Thị trường trà sữa Việt Nam: Đã bão hòa hay vẫn còn tiềm năng phát triển?
Thị trường trà sữa Việt Nam đã có một chặng đường phát triển ấn tượng trong hơn một thập kỷ qua. Từ một thức uống du nhập từ Đài Loan, trà sữa nhanh chóng trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực của giới trẻ.
Sự xuất hiện liên tục của các thương hiệu trong và ngoài nước cho thấy sự sôi động của ngành hàng này, nhưng đồng thời cũng đặt ra câu hỏi: liệu thị trường đã đến điểm bão hòa hay vẫn còn dư địa để phát triển?
Sự bùng nổ của trà sữa tại Việt Nam bắt đầu từ những năm 2010, khi một số thương hiệu ngoại như Gong Cha, Koi Thé, The Alley đặt chân vào thị trường, mang đến những trải nghiệm mới mẻ về hương vị và chất lượng. Ngay sau đó, hàng loạt thương hiệu nội địa cũng nhanh chóng xuất hiện, tạo ra cuộc cạnh tranh khốc liệt về giá cả, mô hình kinh doanh và chiến lược tiếp cận khách hàng. Thời kỳ hoàng kim của trà sữa được thể hiện qua việc các cửa hàng mọc lên như nấm, từ trung tâm thành phố đến các quận ngoại thành, thậm chí len lỏi vào các khu vực nông thôn.

Đến giai đoạn 2016-2019, thị trường chứng kiến sự bùng nổ mạnh mẽ với hàng loạt thương hiệu trong và ngoài nước gia nhập, từ The Coffee House, Phúc Long, TocoToco đến các tên tuổi quốc tế như Tiger Sugar, Xing Fu Tang. Đây là thời kỳ "hoàng kim" của ngành trà sữa khi các cửa hàng mọc lên như nấm, người tiêu dùng sẵn sàng xếp hàng hàng giờ đồng hồ chỉ để mua một cốc trà sữa.
Giai đoạn 2020-2022 đánh dấu sự sàng lọc mạnh mẽ của thị trường khi đại dịch COVID-19 bùng phát. Nhiều chuỗi nhỏ buộc phải đóng cửa hoặc thu hẹp quy mô, trong khi các thương hiệu lớn nhanh chóng chuyển đổi mô hình kinh doanh, đẩy mạnh bán hàng online và giao hàng tận nơi để thích nghi với tình hình mới.
Theo số liệu mới nhất từ các công ty nghiên cứu thị trường, ngành trà sữa Việt Nam hiện có quy mô khoảng 10.000 tỷ đồng (tương đương 400 triệu USD) và dự kiến tiếp tục tăng trưởng với tốc độ trung bình 20% trong 5 năm tới. Tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, hiện có hơn 1.500 cửa hàng trà sữa của khoảng 50 thương hiệu khác nhau, từ quy mô chuỗi lớn đến các cửa hàng độc lập.
Tuy số lượng cửa hàng đã tăng đáng kể, nhưng mật độ phân bố vẫn chưa đồng đều. Các khu vực trung tâm, khu vực có nhiều trường học và văn phòng thường có mật độ cửa hàng cao, đôi khi dẫn đến tình trạng cạnh tranh gay gắt. Trong khi đó, nhiều khu vực ngoại thành, các tỉnh thành nhỏ hơn vẫn chưa được các thương hiệu lớn khai thác triệt để.
Về xu hướng tiêu dùng, khách hàng ngày càng trở nên khắt khe hơn, không chỉ quan tâm đến hương vị mà còn chú trọng đến nguồn gốc nguyên liệu, giá trị dinh dưỡng và trải nghiệm tổng thể. Điều này buộc các thương hiệu phải không ngừng đổi mới sản phẩm và nâng cao chất lượng dịch vụ.

Một số chuyên gia cho rằng thị trường trà sữa Việt Nam đã bắt đầu bộc lộ những dấu hiệu bão hòa, đặc biệt tại các khu vực trung tâm thành phố lớn. Cụ thể:
Sự sụt giảm về biên lợi nhuận: Cạnh tranh gay gắt dẫn đến việc các cửa hàng phải tăng chi phí marketing, khuyến mãi để thu hút khách hàng, từ đó làm giảm biên lợi nhuận. Theo khảo sát từ các chủ cửa hàng, biên lợi nhuận đã giảm từ mức 30-35% xuống còn 15-20% trong vòng 3 năm qua.
Tỷ lệ thất bại cao của các cửa hàng mới: Khoảng 60% cửa hàng trà sữa mới mở không thể tồn tại quá 2 năm, chủ yếu do không tìm được điểm khác biệt và thiếu vốn để duy trì hoạt động trong thời gian dài.
Sự chuyển dịch của người tiêu dùng: Thay vì trung thành với một thương hiệu, người tiêu dùng ngày càng dễ dàng chuyển đổi giữa các nhãn hiệu khác nhau, thậm chí chuyển sang các loại đồ uống mới như nước ép trái cây tươi, sinh tố, cà phê đặc sản...
Mặc dù có những dấu hiệu của sự bão hòa, thị trường trà sữa Việt Nam vẫn còn nhiều tiềm năng phát triển:
Mở rộng về địa lý: Các thành phố cấp 2, cấp 3 và khu vực nông thôn vẫn là thị trường tiềm năng chưa được khai thác đúng mức. Tại những khu vực này, mức độ cạnh tranh thấp hơn và chi phí vận hành cũng thấp hơn so với các thành phố lớn.
Đổi mới sản phẩm và mô hình kinh doanh: Các thương hiệu có thể tiếp tục phát triển bằng cách đa dạng hóa danh mục sản phẩm, tích hợp các yếu tố văn hóa địa phương, và áp dụng các mô hình kinh doanh mới như kiosk tự động, giao hàng theo gói đăng ký...
Xu hướng tiêu dùng xanh và lành mạnh: Ngày càng nhiều người tiêu dùng quan tâm đến sức khỏe và môi trường, tạo cơ hội cho các thương hiệu phát triển dòng sản phẩm hữu cơ, ít đường, sử dụng nguyên liệu địa phương và bao bì thân thiện với môi trường.
Tích hợp công nghệ: Ứng dụng công nghệ số trong quản lý chuỗi cung ứng, marketing cá nhân hóa và tạo trải nghiệm khách hàng độc đáo là hướng đi nhiều thương hiệu đang khám phá để tạo lợi thế cạnh tranh.
Để tồn tại và phát triển trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh, các doanh nghiệp trà sữa cần có chiến lược rõ ràng:
Xây dựng bản sắc thương hiệu mạnh: Thay vì cạnh tranh về giá, các thương hiệu nên tập trung vào việc xây dựng câu chuyện và giá trị cốt lõi riêng biệt để kết nối sâu sắc với khách hàng.
Tối ưu hóa vận hành: Áp dụng công nghệ và hệ thống quản lý hiệu quả để giảm chi phí vận hành, đảm bảo chất lượng sản phẩm ổn định và tăng năng suất lao động.
Phát triển theo chiều sâu: Thay vì mở rộng nhanh chóng về số lượng cửa hàng, các thương hiệu nên tập trung vào việc tăng giá trị giao dịch bình quân và tần suất mua hàng của khách hàng hiện tại.
Liên kết và đa dạng hóa: Hợp tác với các ngành hàng khác như bánh ngọt, ẩm thực nhẹ, hoặc phát triển dòng sản phẩm đóng chai để mở rộng kênh phân phối và tiếp cận khách hàng mới.

Trong 5 năm tới, thị trường trà sữa Việt Nam dự kiến sẽ chứng kiến những thay đổi đáng kể:
Sự phân hóa rõ nét giữa các phân khúc: Thị trường sẽ phân chia thành các phân khúc rõ ràng hơn, từ trà sữa cao cấp, trung cấp đến bình dân, mỗi phân khúc có định vị và đối tượng khách hàng riêng.
Tập trung vào trải nghiệm: Các cửa hàng sẽ không chỉ là nơi bán đồ uống mà còn là không gian trải nghiệm, nơi khách hàng có thể tìm thấy sự kết nối và giải trí.
Phát triển dòng sản phẩm bền vững: Trà sữa sẽ trở nên lành mạnh hơn với các thành phần tự nhiên, ít đường, và bao bì thân thiện với môi trường.
Mở rộng ra thị trường quốc tế: Một số thương hiệu Việt Nam đã bắt đầu mở rộng ra các nước trong khu vực như Campuchia, Lào, Myanmar, và xu hướng này sẽ tiếp tục phát triển.
Thị trường trà sữa Việt Nam đang ở giai đoạn chuyển mình quan trọng. Mặc dù có những dấu hiệu bão hòa tại các khu vực trung tâm thành phố lớn, nhưng vẫn còn nhiều tiềm năng phát triển ở các khu vực mới và thông qua đổi mới sản phẩm, mô hình kinh doanh.
Sự thành công trong tương lai sẽ thuộc về những thương hiệu biết thích nghi với xu hướng tiêu dùng mới, tận dụng công nghệ để tối ưu hóa vận hành và tạo trải nghiệm khách hàng độc đáo. Đồng thời, việc xây dựng chiến lược phát triển bền vững, cân bằng giữa tăng trưởng và khả năng sinh lời sẽ là yếu tố quyết định để các doanh nghiệp trà sữa tồn tại và phát triển trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt.
Với dân số trẻ, thu nhập ngày càng tăng và xu hướng tiêu dùng đang dịch chuyển về phía các sản phẩm chất lượng cao, thị trường trà sữa Việt Nam vẫn là mảnh đất màu mỡ cho những doanh nghiệp có tầm nhìn dài hạn và chiến lược phù hợp.
Tiến Hoàng