Định danh điện tử: Khi công nghệ trở thành tấm hộ chiếu cho sản phẩm Việt

Theo dõi KT&TD trên

Diễn đàn "Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc – Nâng tầm hàng Việt" diễn ra sáng 9/10/2025 tại Trung tâm Hội nghị Quốc tế, Hà Nội đã khẳng định điều này một cách rõ nét nhất.

Thị trường Việt Nam trong nhiều năm qua luôn phải đối mặt với thực trạng đáng lo ngại: hàng hóa không rõ nguồn gốc, hàng kém chất lượng, hàng giả mạo xuất xứ xuất hiện tràn lan từ chợ truyền thống, cửa hàng tiện lợi đến siêu thị, thậm chí cả trên các sàn thương mại điện tử. Tình trạng này không chỉ gây thiệt hại nghiêm trọng cho các doanh nghiệp chân chính mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi và sức khỏe của người tiêu dùng.

Phát biểu tại diễn đàn “Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc – Nâng tầm hàng Việt”, ông Nguyễn Văn Minh - Tổng Biên tập Báo Công Thương nhấn mạnh: "Minh bạch xuất xứ chính là “tấm hộ chiếu thương hiệu” giúp hàng Việt chinh phục thị trường toàn cầu. Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc, nếu được triển khai đồng bộ, sẽ là công cụ hữu hiệu chống gian lận thương mại, đồng thời giúp hàng Việt tự tin bước vào chuỗi cung ứng quốc tế".

Trong nhiều năm qua, thị trường Việt Nam luôn đối mặt với vấn nạn hàng hóa không rõ nguồn gốc, hàng kém chất lượng, hàng giả mạo xuất xứ. Những sản phẩm này len lỏi từ chợ truyền thống, cửa hàng tiện lợi đến các sàn thương mại điện tử, gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp chân chính và ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin người tiêu dùng.

Nhận thức được mức độ nghiêm trọng của vấn đề, Chính phủ đã có những động thái quyết liệt. Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Chỉ thị số 13/CT-TTg ngày 17/5/2025 và Công điện số 72/CĐ-TTg ngày 24/5/2025, yêu cầu các bộ, ngành, địa phương triển khai đồng bộ các biện pháp ngăn chặn và xử lý vi phạm. Theo đó, Bộ Công Thương đã ban hành Quyết định số 1398/QĐ-BCT ngày 20/5/2025 về kế hoạch cao điểm giám sát, kiểm tra, xử lý các hành vi buôn lậu và gian lận thương mại.

Kết quả bước đầu đã cho thấy quyết tâm của cơ quan chức năng. Chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, các lực lượng chức năng cả nước đã kiểm tra và xử lý hơn 50.000 vụ việc, bao gồm gần 2.000 vụ buôn bán, vận chuyển hàng cấm, gần 7.000 vụ gian lận thương mại và gian lận thuế, cùng hơn 1.600 vụ hàng hóa không rõ nguồn gốc xuất xứ. Nhiều vụ việc nghiêm trọng đã bị khởi tố hình sự, tạo tác động răn đe mạnh mẽ.

Tại diễn đàn, các doanh nghiệp đã chia sẻ những câu chuyện thành công ấn tượng. Hệ thống iTrace247 ứng dụng công nghệ blockchain đã chứng minh hiệu quả vượt trội khi hỗ trợ truy xuất toàn trình các sản phẩm nông sản.

Nhiều doanh nghiệp đã coi minh bạch xuất xứ là chiến lược sống còn. Bằng việc xây dựng chuỗi sản xuất khép kín và chuẩn hóa hồ sơ truy xuất, các doanh nghiệp không chỉ tránh được rủi ro bị áp thuế phòng vệ mà còn củng cố được niềm tin tại các thị trường quốc tế.

Đại diện cho khối doanh nghiệp sản xuất, ông Nguyễn Quốc Khánh – Giám đốc Điều hành Nghiên cứu và Phát triển Vinamilk – đã trình bày tham luận “Thực tế việc áp dụng công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc tại doanh nghiệp: Thuận lợi, khó khăn và bài học kinh nghiệm”.

Theo ông Khánh, minh bạch nguồn gốc không chỉ là yêu cầu quản lý mà còn là một phần trong chiến lược phát triển bền vững của doanh nghiệp: “Với Vinamilk, minh bạch và truy xuất nguồn gốc không chỉ là yêu cầu quản lý, mà là cam kết phát triển bền vững. Chúng tôi tin rằng mỗi sản phẩm đều cần một ‘tấm hộ chiếu minh bạch’ – để bảo vệ niềm tin người tiêu dùng và khẳng định vị thế thương hiệu Việt trên thị trường toàn cầu.”

Vinamilk là một trong những doanh nghiệp đầu tiên tại Việt Nam triển khai hệ thống ERP (Enterprise Resource Planning) từ năm 2007, đánh dấu bước chuyển quan trọng trong quản trị số và hiện đại hóa chuỗi cung ứng. Hệ thống ERP giúp doanh nghiệp quản lý toàn diện các hoạt động từ sản xuất, tài chính, kho vận, phân phối đến nhân sự, tạo nền tảng dữ liệu tập trung, đồng bộ và có khả năng truy xuất toàn trình.

Thông qua việc tích hợp ERP với hệ thống truy xuất nguồn gốc, Vinamilk hiện có thể lưu trữ và quản lý thông tin toàn bộ vòng đời sản phẩm – từ nguyên liệu đầu vào, quy trình sản xuất, đóng gói, vận chuyển đến điểm bán – giúp doanh nghiệp chủ động minh bạch thông tin với người tiêu dùng, cơ quan quản lý và các đối tác quốc tế.

Từ góc nhìn thực tiễn, Vinamilk cho biết việc ứng dụng công nghệ định danh mang lại nhiều lợi ích: Nâng cao hiệu quả quản trị, giảm sai sót trong vận hành, tăng năng suất và đặc biệt là củng cố niềm tin của người tiêu dùng đối với thương hiệu Việt.

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Nguyễn Văn Thành - Trưởng Phòng Chính sách - Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho biết, trước hết, về thực trạng của thương mại điện tử cũng như việc ứng dụng truy xuất nguồn gốc trong hoạt động thương mại điện tử thì thương mại điện tử ở Việt Nam phát triển với tốc độ tương đối nhanh trong thời gian qua. Tuy nhiên, kéo theo đó là nhiều vấn đề còn tồn tại như hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ… đó là những vướng mắc, khó khăn đòi hỏi chúng ta phải cùng chung tay vào cuộc để giải quyết.

Trong năm 2023, quy mô thương mại điện tử Việt Nam đạt khoảng 20,8 tỷ USD, năm 2024 là 25 tỷ USD và năm 2025 theo kịch bản tăng trưởng mới nhất của Bộ Công Thương và Chính phủ giao, chúng ta đang phấn đấu đạt khoảng 31,4 tỷ USD, tăng khoảng 25,5% so với năm 2024 một tốc độ tăng trưởng tương đối cao.

Tuy nhiên, ông Thành cũng thẳng thắn chỉ ra thực trạng vẫn còn nhiều vấn đề liên quan đến chất lượng và xuất xứ hàng hóa không rõ ràng, thiếu minh bạch. Nguyên nhân có nhiều, trong đó có cả từ phía người tiêu dùng đôi khi vẫn lựa chọn hàng giả, hàng nhái, hàng không rõ nguồn gốc.

Về phía cơ quan quản lý, Cục đã phối hợp chặt chẽ với các lực lượng Tổng cục Quản lý thị trường (trước đây), Công an… để kiểm tra, xử lý nhiều vụ việc, thậm chí có cả các doanh nghiệp quy mô lớn, có sức ảnh hưởng trên thị trường cũng từng vi phạm.

"Chính bối cảnh này cho thấy việc truy xuất nguồn gốc cần ra đời càng sớm càng tốt. Doanh nghiệp càng ứng dụng sâu, thì hoạt động tiêu dùng càng minh bạch, công bằng hơn trong thời gian tới", ông Thành nhấn mạnh.

Theo ông Thành, việc truy xuất nguồn gốc không chỉ hỗ trợ hoạt động bán hàng nội địa trên môi trường trực tuyến mà còn cho xuất khẩu trực tuyến, giúp doanh nghiệp xây dựng thương hiệu, nâng cao ảnh hưởng, năng lực cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Hiện nay, hoạt động truy xuất nguồn gốc ở nước ta còn khá "muôn hình vạn trạng". Nhiều bộ, ngành đã và đang vận hành các hệ thống truy xuất nguồn gốc. Ở địa phương, Sở Công Thương, Sở Khoa học và Công nghệ cũng có hệ thống riêng, với các quy chuẩn và tiêu chuẩn tương đối là đa dạng.

Do đó, ông Thành cho rằng, cần xây dựng bộ tiêu chí, tiêu chuẩn và các quy định, nghị định hướng dẫn để triển khai thực hiện việc ứng dụng truy xuất nguồn gốc hàng hóa bài bản, đồng bộ hơn, tạo ra môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch giữa các doanh nghiệp, người tiêu dùng và các đơn vị quản lý Nhà nước với nhau. Từ đó xây dựng môi trường phát triển hơn nữa, đặc biệt là việc truy xuất nguồn gốc trên môi trường thương mại điện tử.

Thực tế cho thấy, kim ngạch xuất khẩu Việt Nam đã tăng trưởng ấn tượng, từ 114,5 tỷ USD năm 2012 lên hơn 405,5 tỷ USD vào năm 2024. Chỉ trong 8 tháng đầu năm 2025, kim ngạch xuất khẩu đã đạt 305,96 tỷ USD, tăng 14,8% so với cùng kỳ năm trước. Để duy trì đà tăng trưởng ấn tượng này, minh bạch xuất xứ là điều kiện tiên quyết không thể thiếu.

Như những gì được chia sẻ tại diễn đàn, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, truy xuất nguồn gốc không chỉ đơn thuần là công cụ quản lý mà còn là "tấm hộ chiếu thương hiệu" để sản phẩm Việt tự tin bước ra thế giới. Đây là sự kết hợp hoàn hảo giữa công nghệ hiện đại và quyết tâm xây dựng một thị trường minh bạch, công bằng.

Các diễn giả tại diễn đàn đã nhất trí khẳng định: minh bạch nguồn gốc hàng hóa không chỉ là yêu cầu quản lý của Nhà nước mà còn là động lực phát triển bền vững của doanh nghiệp và là cơ sở để xây dựng niềm tin của người tiêu dùng.

Cuộc chiến chống hàng hóa kém chất lượng và gian lận xuất xứ là một hành trình dài, đòi hỏi sự đồng hành chặt chẽ giữa Nhà nước – Doanh nghiệp – Công nghệ – Người tiêu dùng. Chỉ khi có pháp luật nghiêm minh, công nghệ hiện đại và người tiêu dùng thông minh, chúng ta mới có thể xây dựng được một thị trường minh bạch, công bằng và bền vững.

Mỗi sản phẩm Việt cần một "tấm hộ chiếu minh bạch" – không chỉ để đáp ứng yêu cầu quản lý trong nước mà còn để tự tin chinh phục cả thị trường thế giới. Và công nghệ định danh điện tử chính là chìa khóa để mở ra cánh cửa đó.

Diễn đàn "Công nghệ định danh và truy xuất nguồn gốc – Nâng tầm nàng Việt" đã khẳng định một thông điệp rõ ràng: Trong kỷ nguyên số, minh bạch không chỉ là lợi thế cạnh tranh mà còn là điều kiện tồn tại. Và Việt Nam đang trên con đường đúng đắn để biến cam kết này thành hiện thực.

Hoàng Nguyễn