Cơn sốt nhượng quyền trà sữa và những điều nhà đầu tư cần biết

Theo dõi KT&TD trên

Nhưng đằng sau những con số hoa mỹ về doanh thu tiềm năng và lời hứa "hồi vốn nhanh" là một bức tranh hoàn toàn khác mà không phải ai cũng nhìn thấy trước khi ký tên vào hợp đồng nhượng quyền.

Khi tìm hiểu về nhượng quyền trà sữa, điều đầu tiên mà các nhà đầu tư tiếp nhận là con số phí nhượng quyền được công bố rõ ràng. Với các thương hiệu bình dân, khoản phí này dao động từ khoảng một trăm bảy mươi triệu đồng cho ba năm, trong khi các thương hiệu cao cấp hơn có thể lên đến một tỷ đồng. Con số này tưởng chừng đã bao gồm mọi thứ cần thiết để mở cửa hàng. Nhưng thực tế lại hoàn toàn khác.

Một cửa hàng trà sữa nhượng quyền trung bình tại Việt Nam đòi hỏi khoản đầu tư ban đầu từ 300 triệu đến 1,5 tỷ đồng, thậm chí cao hơn đối với những thương hiệu quốc tế danh tiếng. Phí nhượng quyền chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Ẩn bên dưới là hàng loạt chi phí khác mà nhiều người không tính đến, hoặc đơn giản là không được thông báo đầy đủ ngay từ đầu.

Ngoài phí chuyển nhượng, nhà đầu tư còn phải lo tiền thuê mặt bằng, trang trí theo đúng tiêu chuẩn thương hiệu, thiết bị pha chế, nguyên vật liệu ban đầu, phí quản lý, phí tư vấn và cả vốn lưu động để duy trì hoạt động những tháng đầu. Một chủ cửa hàng ở TP. Hồ Chí Minh chia sẻ rằng để mở quán với mặt bằng tám mươi đến một trăm mét vuông, sau khi thỏa thuận với bên nhượng quyền, tổng số tiền anh phải bỏ ra lên đến năm trăm triệu đồng, chưa kể các khoản phát sinh.

Nhiều người chỉ chuẩn bị đủ vốn cho giai đoạn thiết lập ban đầu mà quên mất rằng trong ba đến sáu tháng đầu, cửa hàng có thể không sinh lời. Thiếu quỹ dự phòng khiến họ nhanh chóng rơi vào tình trạng cạn kiệt ngân sách, phải vay mượn hoặc đóng cửa sớm hơn dự kiến.

Một trong những điều khoản ràng buộc mà hầu hết các hợp đồng nhượng quyền trà sữa đều áp dụng là việc bắt buộc sử dụng nguyên liệu từ nhà cung cấp do thương hiệu chỉ định. Điều này được giải thích là để đảm bảo chất lượng đồng nhất, duy trì tiêu chuẩn thương hiệu. Tuy nhiên, đằng sau lý do chính đáng ấy là một mô hình kinh doanh có lợi nhuận khổng lồ cho bên nhượng quyền.

Một trong những lý do khiến nhiều người lựa chọn nhượng quyền thay vì tự xây dựng thương hiệu là kỳ vọng vào sự hỗ trợ chuyên nghiệp từ thương hiệu lớn. Marketing, đào tạo nhân viên, hệ thống vận hành chuẩn hóa – tất cả đều được hứa hẹn sẽ có. Nhưng thực tế thường không như quảng cáo.

Nhiều thương hiệu trà sữa nhượng quyền đầu tư rất hạn chế vào marketing sau giai đoạn ra mắt ban đầu. Những chương trình khuyến mãi rầm rộ chỉ diễn ra trong vài tuần đầu khai trương để tạo ảo tưởng về độ đông đúc. Sau đó, mỗi cửa hàng phải tự lo cho mình. Vấn đề là các chủ cửa hàng không được phép tự do thực hiện các hoạt động marketing riêng vì mọi chương trình khuyến mãi đều phải được phê duyệt bởi trụ sở chính.

Nhiều công ty cố tình tạo ra một hình ảnh rất chuyên nghiệp, thường chỉ ra nhiều vấn đề phức tạp để thuyết phục rằng mua nhượng quyền sẽ giảm thiểu rủi ro kinh doanh tối đa, nhưng thực tế mở quán trà sữa không cần nhiều kỹ thuật như họ nói, công thức pha chế hầu hết đều không thần bí đến vậy. Sự phức tạp hóa này phục vụ cho việc biện minh cho khoản phí nhượng quyền cao, trong khi giá trị thực sự mà nhà đầu tư nhận được lại không tương xứng.

Về đào tạo, nhiều thương hiệu chỉ cung cấp một khóa đào tạo ngắn hạn từ mười đến mười lăm ngày, sau đó chủ cửa hàng phải tự xoay xở. Khi gặp vấn đề trong quá trình vận hành, việc liên lạc và nhận được hỗ trợ từ trụ sở chính thường không diễn ra suôn sẻ như trong giai đoạn tư vấn ban đầu.

Nhiều hợp đồng nhượng quyền quy định trong vòng hai đến ba năm sau khi chấm dứt, chủ cũ không được phép mở cửa hàng kinh doanh cùng ngành trong bán kính vài kilômét, điều này có nghĩa là nếu kinh doanh thất bại, họ không chỉ mất trắng khoản đầu tư mà còn bị hạn chế khả năng tái khởi nghiệp trong lĩnh vực mà họ đã có kinh nghiệm. Đây là một điều khoản khắt khe mà ít người chú ý khi ký hợp đồng.

Có một suy nghĩ phổ biến rằng lựa chọn thương hiệu lớn, nổi tiếng sẽ đảm bảo an toàn hơn. Điều này đúng một phần, nhưng cũng đi kèm với những rủi ro riêng. Những thương hiệu lớn có phí nhượng quyền cao và yêu cầu khắt khe về diện tích mặt bằng, thiết kế nội thất, số lượng nhân sự và chất lượng dịch vụ, trong khi chi phí ban đầu chỉ là phần nổi của tảng băng và áp lực duy trì vận hành trong giai đoạn đầu rất lớn.

Thêm vào đó, khi một thương hiệu có quá nhiều cửa hàng nhượng quyền, sự cạnh tranh nội bộ trở thành vấn đề nghiêm trọng. Trong cùng một khu vực có thể có hai, ba cửa hàng cùng thương hiệu cạnh tranh với nhau về khách hàng. Điều này không có lợi cho chủ các cửa hàng nhượng quyền, nhưng lại có lợi cho bên nhượng quyền vì họ vẫn bán được nguyên liệu cho tất cả các điểm bán, bất kể cửa hàng nào kinh doanh tốt hay xấu.

Hơn nữa, khi một cửa hàng trong chuỗi gặp scandal, toàn bộ thương hiệu bị ảnh hưởng. Chủ các cửa hàng nhượng quyền không có quyền kiểm soát chất lượng của các điểm bán khác, nhưng lại phải chịu chung hậu quả khi có khủng hoảng truyền thông. Một ly trà sữa có vấn đề về vệ sinh ở một cửa hàng bên kia thành phố có thể khiến doanh thu của cửa hàng bạn giảm mạnh ngay trong tuần tiếp theo.

"Hoàn vốn trong một năm", "Lợi nhuận lên đến mười lăm phần trăm", "Mô hình kinh doanh đã được kiểm chứng" – những câu này xuất hiện trong hầu hết các tài liệu giới thiệu về nhượng quyền trà sữa. Nhưng đây chủ yếu là những con số lý tưởng, được tính toán dựa trên giả định mọi điều kiện đều thuận lợi nhất.

Những cam kết thu hồi vốn trong một năm thường mang tính chất quảng bá và không có giá trị pháp lý ràng buộc nếu không được quy định rõ trong hợp đồng. Khi nhà đầu tư yêu cầu ghi rõ cam kết này bằng văn bản với điều khoản bảo đảm, nhiều bên nhượng quyền bắt đầu lùi bước hoặc đưa ra những lý do để né tránh.

Thực tế cho thấy đa số các cửa hàng trà sữa nhượng quyền cần từ mười tám đến ba mươi sáu tháng mới có thể hoàn vốn, trong điều kiện kinh doanh bình thường. Nhiều trường hợp không bao giờ hoàn vốn được. Có những cửa hàng chỉ cần năm tháng là phải đóng cửa, chủ nhân mất trắng số tiền dành dụm hơn mười năm và còn nợ thêm các khoản vay.

Vấn đề nằm ở chỗ các con số dự báo thường được tính toán dựa trên giả định doanh thu cao từ những ngày đầu, trong khi không tính đến giai đoạn "khởi động chậm" thường kéo dài vài tháng. Thêm vào đó, chi phí vận hành thực tế luôn cao hơn dự kiến do nhiều khoản phát sinh không được tính đến, từ hỏng hóc thiết bế đến biến động giá nguyên liệu.

Không phải tất cả các mô hình nhượng quyền trà sữa đều là bẫy. Có những thương hiệu thực sự uy tín, có hệ thống hỗ trợ tốt và nhiều chủ cửa hàng thành công. Nhưng để phân biệt được đâu là cơ hội thực sự và đâu là cạm bẫy các chuyên gia trong ngành F&B cho rằng, các nhà đầu tư đòi hỏi sự thận trọng và tỉnh táo.

Trước khi đầu tư, người mua nhượng quyền không nên nghe lời nhân viên bán hàng khoe về doanh số mà cần đến trực tiếp các điểm kinh doanh để kiểm chứng số liệu, cần kiểm tra xem thời gian kinh doanh đã đủ lâu chưa, có liên tục một đến hai năm vẫn luôn đông khách không, và nếu mô hình có nhiều người mua nhượng quyền nhiều điểm thì đó là bằng chứng xác thực cho việc đó là thương hiệu tốt.

Phương pháp đơn giản nhất là tìm hiểu những người đã mua nhượng quyền trước đó, các cửa hàng kiếm được lợi nhuận bao nhiêu sau khi gia nhập, tỷ lệ kiếm được lãi trên doanh thu là bao nhiêu và đã trụ vững trên thị trường được mấy năm. Đừng quá tin tưởng vào lời quảng cáo mà hãy đi thực địa, nói chuyện trực tiếp với những chủ cửa hàng đang hoạt động nếu có thể.

Về mặt pháp lý, cần kiểm tra giấy phép kinh doanh của doanh nghiệp nhượng quyền, đảm bảo họ đã hoạt động đủ một năm theo quy định và đang hoạt động hợp pháp. Hợp đồng phải được xem xét kỹ lưỡng, đặc biệt là các điều khoản về chi phí, nghĩa vụ mua nguyên liệu, điều kiện chấm dứt hợp đồng và những ràng buộc sau khi kết thúc.

Quan trọng nhất là phải có kế hoạch tài chính thực tế, không chỉ tính đủ tiền cho giai đoạn thiết lập mà còn phải có quỹ dự phòng cho ít nhất sáu tháng hoạt động mà không có lợi nhuận. Nếu không đủ năng lực tài chính, tốt hơn là không nên ép buộc bản thân vào một khoản đầu tư quá lớn.

Cơn sốt nhượng quyền trà sữa đang diễn ra sôi nổi tại Việt Nam không chỉ mang đến cơ hội mà còn ẩn chứa nhiều rủi ro mà không phải ai cũng nhận thức đầy đủ. Phía sau những cửa hàng đông đúc, những ly trà sữa thơm ngon và những con số hoa mỹ trong các tài liệu giới thiệu là những câu chuyện thất bại đau đớn, những khoản nợ không thể trả, và những giấc mơ khởi nghiệp tan vỡ.

Điều này không có nghĩa là nhượng quyền trà sữa là một lựa chọn tồi. Nhưng nó chắc chắn không phải là con đường dễ dàng và chắc chắn thành công như nhiều người vẫn nghĩ. Thành công trong mô hình này đòi hỏi không chỉ vốn đầu tư mà còn cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng, hiểu biết sâu sắc về ngành, khả năng quản lý tốt và may mắn.

Trước khi quyết định bỏ tiền tiết kiệm của nhiều năm, thậm chí vay nợ để đầu tư vào một cửa hàng trà sữa nhượng quyền, hãy dành thời gian để nghiên cứu kỹ lưỡng, đặt những câu hỏi khó và đừng ngại yêu cầu các bằng chứng cụ thể. Bởi vì trong kinh doanh, sự thận trọng không phải là sự thiếu gan dạ, mà là trí tuệ cần thiết để bảo vệ chính mình khỏi những rủi ro không đáng có.

Hoàng Nguyễn