Kinh tế tư nhân Việt trước thách thức hội nhập và chuyển đổi số
Trong bức tranh phát triển kinh tế Việt Nam hiện nay, khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò ngày càng quan trọng và trở thành động lực chính thúc đẩy tăng trưởng.
Với việc đóng góp hơn 40% GDP và tạo ra khoảng 85% việc làm cho xã hội, khu vực kinh tế tư nhân đã khẳng định được vị thế không thể thay thế trong nền kinh tế quốc dân.
Từ những doanh nghiệp nhỏ lẻ, gia đình đến các tập đoàn tư nhân lớn, tất cả đều đang đối mặt với những biến đổi sâu sắc do xu thế toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghệ số mang lại.
Việt Nam đã gia nhập nhiều hiệp định thương mại tự do quan trọng như CPTPP, EVFTA, và gần đây nhất là RCEP, tạo ra những cơ hội to lớn nhưng cũng đặt ra những thách thức không nhỏ cho các doanh nghiệp tư nhân. Đồng thời, làn sóng chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, buộc các doanh nghiệp phải thích ứng nhanh chóng để không bị tụt hậu trong cuộc đua cạnh tranh.
Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế mang đến những thách thức đa chiều cho khu vực tư nhân Việt Nam. Trước hết, việc mở cửa thị trường theo các cam kết quốc tế đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp trong nước phải đối mặt trực tiếp với sự cạnh tranh từ những "ông lớn" quốc tế có nhiều năm kinh nghiệm, nguồn vốn dồi dào và công nghệ tiên tiến. Điều này đặt ra áp lực lớn về năng lực cạnh tranh, buộc các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam phải nhanh chóng nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ và hiệu quả quản trị.
Thách thức thứ hai đến từ việc tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng nghiêm ngặt. Các hiệp định thương mại tự do không chỉ yêu cầu việc giảm thuế quan mà còn đặt ra những điều kiện khắt khe về chất lượng, an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường, và trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ gặp khó khăn trong việc đáp ứng những yêu cầu này do hạn chế về tài chính và kỹ thuật.
Bên cạnh đó, sự biến động của thị trường tài chính toàn cầu cũng tác động mạnh đến hoạt động của các doanh nghiệp tư nhân. Việc tiếp cận nguồn vốn quốc tế trở nên thuận lợi hơn nhưng đồng thời cũng mang theo những rủi ro về tỷ giá, lãi suất và tính bất ổn của dòng vốn. Các doanh nghiệp cần có chiến lược tài chính linh hoạt để ứng phó với những biến động không lường trước được.
Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và xu thế chuyển đổi số toàn cầu đang tạo ra những thay đổi căn bản trong cách thức hoạt động của doanh nghiệp. Đối với khu vực tư nhân Việt Nam, đây vừa là cơ hội vàng để "nhảy vọt" trong phát triển, vừa là thách thức lớn đòi hỏi sự đầu tư và thay đổi tư duy quản lý.
Thách thức đầu tiên trong chuyển đổi số là việc đầu tư vào công nghệ và hạ tầng số. Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ, còn e ngại trước chi phí đầu tư ban đầu cao và không chắc chắn về lợi ích mang lại. Việc lựa chọn công nghệ phù hợp, xây dựng hệ thống thông tin quản lý hiệu quả và đảm bảo an ninh mạng đều đòi hỏi kiến thức chuyên môn và nguồn lực tài chính đáng kể.
Thách thức về nhân lực cũng không kém phần quan trọng. Chuyển đổi số đòi hỏi đội ngũ lao động phải có kỹ năng mới, từ khả năng sử dụng công nghệ số đến tư duy phân tích dữ liệu. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nguồn nhân lực có kỹ năng số của Việt Nam vẫn còn hạn chế, trong khi chi phí đào tạo và thu hút nhân tài lại khá cao. Điều này tạo ra khoảng cách lớn giữa nhu cầu và nguồn cung nhân lực chất lượng cao.
Không chỉ vậy, việc thay đổi mô hình kinh doanh và quy trình vận hành để phù hợp với môi trường số cũng đặt ra nhiều thách thức. Các doanh nghiệp cần phải tái cấu trúc tổ chức, thay đổi văn hóa doanh nghiệp và xây dựng lại mối quan hệ với khách hàng trong bối cảnh giao dịch trực tuyến ngày càng phổ biến.
Bên cạnh các thách thức từ bên ngoài, khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam còn phải đối mặt với nhiều khó khăn nội tại. Quy mô nhỏ lẻ và phân tán là đặc điểm chung của nhiều doanh nghiệp tư nhân Việt Nam, điều này làm hạn chế khả năng tận dụng lợi thế kinh tế quy mô và sức mạnh đàm phán trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Mô hình quản trị doanh nghiệp gia đình vẫn còn phổ biến, trong đó việc ra quyết định thường tập trung vào một hoặc vài cá nhân, thiếu tính chuyên nghiệp và minh bạch. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động mà còn gây khó khăn trong việc thu hút đầu tư và mở rộng quy mô.
Năng lực nghiên cứu và phát triển của các doanh nghiệp tư nhân cũng còn yếu. Phần lớn các doanh nghiệp này hoạt động theo mô hình gia công, sản xuất theo đơn đặt hàng hoặc kinh doanh các sản phẩm có sẵn, ít đầu tư vào việc phát triển sản phẩm mới và xây dựng thương hiệu riêng. Điều này khiến họ dễ bị động trước những thay đổi của thị trường và khó tạo ra giá trị gia tăng cao.
Mặc dù đối mặt với nhiều thách thức, quá trình hội nhập và chuyển đổi số cũng mang đến những cơ hội to lớn cho khu vực tư nhân Việt Nam. Việc tham gia các hiệp định thương mại tự do giúp mở ra thị trường rộng lớn với hàng tỷ người tiêu dùng, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận khách hàng mới và mở rộng hoạt động kinh doanh.
Đồng thời, việc hội nhập cũng tạo điều kiện thuận lợi hơn để tiếp cận công nghệ tiên tiến, nguồn vốn quốc tế và kinh nghiệm quản lý từ các đối tác nước ngoài. Nhiều doanh nghiệp tư nhân đã tận dụng được những cơ hội này để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.
Chuyển đổi số mở ra những mô hình kinh doanh hoàn toàn mới, từ thương mại điện tử, dịch vụ tài chính số đến nền kinh tế chia sẻ. Các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ Việt Nam đã chứng minh được khả năng cạnh tranh không chỉ trong nước mà cả trên thị trường khu vực, với những thành công như VinFast, VNG, FPT, hay các unicorn như VinID, Tiki.
Chính phủ Việt Nam cũng đã có những chính sách hỗ trợ tích cực cho quá trình chuyển đổi số và hội nhập kinh tế. Chương trình chuyển đổi số quốc gia, các gói hỗ trợ tài chính cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, cùng với việc cải thiện môi trường đầu tư và kinh doanh đều tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của khu vực tư nhân.
Để vượt qua thách thức và tận dụng cơ hội, chuyên gia kinh tế cho rằng, các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam cần có chiến lược phát triển dài hạn và hành động quyết liệt. Trước hết, việc đầu tư vào công nghệ và chuyển đổi số không còn là lựa chọn mà đã trở thành tất yếu. Các doanh nghiệp cần xây dựng lộ trình chuyển đổi số phù hợp với điều kiện và mục tiêu của mình, bắt đầu từ những bước cơ bản như số hóa quy trình quản lý nội bộ, phát triển kênh bán hàng trực tuyến đến việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo và phân tích dữ liệu lớn.
Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt quyết định thành công của quá trình chuyển đổi. Các doanh nghiệp cần đầu tư mạnh mẽ vào đào tạo và phát triển nhân viên, đồng thời xây dựng chiến lược thu hút và giữ chân nhân tài. Việc hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu để phát triển nguồn nhân lực phù hợp với nhu cầu thực tế cũng cần được chú trọng.
Cải thiện năng lực quản trị doanh nghiệp là một trong những ưu tiên hàng đầu. Việc chuyển từ mô hình quản lý gia đình sang quản trị hiện đại, minh bạch, áp dụng các chuẩn mực quốc tế sẽ giúp các doanh nghiệp nâng cao hiệu quả hoạt động và tăng khả năng tiếp cận nguồn vốn. Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, xây dựng thương hiệu và phát triển sản phẩm có giá trị gia tăng cao cũng là hướng đi bắt buộc để tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.
Hợp tác và liên kết giữa các doanh nghiệp tư nhân cũng cần được thúc đẩy mạnh mẽ hơn. Việc hình thành các chuỗi liên kết sản xuất, mạng lưới phân phối và liên minh chiến lược sẽ giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa tăng sức mạnh cạnh tranh và chia sẻ rủi ro trong quá trình hội nhập.
Hoàng Nguyễn
