Bức tranh tương phản của ngành thực phẩm và đồ uống Việt Nam đầu năm 2025
Ngành công nghiệp thực phẩm và đồ uống (F&B) của Việt Nam đang đi trên một con đường hai làn trái ngược trong những tháng đầu năm 2025. Một mặt, lĩnh vực này được thúc đẩy bởi những thành công rực rỡ trên thị trường quốc tế, trở thành một điểm sáng quan trọng trong bức tranh kinh tế vĩ mô.
Mặt khác, tại thị trường nội địa, các doanh nghiệp lại phải đối mặt với hàng loạt thách thức từ sức mua sụt giảm cho đến áp lực chi phí ngày càng gia tăng.
Sự tương phản này đòi hỏi các doanh nghiệp phải thể hiện sự linh hoạt và khả năng thích ứng cao độ để không chỉ tồn tại mà còn tìm kiếm cơ hội phát triển bền vững trong một môi trường kinh doanh đầy biến động. Bối cảnh chung của nền kinh tế Việt Nam trong quý đầu tiên của năm 2025 đã mang lại những tín hiệu lạc quan, với mức tăng trưởng GDP đạt mức kỷ lục 6,93% so với cùng kỳ trong 5 năm gần nhất. Đà tăng trưởng này được tạo nên từ sự đóng góp đồng đều của cả ba khu vực kinh tế, trong đó công nghiệp và dịch vụ tiếp tục khẳng định vai trò trụ cột.
Chính sự phục hồi mạnh mẽ của nền kinh tế đã tạo ra một nền tảng thuận lợi, củng cố niềm tin tiêu dùng và gián tiếp hỗ trợ cho hoạt động của ngành F&B. Tuy nhiên, những con số vĩ mô ấn tượng này không phản ánh toàn bộ câu chuyện phức tạp đang diễn ra bên trong ngành.
Động lực tăng trưởng từ thị trường xuất khẩu
Trong khi thị trường trong nước có dấu hiệu chững lại, hoạt động xuất khẩu đã nổi lên như một cứu cánh và là động lực tăng trưởng chính cho ngành F&B Việt Nam. Tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước trong quý I/2025 đã cán mốc 102,84 tỷ USD, tăng trưởng hơn 10% so với cùng kỳ năm trước, đồng thời duy trì thặng dư thương mại ở mức 3,15 tỷ USD. Ngành F&B đã góp một phần không nhỏ vào thành tựu đáng tự hào này. Nhu cầu ổn định và ngày càng tăng từ các thị trường trọng điểm như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật Bản và Liên minh châu Âu (EU) đã mở ra cơ hội lớn cho các mặt hàng chủ lực của Việt Nam.
Cà phê, thủy sản và các loại nông sản chế biến tiếp tục là những ngôi sao sáng trên bản đồ xuất khẩu, mang về nguồn ngoại tệ quan trọng. Đặc biệt, một điểm sáng nổi bật trong quý vừa qua là ngành xay xát bột mì, khi cả doanh thu nội địa và xuất khẩu đều ghi nhận mức tăng trưởng gấp đôi. Sự bùng nổ này được lý giải bởi những lo ngại về an ninh lương thực trên phạm vi toàn cầu, khiến nhu cầu tích trữ và tiêu thụ các sản phẩm từ lúa mì tăng vọt, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực này. Thành công trên mặt trận xuất khẩu đã phần nào bù đắp cho những khó khăn ở thị trường trong nước, giúp nhiều doanh nghiệp duy trì được quy mô sản xuất và dòng tiền, qua đó giữ vững vị thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Thách thức kép tại thị trường nội địa
Trái ngược hoàn toàn với bức tranh sáng sủa của hoạt động xuất khẩu, thị trường F&B nội địa lại phải đối mặt với một kịch bản kém khả quan hơn. Theo các chuyên gia phân tích từ FiinGroup, tổng doanh thu toàn ngành trong quý I/2025 đã sụt giảm đáng kể khoảng 10,1% so với quý trước đó. Nguyên nhân chính của sự sụt giảm này đến từ sự đi xuống của doanh thu nội địa, vốn đã giảm tới 15,4%. Một phần của sự sụt giảm này mang tính chu kỳ, khi người tiêu dùng có xu hướng thắt chặt chi tiêu sau giai đoạn mua sắm cao điểm của kỳ nghỉ Tết Nguyên đán. Tuy nhiên, yếu tố sâu xa hơn chính là áp lực từ lạm phát và chi phí sinh hoạt gia tăng, khiến người tiêu dùng phải cắt giảm các khoản chi cho những mặt hàng không thiết yếu.
Các phân khúc như bia, rượu và sữa cao cấp là những ngành hàng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ xu hướng này. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp còn phải chịu sức ép từ việc chi phí đầu vào liên tục leo thang. Giá nguyên liệu thô, chi phí vận chuyển (logistics) và những biến động bất lợi của tỷ giá hối đoái đã cùng nhau bào mòn biên lợi nhuận của các nhà sản xuất. Ngay cả khi sản lượng xuất khẩu tăng, việc giá một số nông sản chủ chốt, điển hình là gạo, bất ngờ sụt giảm mạnh cũng tác động tiêu cực đến lợi nhuận của các doanh nghiệp liên quan. Để đối phó, một số công ty đã tính đến phương án tăng giá bán sản phẩm trong năm 2025, nhưng đây là một quyết định mạo hiểm có thể làm suy giảm thêm nhu cầu trong bối cảnh người tiêu dùng vẫn đang rất nhạy cảm về giá.
Những rủi ro tiềm tàng và chiến lược thích ứng
Ngoài những khó khăn nội tại, ngành F&B Việt Nam còn phải đối diện với những rủi ro đáng kể từ môi trường kinh doanh quốc tế. Chính sách thuế mới mà Hoa Kỳ dự kiến áp dụng đang là một mối lo ngại lớn. Mặc dù một mức thuế tạm thời đã được đưa ra trong giai đoạn đàm phán kéo dài 90 ngày, giúp giảm bớt áp lực trước mắt, nhưng nguy cơ về một mức thuế suất cao hơn trong dài hạn vẫn hiện hữu.
Nếu điều này xảy ra, nó có thể làm suy giảm nghiêm trọng khả năng cạnh tranh và lợi nhuận của các mặt hàng xuất khẩu thế mạnh như thủy sản, hạt điều và cà phê vào thị trường quan trọng này. Hơn nữa, sự biến động khó lường của giá nông sản toàn cầu cũng là một rủi ro cố hữu, đòi hỏi các doanh nghiệp phải xây dựng các chiến lược quản trị rủi ro hiệu quả hơn.
Trước ma trận thách thức đó, việc chủ động tìm kiếm các giải pháp thích ứng trở thành yếu tố sống còn. Các chuyên gia khuyến nghị doanh nghiệp cần tăng cường tự động hóa trong dây chuyền sản xuất để tối ưu hóa chi phí nhân công, tích cực đàm phán lại các hợp đồng cung ứng nguyên liệu để có được mức giá tốt hơn, và quan trọng nhất là đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Việc đẩy mạnh khai thác các thị trường tiềm năng khác như EU và Trung Quốc được xem là một bước đi chiến lược để giảm sự phụ thuộc và giảm thiểu rủi ro từ bất kỳ một thị trường đơn lẻ nào.
Triển vọng tương lai và vai trò của thế hệ người tiêu dùng mới
Bất chấp những cơn gió ngược, triển vọng của ngành F&B Việt Nam trong thời gian tới vẫn được đánh giá một cách thận trọng nhưng lạc quan. Hoạt động xuất khẩu được dự báo sẽ tiếp tục là đầu tàu dẫn dắt tăng trưởng, đặc biệt ở các phân khúc có giá trị gia tăng cao như thực phẩm chế biến sâu và thủy sản nuôi trồng công nghệ cao. Tại thị trường nội địa, sức mua được kỳ vọng sẽ phục hồi dần khi bước vào các tháng hè, thời điểm nhu cầu tiêu thụ đồ uống và các sản phẩm giải nhiệt theo truyền thống sẽ tăng lên.
Tuy nhiên, yếu tố then chốt định hình lại bộ mặt của thị trường trong dài hạn chính là sự trỗi dậy của thế hệ người tiêu dùng mới, đặc biệt là Gen Z. Nhóm khách hàng trẻ tuổi này mang đến những yêu cầu và ưu tiên hoàn toàn khác biệt. Họ không chỉ mua một sản phẩm, mà họ mua sự tiện lợi, sự đổi mới và những trải nghiệm ẩm thực độc đáo. Xu hướng kết hợp giữa ẩm thực truyền thống và phong cách hiện đại, tạo ra các món ăn "fusion" độc đáo hoặc làm mới các món ăn bản địa đang ngày càng được ưa chuộng.
Để nắm bắt được cơ hội này, các doanh nghiệp cần phải đặt đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững làm trọng tâm. Việc liên tục nghiên cứu, phát triển sản phẩm mới, tối ưu hóa chuỗi cung ứng và quy trình vận hành sẽ là chìa khóa để duy trì lợi thế cạnh tranh. Với sự linh hoạt vốn có và các chính sách hỗ trợ kịp thời từ chính phủ, ngành F&B Việt Nam được kỳ vọng sẽ tiếp tục thể hiện sức chống chịu mạnh mẽ, vượt qua giai đoạn khó khăn và hướng tới một quỹ đạo tăng trưởng bền vững và hiệu quả hơn trong những năm tiếp theo.
Bảo An
