trở thành bài toán khó đối với nhiều nhà đầu tư.
Mỗi phương án đều có những ưu điểm và thách thức riêng, đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên nhiều yếu tố.
Thị trường trà sữa Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển vượt bậc trong thập kỷ qua. Từ những quán trà sữa nhỏ lẻ trên vỉa hè, ngành này đã phát triển thành một ngành công nghiệp tỷ đô với sự hiện diện của hàng trăm thương hiệu. Điều này đã tạo ra cơ hội lớn cho các nhà đầu tư, song cũng đặt ra câu hỏi về chiến lược gia nhập thị trường hiệu quả nhất.
Mô hình nhượng quyền thương hiệu trà sữa đã chứng minh được sức hút lớn tại Việt Nam. Những cái tên như Gong Cha, The Coffee House, Phúc Long hay TocoToco đã mở rộng mạng lưới cửa hàng trên toàn quốc thông qua hệ thống nhượng quyền. Lợi thế lớn nhất của mô hình này là việc nhà đầu tư được thừa hưởng một thương hiệu đã được khẳng định, công thức pha chế đã được chuẩn hóa, và hệ thống vận hành đã được tối ưu. Đây là những yếu tố giúp giảm thiểu rủi ro và rút ngắn thời gian hoàn vốn.
Ông Nguyễn Văn Trung, chủ một cửa hàng nhượng quyền của thương hiệu TocoToco tại Hà Nội chia sẻ: "Khi lựa chọn nhượng quyền, tôi không phải lo lắng về việc xây dựng thương hiệu từ đầu. Khách hàng đã biết đến TocoToco và tin tưởng vào chất lượng sản phẩm. Điều này giúp cửa hàng của tôi có lượng khách ổn định ngay từ những ngày đầu hoạt động."
Tuy nhiên, mô hình nhượng quyền cũng đi kèm với những hạn chế đáng kể. Chi phí ban đầu thường cao hơn so với việc tự mở thương hiệu, bao gồm phí nhượng quyền, phí marketing và chi phí đào tạo. Ngoài ra, các nhà đầu tư cũng phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của thương hiệu gốc, từ thiết kế cửa hàng, menu sản phẩm đến quy trình phục vụ, điều này hạn chế tính linh hoạt và sáng tạo của họ.
Chị Phạm Thị Mai, một nhà đầu tư kinh nghiệm trong lĩnh vực F&B tại TP. Hồ Chí Minh cho biết: "Khi làm việc với các thương hiệu nhượng quyền, tôi nhận thấy mình chỉ là một mắt xích trong hệ thống lớn. Dù có nhiều ý tưởng để phát triển sản phẩm phù hợp với khẩu vị địa phương, tôi cũng không thể thực hiện vì điều đó vi phạm hợp đồng nhượng quyền."
Mặt khác, việc tự phát triển thương hiệu trà sữa riêng đang ngày càng được nhiều nhà đầu tư lựa chọn. Thành công của những thương hiệu như Ding Tea, Bobapop hay Heekcaa đã chứng minh rằng với chiến lược đúng đắn, các thương hiệu nội địa hoàn toàn có thể cạnh tranh với những cái tên quốc tế.
Lợi thế lớn nhất của việc tự phát triển thương hiệu là sự tự chủ hoàn toàn trong mọi quyết định kinh doanh. Từ việc lựa chọn vị trí, thiết kế không gian, đến phát triển thực đơn và chiến lược marketing, nhà đầu tư có thể linh hoạt điều chỉnh để phù hợp với đặc điểm của thị trường mục tiêu và sở thích của khách hàng.
Anh Trần Minh Hải, người sáng lập thương hiệu trà sữa tại Đà Nẵng chia sẻ: "Việc tự xây dựng thương hiệu giúp tôi có thể thay đổi nhanh chóng để đáp ứng xu hướng tiêu dùng. Chẳng hạn khi phát hiện ra sự ưa chuộng của khách hàng đối với các loại trà sữa ít đường, tôi đã ngay lập tức điều chỉnh công thức và đưa ra các sản phẩm mới, điều mà các thương hiệu nhượng quyền không thể làm được."
Tuy nhiên, việc tự phát triển thương hiệu cũng đối mặt với nhiều thách thức. Thời gian xây dựng thương hiệu và tạo dựng lòng tin của khách hàng thường kéo dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn và đầu tư lâu dài. Ngoài ra, việc phát triển công thức, quy trình chuẩn hóa và đào tạo nhân viên cũng là những vấn đề phức tạp mà các nhà đầu tư mới thường gặp khó khăn.
Theo thống kê, tỷ lệ thất bại của các thương hiệu trà sữa tự phát triển trong năm đầu tiên lên đến 60%, cao hơn nhiều so với con số 30% của các cửa hàng nhượng quyền. Điều này cho thấy rủi ro của việc tự phát triển thương hiệu là không nhỏ.
Về mặt tài chính, việc so sánh khả năng sinh lời giữa hai mô hình phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Mô hình nhượng quyền thường có lợi nhuận ổn định nhưng bị giới hạn bởi các khoản phí nhượng quyền và chia sẻ doanh thu. Theo số liệu từ các chuyên gia trong ngành, biên lợi nhuận của mô hình nhượng quyền dao động từ 15-25%, trong khi con số này ở các thương hiệu tự phát triển có thể đạt 30-40% hoặc thậm chí cao hơn nếu được quản lý hiệu quả.
Ông Nguyễn Huy Phong, chuyên gia tư vấn kinh doanh F&B cho biết: "Nếu xét về tiềm năng sinh lời dài hạn, việc tự phát triển thương hiệu có thể mang lại lợi nhuận cao hơn nhiều, đặc biệt khi thương hiệu đã được khẳng định và có thể mở rộng thông qua hệ thống nhượng quyền của chính mình. Tuy nhiên, điều này đòi hỏi vốn đầu tư lớn, kiến thức chuyên sâu về ngành hàng và khả năng chịu đựng rủi ro cao trong giai đoạn đầu."
Ngoài ra, yếu tố địa điểm cũng đóng vai trò quan trọng trong việc lựa chọn mô hình kinh doanh. Tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh hay Đà Nẵng, nơi có nhiều thương hiệu trà sữa cạnh tranh, việc nhượng quyền một thương hiệu mạnh có thể giúp thu hút khách hàng nhanh chóng. Trong khi đó, tại các thị trường tỉnh lẻ chưa bão hòa, việc tự phát triển thương hiệu có thể là lựa chọn tốt hơn do chi phí thấp hơn và áp lực cạnh tranh ít hơn.
Xu hướng gần đây cho thấy sự phát triển của mô hình kết hợp, trong đó các nhà đầu tư ban đầu lựa chọn nhượng quyền để học hỏi kinh nghiệm và xây dựng mạng lưới khách hàng, sau đó phát triển thương hiệu riêng. Chiến lược này giúp họ tận dụng được ưu điểm của cả hai mô hình và giảm thiểu rủi ro.
Chị Lê Thị Thanh Hà, chủ chuỗi trà sữa tại Hải Phòng chia sẻ: "Tôi đã bắt đầu với việc nhượng quyền một thương hiệu Đài Loan trong 3 năm. Sau khi tích lũy đủ kinh nghiệm và hiểu rõ thị trường, tôi đã quyết định phát triển thương hiệu riêng. Điều này cho phép tôi áp dụng những bài học từ mô hình nhượng quyền nhưng vẫn có sự tự do sáng tạo và biên lợi nhuận cao hơn."
Nhìn chung, không có câu trả lời duy nhất cho câu hỏi đâu là phương án sinh lời tốt hơn giữa nhượng quyền và tự phát triển thương hiệu trong thị trường trà sữa Việt Nam. Quyết định này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như vốn đầu tư, kinh nghiệm, mục tiêu kinh doanh và khả năng chịu đựng rủi ro của nhà đầu tư.
Đối với những người mới bắt đầu, có vốn hạn chế hoặc thiếu kinh nghiệm trong ngành F&B, mô hình nhượng quyền có thể là lựa chọn an toàn hơn. Trong khi đó, những nhà đầu tư có kinh nghiệm, nguồn lực dồi dào và tầm nhìn dài hạn có thể hướng đến việc tự phát triển thương hiệu để tối đa hóa lợi nhuận và giá trị doanh nghiệp.
Trong bối cảnh thị trường trà sữa Việt Nam đang dần bão hòa tại các thành phố lớn, cả hai mô hình đều cần có chiến lược sáng tạo và khác biệt hóa để tồn tại và phát triển. Dù lựa chọn phương án nào, chất lượng sản phẩm, dịch vụ khách hàng và khả năng thích ứng với xu hướng thị trường vẫn sẽ là những yếu tố quyết định thành công trong ngành công nghiệp trà sữa năng động này.
Tiến Hoàng
