Cần hỗ trợ mặt bằng “sạch”, hạ tầng kỹ thuật cho dự án nhà ở xã hội
Ấp ủ nhiều kỳ vọng, tuy nhiên việc phát triển nhà ở xã hội trong những năm vừa qua vẫn còn khá ì ạch, chưa đáp ứng được kỳ vọng nhu cầu nhà ở hiện nay, đặc biệt tại nhiều thành phố lớn khan hiếm nguồn cung nhà ở giá rẻ.
Thực tế này cho thấy, việc phát triển nhà ở xã hội đang cần nhiều giải pháp cụ thể để gỡ nút thắt, hóa giải trì trệ.
Chưa phát triển tương xứng với kỳ vọng
Phát triển nhà ở xã hội là một động lực phát triển kinh tế - xã hội trong bối cảnh hiện nay, bởi đây được xem là phân khúc “cứu cánh” cho giấc mơ an cư của người dân trong bối cảnh quỹ nhà ở khan hiếm, giá nhà tại các đô thị lớn đang ngày một leo thang.
Trên thực tế, trong những năm vừa qua, đặc biệt trong năm 2024, Bộ Xây dựng đã triển khai nhiều biện pháp nhằm tháo gỡ khó khăn và thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp và công nhân khu công nghiệp. Tuy nhiên, quá trình này vẫn đối mặt với nhiều thách thức cần được giải quyết kịp thời.
Điều này cũng đã được Thủ tướng Phạm Minh Chính đề cập trong Hội nghị toàn quốc tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội diễn ra vào hồi đầu tháng 3 vừa qua. Theo đó, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết việc phát triển nhà ở xã hội đã được bàn nhiều, nhưng công tác triển khai hiệu quả chưa cao. Thủ tướng cũng bày tỏ trăn trở khi "đất trong tay chúng ta, tiền có thể huy động, cơ chế, chính sách, thủ tục do ta mà việc xây dựng nhà ở xã hội không chuyển biến hoặc chuyển biến rất chậm".
Thực hiện Đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 01 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030", đến nay trên địa bàn cả nước có 10 địa phương đã đưa chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm và 5 năm của địa phương. Đã có 30 địa phương ban hành kế hoạch triển khai Đề án. Tuy nhiên, còn một số địa phương bố trí quỹ đất để phát triển nhà ở xã hội còn chưa tương xứng với nhu cầu.
Qua tổng hợp báo cáo của các địa phương, trong giai đoạn từ năm 2021 đến nay, trên địa bàn cả nước có 655 dự án nhà ở xã hội đã được triển khai với quy mô 593.428 căn, trong số này mới có 103 dự án hoàn thành với quy mô 66.775 căn, đạt khoảng 15,6% mục tiêu.
Riêng trong năm 2024, cả nước có 28 dự án với quy mô 20.284 căn đã hoàn thành, 23 dự án với quy mô 25.399 căn đã được cấp phép, khởi công xây dựng; số lượng dự án được chấp thuận chủ trương đầu tư là 113 dự án, tương đương 142.450 căn. Mức hoàn thành này chỉ đạt 16% kế hoạch đề ra (dự kiến 130.000 căn nhà ở xã hội).
Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết, trong năm 2025 mục tiêu sẽ hoàn thành xây dựng 100 nghìn căn nhà ở xã hội. Tuy nhiên, để hiện thực hóa mục tiêu này vẫn cần sự nỗ lực từ nhiều phía.
Những “nút thắt” trong việc phát triển nhà ở xã hội
Thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cũng đã ban hành gần 20 văn bản gồm các Nghị quyết, Chỉ thị, Quyết định, Công điện… với nhiều giải pháp, nhiệm vụ cụ thể và quyết liệt nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để tập trung triển khai nhanh, hiệu quả Đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 01 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030".
Mặc dù, Luật Nhà ở 2023 và Luật Thủ đô 2024 – hai bộ Luật quan trọng có liên quan tới việc phát triển nhà ở xã hội đã có hiệu lực, tuy nhiên phân khúc này vẫn chưa phát triển như kỳ vọng bởi nhiều hạn chế, tồn tại.
Đầu tiên, theo hiến kế của một người dân, việc lựa chọn nhà đầu tư dự án nhà ở xã hội vẫn phức tạp và không cần thiết. Hiện nay, dự án nhà ở xã hội lựa chọn nhà đầu tư theo phương thức đấu thầu hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư. Chuyên gia cho rằng, trong khi nhà ở xã hội đã có bao nhiêu thứ “kim cô” trong quản lý như: Quy hoạch; Chương trình kế hoạch phát triển nhà ở… đặt trong bối cảnh khi các địa phương còn phải hoàn thành chỉ tiêu phát triển nhà ở xã hội cho từng năm như yêu cầu đặt ra, thì việc đấu thầu hay chấp thuận đầu tư là không cần thiết. Việc loại bỏ đấu thầu hay chấp thuận chủ trương sẽ giảm thêm được khoảng 6 đến 9 tháng, có thể rút ngắn thời gian đầu tư xây dựng.
Bên cạnh đó, hiện nay việc lập dự án nhà ở xã hội gian nan không kém nhà ở thương mại. Thủ tục pháp lý phát triển nhà ở xã hội không “ưu đãi” hơn với nhà ở thương mại khi doanh nghiệp vẫn phải thực hiện nhiều thủ tục như: Lập báo cáo nghiên cứu khả thi, thẩm định thiết kế, phòng cháy chữa cháy, giấy phép xây dựng...
Ngoài ra, liên quan tới chương trình tín dụng ưu đãi trị giá 120.000 tỷ đồng được triển khai từ đầu năm 2023, hiện đã nâng lên thành 145.000 tỷ đồng để phát triển nhà ở xã hội vẫn gặp nhiều khó khăn trong giải ngân.
Cụ thể, theo báo cáo của Bộ Xây dựng, tính đến cuối tháng 2/2025, tổng vốn giải ngân của chương trình tín dụng ưu đãi này đạt khoảng 2.845 tỷ đồng, trong đó số vốn cho các chủ đầu tư 20 dự án nhà ở xã hội vay khoảng 2.580 tỷ đồng, cho người mua nhà vay khoảng 265 tỷ đồng. Có 37 UBND tỉnh, thành phố gửi văn bản hoặc công bố trên cổng thông tin điện tử địa phương danh mục 90 dự án nhà ở xã hội tham gia vay vốn từ chương trình tín dụng ưu đãi 120.000 tỷ đồng. Lý giải về việc chậm giải ngân, Ngân hàng Nhà nước cho rằng, nguyên nhân lớn nhất là do nguồn cung nhà ở xã hội còn hạn chế.
Cần hỗ trợ mặt bằng “sạch”, hạ tầng kỹ thuật cho dự án nhà ở xã hội
Luật Nhà ở 2023 cho phép Ủy ban cấp tỉnh bố trí ngân sách Nhà nước để bồi thường, tạo mặt bằng “sạch” cho dự án nhà ở xã hội. Bên cạnh đó, UBND tỉnh còn được đầu tư hạ tầng kỹ thuật ngoài dự án, riêng tại Hà Nội, theo Luật Thủ đô còn được đầu tư hạ tầng kỹ thuật trong dự án nhà ở xã hội. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, Luật Đầu tư công không có quy định bố trí ngân sách nhà nước để thực hiện các hạng mục này, vì vậy cần có giải pháp “hóa giải” để chính sách hỗ trợ đầu tư hạ tầng kỹ thuật cho dự án nhà ở xã hội thoát cảnh “nằm trên giấy”.
Vừa qua, tại Hội nghị toàn quốc tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy phát triển nhà ở xã hội diễn ra vào hồi đầu tháng 3 vừa qua, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh kiến nghị Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Xây dựng nghiên cứu, chủ trì xây dựng Nghị quyết thí điểm về cơ chế, chính sách đặc thù về phát triển nhà ở xã hội, bao gồm chính sách lựa chọn chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội không thông qua đấu thầu và một số chính sách tháo gỡ vướng mắc trong phát triển nhà ở xã hội.
Bên cạnh đó, để giải “bài toán” phát triển nhà ở xã hội, Bộ Xây dựng đề xuất Chính phủ báo cáo Quốc hội ban hành một nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội. Trong đó, chính sách đầu tiên được Bộ Xây dựng nêu ra đó là thành lập “Quỹ phát triển nhà ở xã hội Quốc gia” từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước và nguồn vốn hợp pháp khác. Với sự vào cuộc quyết liệt nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để tập trung triển khai nhanh, hiệu quả Đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất 01 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030", trong thời gian tới, khi giải quyết được những “nút thắt” này, việc xây dựng nhà ở xã hội được kỳ vọng sẽ có nhiều chuyển biến tích cực.
