Ngành F&B trước áp lực chi phí và chính sách: Tăng giá có phải là chiến lược tất yếu?

Theo dõi KT&TD trên

Từ ngày 1 tháng 6 năm 2025, việc Nghị định 70/2025/NĐ-CP chính thức có hiệu lực, buộc toàn bộ các hộ kinh doanh trong ngành phải thực hiện xuất hóa đơn điện tử, đã tạo ra một bước ngoặt lớn, hướng đến sự minh bạch và chuyên nghiệp hóa toàn thị trường.

Tuy nhiên, sự thay đổi này, cùng với bối cảnh chi phí đầu vào không ngừng leo thang, nguồn nhân sự khan hiếm và áp lực cạnh tranh ngày càng khốc liệt, đang tạo thành một "gọng kìm" siết chặt biên lợi nhuận của các doanh nghiệp. Điều này đẩy các thương hiệu F&B, từ những cửa hàng nhỏ lẻ đến các chuỗi lớn, phải đối mặt với một câu hỏi mang tính sống còn: "Liệu có nên tăng giá sản phẩm, và nếu có, thì chiến lược hành động nào là phù hợp?".

Bức tranh toàn cảnh của thị trường F&B: Những tín hiệu phục hồi giữa muôn vàn thách thức

Có thể thấy, ngành F&B tại Việt Nam vẫn đang chịu ảnh hưởng từ những biến động kinh tế kéo dài trong thời gian qua. Đặc biệt, sau các kỳ nghỉ lễ Tết, xu hướng thắt chặt chi tiêu của người tiêu dùng vẫn tiếp tục chi phối hành vi mua sắm. Nhiều chủ quán đã chia sẻ rằng những tháng đầu năm là một giai đoạn đặc biệt khó khăn về mặt dòng tiền, buộc họ phải tìm mọi cách cắt giảm các chi phí vận hành không cần thiết để duy trì hoạt động. Tuy nhiên, một vài điểm sáng đã bắt đầu xuất hiện từ giữa năm, báo hiệu một giai đoạn phục hồi đang đến gần.

Ngành du lịch nội địa và quốc tế đang có những bước phục hồi mạnh mẽ, với hơn 7,6 triệu lượt khách quốc tế được ghi nhận chỉ trong 4 tháng đầu năm. Đây được xem là một trong những động lực chính, tạo ra cú hích quan trọng cho nhu cầu tiêu dùng trong ngành F&B. Bên cạnh đó, các chính sách thúc đẩy đầu tư công cùng với những định hướng hỗ trợ kinh tế từ Chính phủ cũng đang dần phát huy tác dụng, góp phần tạo thêm lực đẩy cho thị trường. Dựa trên những diễn biến tích cực trong tháng 4 và tháng 5, nhiều chuyên gia tin rằng ngành F&B đã đi qua giai đoạn khó khăn nhất, đã chạm đáy và đang dần lấy lại được nhịp tăng trưởng ổn định.

Mặc dù vậy, các doanh nghiệp F&B hiện vẫn phải đối mặt với không ít thách thức, đặc biệt là từ xu hướng siết chặt các chính sách quản lý về tài chính và thuế của nhà nước. Đơn cử như việc triển khai bắt buộc hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, có kết nối dữ liệu với cơ quan thuế theo thời gian thực. Chính sách này mang lại hiệu quả to lớn về mặt minh bạch hóa dòng tiền và hiệu quả quản lý cho nhà nước, nhưng đồng thời cũng đặt ra một áp lực không nhỏ cho nhiều chủ quán nhỏ lẻ. Họ cần phải kịp thời thích ứng với các quy định mới về kê khai thuế, đầu tư vào các hệ thống phần mềm, thiết bị điện tử trong vận hành, những điều mà trước đây nhiều hộ kinh doanh nhỏ có thể chưa có kinh nghiệm.

Những thách thức sống còn mà các doanh nghiệp F&B đang phải đối mặt trong bối cảnh hiện nay

Trước hết, đó là bài toán về lợi nhuận ngày càng trở nên eo hẹp. Theo một báo cáo thị trường F&B năm 2024, có gần 50% doanh nghiệp trong ngành cho biết chi phí nguyên vật liệu đang chiếm một tỷ trọng rất lớn, từ 30% đến 50% trên giá bán của sản phẩm, thậm chí có những nơi tỷ lệ này còn cao hơn. Trong khi đó, giá cả các nguyên vật liệu đầu vào lại không ngừng leo thang. Lấy ví dụ trong ngành cà phê, có những thời điểm trong năm vừa qua, giá nhập khẩu hạt cà phê nguyên liệu đã tăng lên gấp đôi, tạo áp lực khủng khiếp lên giá vốn. Cộng thêm vào đó, các chi phí vận hành bình quân của một cửa hàng F&B cũng đã tăng mạnh chỉ sau một đến hai năm, chủ yếu do sự đội lên của giá thuê mặt bằng và chi phí lương cho nhân sự.

Tuy nhiên, áp lực lớn nhất đối với nhiều doanh nghiệp hiện nay lại đến từ những thay đổi trong chính sách. Như đã đề cập, Nghị định 70/2025/NĐ-CP có hiệu lực từ ngày 1 tháng 6 yêu cầu tất cả các hộ kinh doanh F&B phải xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Chưa kể, các quy định mới về bảo hiểm xã hội bắt buộc cho chủ hộ kinh doanh cũng sẽ có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 sắp tới. Đây được xem là một cú hích rất mạnh, buộc toàn bộ ngành F&B, từ những cửa hàng nhỏ nhất đến các chuỗi lớn, phải bước vào một giai đoạn hoạt động minh bạch, chuyên nghiệp và có trách nhiệm hơn.

Dù đây là một xu hướng tích cực và tất yếu, nhưng nó cũng kéo theo sức ép về việc phải tăng chi phí đầu tư và chuẩn hóa toàn bộ hệ thống, thiết bị vận hành. Không chỉ thế, các chủ quán còn cần phải tự trang bị kiến thức để hiểu và thực hành đúng các quy trình phức tạp về thuế, kê khai doanh thu, và chuyên nghiệp hóa luồng tài chính - kế toán của mình. Nhiều chủ quán chia sẻ rằng họ cảm thấy như đang phải chạy đua với thời gian theo đúng nghĩa đen, vừa phải duy trì hoạt động kinh doanh hàng ngày, vừa phải loay hoay xoay xở để có thể gấp rút thích nghi với những thay đổi chính sách đang diễn ra.

Doanh nghiệp F&B nên làm gì để có thể vượt qua giai đoạn khó khăn và thách thức này?

Trước những sức ép từ nhiều phía, các doanh nghiệp F&B cần phải có những chiến lược hành động cụ thể để có thể vượt qua giai đoạn khó khăn này. Theo quan điểm của các chuyên gia trong ngành, bước đầu tiên và quan trọng nhất là phải kiểm soát thật tốt các loại chi phí, bởi việc tiết kiệm được một đồng chi phí trong giai đoạn này cũng sẽ giúp ích rất nhiều cho sự sống còn của doanh nghiệp. Đơn cử về vấn đề chi phí nhân sự, hiện nay nhiều cửa hàng vẫn chưa tối ưu hóa được việc phân bổ nhân sự một cách phù hợp.

Không nói đến các quán luôn đông khách, tình trạng chung là nhân viên có thể phải ngồi chơi trong một khoảng thời gian dài ở những giờ thấp điểm. Các doanh nghiệp cần phải đánh giá lại lưu lượng khách hàng theo từng khung giờ trong ngày và xác định rõ các giờ cao điểm để có thể phân bổ nhân sự một cách hợp lý hơn, từ đó giúp tiết kiệm chi phí lương. Theo thống kê, chi phí nhân sự hiện đang chiếm một tỷ trọng khá lớn trong cơ cấu chi phí của các cửa hàng F&B, trung bình khoảng từ 12% đến 14% trên tổng doanh thu.

Tiếp theo đó là việc tối ưu hóa câu chuyện về mặt bằng. Trong quá khứ, chủ nhà thường ở thế "cửa trên", nhưng trong bối cảnh hiện nay, khi thương mại điện tử đang lên ngôi và số lượng mặt bằng bị trả lại sau dịch vẫn còn nhiều, các doanh nghiệp F&B đang ở một thế chủ động hơn. Họ hoàn toàn có thể khéo léo đàm phán, đề xuất với chủ nhà để có thể cân bằng lợi ích giữa hai bên, tiết kiệm một cách tối đa mức phí thuê mặt bằng hàng tháng.

Cuối cùng, một giải pháp được cho là không thể tránh khỏi trong tương lai chính là việc tăng giá sản phẩm. Sau khi doanh nghiệp đã nỗ lực tối ưu hóa hết các loại chi phí có thể, nhưng giá nguyên vật liệu đầu vào vẫn tiếp tục tăng, cùng với nhiều loại chi phí ẩn khác tiếp tục xuất hiện do các thay đổi về chính sách, thì việc tăng giá bán sản phẩm có lẽ cần phải được cân nhắc một cách nghiêm túc và sớm sủa. Tuy nhiên, việc tăng giá này cần phải được thực hiện một cách có chiến lược. Ở góc độ của các chuyên gia, việc tăng giá không nên bị xem là một điều tiêu cực, mà nó nên được xem như một lời tuyên ngôn cho một hành trình nâng cấp sản phẩm, nâng cao chất lượng dịch vụ. Mục đích của việc tăng giá không chỉ đơn thuần là để duy trì hoạt động qua giai đoạn khó khăn nhất thời, mà là để có thêm nguồn lực phát triển một cách bền vững và lâu dài.

Viễn cảnh thị trường F&B khi một làn sóng tăng giá có thể sắp diễn ra

Nhiều khả năng giai đoạn sắp tới thị trường sẽ chứng kiến một làn sóng tăng giá trên diện rộng. Tuy nhiên, đây không hẳn là một điều tiêu cực, thậm chí nó có thể tạo ra những hiệu ứng tích cực cho cả ngành. Việc người tiêu dùng cần phải chi trả thêm vài nghìn đồng cho một sản phẩm không phải là một vấn đề quá nghiêm trọng. Chẳng hạn, một ly cà phê tăng giá từ 50.000 đồng lên 55.000 đồng không phải là một trở ngại quá lớn đối với đa số khách hàng.

Ngược lại, với mức tăng doanh thu khoảng 10% có được từ việc tăng giá, các doanh nghiệp sẽ có thêm nguồn lực quan trọng để tái đầu tư, nâng cấp chất lượng sản phẩm, cải thiện không gian cửa hàng và nâng cao chất lượng dịch vụ. Điều này sẽ tạo ra tiền đề cho sự tăng trưởng bền vững và chuyên nghiệp hơn. Khi các doanh nghiệp có doanh thu tốt hơn, trải nghiệm của khách hàng và bộ mặt của thị trường cũng sẽ dần trở nên tích cực hơn, và nền kinh tế nói chung cũng có thể nhờ đó được thúc đẩy, bởi ngành F&B vốn chiếm một tỷ trọng đáng kể trong cơ cấu của khối ngành dịch vụ trên cả nước.

Tất nhiên, trong ngắn hạn, việc tăng giá có thể sẽ gây ra những khó khăn nhất định. Một bộ phận người tiêu dùng có thể sẽ tạm thời thắt chặt chi tiêu hơn hoặc chuyển sang sử dụng các thương hiệu có mức giá rẻ hơn. Tuy nhiên, nếu sản phẩm của một thương hiệu thực sự tốt, với các yếu tố cạnh tranh cốt lõi như vị trí mặt bằng thuận lợi, chất lượng sản phẩm luôn được duy trì ổn định và dịch vụ khách hàng được nâng cao, thì việc thuyết phục khách hàng chấp nhận mức giá mới và quay trở lại không phải là điều quá khó khăn hay tốn nhiều thời gian.

Yếu tố cốt lõi vẫn nằm ở chỗ, khi quyết định tăng giá, thương hiệu có thể tối ưu phương án triển khai của mình ra sao. Có những quán chọn cách cộng thêm thuế giá trị gia tăng vào hóa đơn một cách minh bạch. Một số đơn vị khác lại chọn cách tinh tế hơn như ra mắt một menu hoàn toàn mới, sáng tạo các combo sản phẩm hấp dẫn, hoặc thêm các chương trình ưu đãi, quà tặng đi kèm. Miễn sao câu chuyện tăng giá được truyền thông một cách hợp lý và thuyết phục. Khi giá của món ăn, thức uống tăng lên nhưng giá trị mà khách hàng nhận được cũng tăng lên tương xứng, người tiêu dùng sẽ sẵn sàng chi trả hơn. Đây cũng chính là một phương án chiến lược nhằm tạo ra giá trị để giữ chân khách hàng trung thành của mình.

Dự báo về xu hướng của ngành F&B trong những tháng cuối năm

Dựa trên các số liệu giao dịch nội bộ từ một đơn vị cung cấp giải pháp công nghệ lớn cho ngành F&B, tổng giá trị giao dịch trong ngành hiện đang tăng khoảng 12% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là một tín hiệu rất tích cực, bởi chỉ cần một mức tăng trưởng vài phần trăm trong bối cảnh hiện tại cũng đã tạo ra một động lực rất lớn cho các doanh nghiệp. Đà phục hồi này được tin là sẽ còn tiếp tục trong 6 tháng tới, nhờ vào ba yếu tố chính: người tiêu dùng đã bắt đầu có sự tích lũy tài chính trở lại sau một thời gian dài thắt chặt chi tiêu, các chính sách hỗ trợ kinh tế của Chính phủ đang dần phát huy tác dụng, và những tín hiệu tốt từ phía Chính phủ với mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số đang trở nên rõ ràng hơn. Bên cạnh đó, các khảo sát gần đây cũng ghi nhận một xu hướng thú vị: làn sóng khởi nghiệp trong ngành F&B đang có dấu hiệu quay trở lại mạnh mẽ.

Đây được gọi là "làn sóng tri thức" đang bước chân vào ngành, bởi những người khởi nghiệp không chỉ còn là giới trẻ mà còn có cả những cán bộ công chức, đặc biệt là sau đợt tinh giản nhân sự từ khu vực công, cũng bắt đầu tham gia vào thị trường kinh doanh. Đặc biệt là trong lĩnh vực ẩm thực, vì đây là một lĩnh vực tương đối dễ tiếp cận và dễ thử nghiệm các mô hình kinh doanh mới. So với 5-10 năm về trước, nhóm các chủ đầu tư F&B hiện nay được đánh giá là đã trưởng thành hơn rất nhiều: họ có tư duy chiến lược bài bản, biết cách phân tích tài chính, thấu hiểu hành vi khách hàng và sẵn sàng đưa ra những quyết định khó khăn như tăng giá hay tái cấu trúc mô hình vận hành. Họ cũng chủ động hơn trong việc chuẩn hóa quy trình, từ đó góp phần nâng cao mặt bằng chung của toàn ngành. Tóm lại, 6 tháng cuối năm được dự báo sẽ là một giai đoạn tăng trưởng sôi động của ngành F&B, với nhiều tín hiệu tích cực từ Chính phủ, từ thị trường, và đặc biệt là từ làn sóng đầu tư của một thế hệ doanh nhân F&B chuyên nghiệp và bản lĩnh hơn.

Bảo An