Uống trà nóng hay trà mát: Lựa chọn nào tốt hơn cho sức khỏe?
Trà đã trở thành món đồ uống quen thuộc trong thực đơn của nhiều quán xá, từ quán ven đường đến các tiệm sang trọng. Dù vậy, không ít người vẫn phân vân giữa việc nên thưởng thức trà nóng hay trà mát để đem lại lợi ích tốt nhất cho sức khỏe.
Từ bao đời nay, trà không chỉ hiện diện như một loại đồ uống đơn thuần mà đã trở thành biểu tượng của sự thư thái, gắn bó và chiều sâu văn hóa trong đời sống người Việt. Một bát trà mộc giữa khoảng sân quê yên bình, hay ấm trà sen nhẹ hương giữa lòng phố thị, tất cả đều chuyên chở những giá trị vượt qua vật chất, len lỏi vào từng thói quen, cung cách sinh hoạt và những mối giao tình trong cuộc sống thường nhật.
Theo dòng chảy thời gian, nghệ thuật thưởng trà cũng dần đa dạng và phong phú hơn. Có người mê đắm cái ấm nồng trong chén trà nóng giữa tiết trời se lạnh; có người lại ưa sự dịu nhẹ, thanh mát của một ly trà lạnh vào những buổi trưa hè oi ả. Mỗi lựa chọn, tưởng như đơn giản, lại ẩn chứa những ảnh hưởng không nhỏ đến cách cơ thể hấp thụ dưỡng chất từ trà, thứ thức uống tưởng chừng chỉ mang tính thư giãn, nhưng thực chất lại mang trong mình nhiều giá trị sức khỏe đáng kể.
Trong những cách thưởng trà ấy, trà nóng vẫn luôn giữ vai trò truyền thống và gần gũi nhất. Hình ảnh ấm trà bốc khói trong buổi sáng sớm, hay giữa những cuộc chuyện trò thân mật đã trở thành điều quen thuộc trong ký ức của nhiều thế hệ. Không chỉ làm ấm lòng người, trà nóng còn góp phần kích thích tiêu hóa, thúc đẩy tuần hoàn máu và xoa dịu hệ thần kinh. Đặc biệt, vào những ngày giao mùa hay tiết trời lạnh giá, một chén trà ấm không chỉ xua tan cái lạnh mà còn hỗ trợ tăng cường miễn dịch, giúp cơ thể chống chọi tốt hơn với những tác động từ môi trường.
Đối với một số loại trà như trà đen, việc pha bằng nước nóng ở nhiệt độ cao không chỉ đơn thuần giúp chiết xuất hương vị đậm đà mà còn tạo điều kiện tối ưu để các hợp chất chống oxy hóa quý giá như theaflavin và thearubigin được giải phóng triệt để. Đây là những thành phần có khả năng mạnh mẽ trong việc bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do gây ra, đồng thời đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sức khỏe tim mạch bằng cách giảm thiểu lượng cholesterol xấu trong máu. Không những thế, các chất chống oxy hóa này còn góp phần làm chậm quá trình lão hóa tự nhiên của tế bào, giữ cho cơ thể duy trì sự trẻ trung và năng động lâu dài.
Tuy vậy, bên cạnh những lợi ích sức khỏe rõ ràng, việc thưởng thức trà nóng cũng cần được cân nhắc một cách hợp lý. Nhiệt độ nước quá cao, đặc biệt khi vượt quá ngưỡng 65°C, có thể gây ra những tổn thương không nhỏ cho niêm mạc thực quản. Điều này được chứng minh qua nhiều nghiên cứu khoa học, trong đó cho thấy việc thường xuyên uống các loại đồ uống quá nóng có thể làm tăng nguy cơ viêm loét, thậm chí là ung thư thực quản. Mối nguy hiểm càng trở nên nghiêm trọng hơn khi những thói quen không lành mạnh như hút thuốc lá và uống rượu bia đi kèm, tạo thành “công thức” khiến nguy cơ mắc bệnh tăng vọt lên tới 90%.
Chính vì vậy, dù yêu thích vị ấm nồng và hương thơm đặc trưng của trà nóng, việc để nước nguội bớt trước khi thưởng thức không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe mà còn làm tăng trải nghiệm uống trà trở nên nhẹ nhàng, dễ chịu hơn. Sự tỉnh táo và cân bằng trong cách uống trà chính là bí quyết để tận hưởng trọn vẹn giá trị tinh thần và dưỡng chất mà trà mang lại, đồng thời giữ gìn sức khỏe lâu dài.
Trong khi đó, trà mát, hay trà lạnh, đang ngày càng trở nên phổ biến và được nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, yêu thích. Ly trà mát không chỉ giúp bạn cảm thấy sảng khoái, giải nhiệt hiệu quả trong những ngày hè oi bức mà còn mang lại cảm giác nhẹ nhàng, dễ chịu cho cơ thể. Ngoài tác dụng làm dịu thân nhiệt, trà lạnh còn hỗ trợ quá trình thanh lọc, đào thải độc tố, giúp cơ thể khỏe mạnh hơn. Với những loại trà như trà xanh hay trà ô long, khi uống lạnh, vị trà giữ được sự thanh khiết và tươi mát, rất phù hợp để thưởng thức trong nhiều giờ mà không gây cảm giác ngấy hay khó chịu.
Cách pha trà mát phổ biến thường là ngâm lá trà trong nước nguội hoặc nước lạnh trong thời gian dài. Phương pháp này giúp chiết xuất các hợp chất chống oxy hóa như catechin và EGCG một cách tối ưu, đặc biệt là ở trà xanh. Theo nhiều nghiên cứu khoa học, ngâm trà trong nước lạnh có thể giữ và tăng cường lượng chất chống oxy hóa hơn so với pha bằng nước nóng. Đây cũng là lý do vì sao nhiều người ưa chuộng cách “ủ lạnh” trà trong vài tiếng, nhằm tạo ra một bình trà không chỉ ngon mà còn bổ dưỡng, giúp tăng cường sức khỏe và chống lại quá trình lão hóa.
Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn khi uống trà mát, bạn cần lưu ý kỹ về cách bảo quản. Trà để lâu, đặc biệt ở nhiệt độ phòng, rất dễ bị vi khuẩn xâm nhập và phát triển, ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe. Vì vậy, việc sử dụng nước sạch, bình chứa vệ sinh và hạn chế thời gian bảo quản là rất quan trọng. Nên uống trà lạnh trong thời gian ngắn sau khi pha để giữ nguyên hương vị thơm ngon và đảm bảo an toàn cho cơ thể.
Không tồn tại một câu trả lời tuyệt đối về việc trà nóng hay trà mát tốt hơn cho sức khỏe, bởi mỗi loại đều mang đến những lợi ích riêng biệt, phụ thuộc vào cách pha, loại trà sử dụng cũng như thể trạng của từng người. Những người thường xuyên chịu áp lực, căng thẳng, gặp vấn đề về tiêu hóa hoặc sống trong môi trường lạnh có xu hướng cảm thấy dễ chịu và thư giãn hơn khi thưởng thức một tách trà nóng. Hơi ấm từ trà không chỉ giúp làm dịu thần kinh mà còn kích thích tuần hoàn, hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động hiệu quả hơn. Ngược lại, với những người có cơ địa nóng, dễ nổi mụn hay thường xuyên vận động ngoài trời trong điều kiện thời tiết oi bức, hoặc sinh sống ở những vùng khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, trà mát là lựa chọn hợp lý hơn. Trà lạnh giúp làm dịu thân nhiệt, mang lại cảm giác thanh mát, dễ chịu và giảm bớt sự khó chịu do nóng bức.
Điều quan trọng nhất là mỗi người nên lắng nghe cơ thể mình, điều chỉnh thói quen uống trà sao cho phù hợp với hoàn cảnh và nhu cầu cá nhân. Dù là trà nóng hay trà mát, một tách trà chất lượng, được pha đúng cách và sử dụng một cách điều độ luôn là lựa chọn lành mạnh, tốt cho sức khỏe hơn nhiều so với các loại đồ uống công nghiệp chứa nhiều đường, phẩm màu hay hương liệu nhân tạo đang tràn ngập trên thị trường hiện nay.
Ngoài việc lựa chọn giữa trà nóng hay trà mát, cách pha trà cũng như thời điểm uống cũng đóng vai trò rất quan trọng đối với lợi ích sức khỏe. Ví dụ, nên tránh uống trà ngay sau bữa ăn vì trong trà có chứa tannin – một hợp chất có thể ức chế khả năng hấp thu sắt và một số khoáng chất cần thiết khác của cơ thể, dẫn đến tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng nếu uống thường xuyên. Đồng thời, việc uống trà lúc đói cũng không được khuyến khích bởi nó có thể gây ra cảm giác cồn ruột, ảnh hưởng đến dạ dày, thậm chí dẫn đến mất ngủ hoặc rối loạn nhịp tim nhẹ ở những người nhạy cảm với caffeine. Vì vậy, việc cân nhắc thời điểm phù hợp để thưởng thức trà không những giúp phát huy tối đa tác dụng tốt mà còn tránh được những tác động không mong muốn đến sức khỏe.
Đối với trà xanh, để giữ lại trọn vẹn những dưỡng chất quý giá, người ta thường sử dụng lá trà nguyên và pha ở nhiệt độ khoảng 70–80°C. Nhiệt độ vừa phải này giúp bảo toàn các hợp chất chống oxy hóa như catechin và EGCG, đồng thời giữ cho hương vị trà thanh nhẹ, tinh tế. Ngược lại, trà đen thường cần nước ở nhiệt độ cao hơn, gần hoặc ở mức sôi, nhằm chiết xuất tối đa hương vị đậm đà cùng các hợp chất có lợi như theaflavin và thearubigin. Khi ủ trà lạnh, việc ngâm lá trà trong ngăn mát từ 4 đến 8 tiếng là cần thiết để các dưỡng chất được hòa tan đều và đạt hiệu quả tối ưu nhất.
Đặc biệt với những người có bệnh lý nền như các vấn đề về dạ dày, huyết áp hay tim mạch, việc sử dụng trà như một phần hỗ trợ điều trị nên được thực hiện dưới sự tư vấn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng. Mỗi thể trạng và tình trạng sức khỏe khác nhau sẽ có những lưu ý riêng, do đó không nên tự ý thay đổi thói quen uống trà mà chưa có sự hướng dẫn phù hợp.
Dù lựa chọn trà nóng hay trà mát, giá trị cốt lõi mà trà mang lại vẫn luôn là sự thanh tao, nhẹ nhàng và gần gũi với đời sống con người. Giữa nhịp sống hiện đại hối hả, một tách trà dù là ấm nồng trong buổi sáng se lạnh hay mát lành giữa trưa hè oi ả, chính là khoảng lặng quý giá giúp ta kết nối với bản thân, thư giãn và cảm nhận sự yên bình. Thưởng trà không đơn thuần chỉ là trải nghiệm vị giác mà còn là một nghệ thuật sống, một thói quen mang tính tinh thần sâu sắc.
Trong hành trình chăm sóc sức khỏe bền vững, việc lựa chọn giữa trà nóng hay trà mát chỉ là bước khởi đầu. Điều quan trọng hơn cả chính là sự điều độ, tỉnh thức và khả năng lắng nghe cơ thể mình để lựa chọn phương thức phù hợp nhất. Khi đó, mỗi tách trà không chỉ là đồ uống mà còn là liều thuốc tinh thần quý giá, đồng hành cùng sức khỏe và sự an yên trong cuộc sống.
Xuân Thanh
