Giải pháp nào để kích cầu đầu tư tư nhân?

Theo dõi KT&TD trên

Các chuyên gia cho rằng, tốc độ tăng trưởng của đầu tư tư nhân năm 2023 dưới 3% là mức rất thấp, nếu không cải thiện sẽ ảnh hưởng đến vấn đề việc làm, thu nhập của người dân và không hỗ trợ cho quá trình nâng cao năng lực nội sinh của nền kinh tế.

Đầu tư tư nhân và tiêu dùng thấp chưa từng có

Tại Diễn đàn Kịch bản kinh tế Việt Nam 2024 vừa diễn ra tại Hà Nội, đại diện Ban kinh tế Trung ương cho biết, trong năm GDP năm 2023, tăng trưởng của Việt Nam đạt mức 5,05%, dù thấp hơn mục tiêu, nhưng đây là mức tăng trưởng tương đối cao so với khu vực và thế giới. Tuy nhiên, tăng trưởng GDP lại có sự đóng góp chủ yếu của đầu tư công là chính, vai trò của đầu tư tư nhân còn rất ít. Năm 2023, đầu tư tư nhân chỉ đạt 2,7%, mức thấp so với giai đoạn từ 2019 - 2023. Thúc đẩy đầu tư tư nhân thông qua hoạt động kích cầu đầu tư là vô cùng quan trọng.

Đại diện Ban kinh tế Trung ương cũng thừa nhận, các cơ chế chính sách đặc biệt cho khu vực kinh tế tư nhân hiện vẫn còn rất nhiều rào cản, chính sách chưa đưa vào thực tiễn được. Do vậy, cần có chính sách thực sự kích cầu đầu tư, đặc biệt đầu tư tư nhân, cần nhìn nhận thẳng thắn chính sách cho đầu tư tư nhân.

Đồng quan điểm này, TS. Cấn Văn Lực - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính tiền tệ Quốc gia cho rằng, đầu tư tư nhân chỉ khoảng 2,7%, là mức thấp chưa từng có trong hơn 10 năm vừa qua của kinh tế Việt Nam, thấp hơn cả thời kỳ dịch Covid-19 năm 2020 (3%).

"Tăng trưởng đầu tư tư nhân phải đạt 6 - 7% mới ổn được dưới 3% là mức rất thấp", ông nói và cho biết cách duy nhất để kích cầu cần lấy lại niềm tin của doanh nghiệp, nhà đầu tư và việc cải thiện mạnh môi trường đầu tư kinh doanh.

Tiêu dùng cuối cùng tăng rất thấp (3,52%), chỉ bằng một nửa so với tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng năm khoảng 7%. "Đầu tư tư nhân và tiêu dùng tăng thấp là hai điểm yếu của nền kinh tế Việt Nam trong năm qua. Vì vậy, muốn đạt mục tiêu tăng trưởng cần phải kích thích hai yếu tố này", chuyên gia đánh giá.

Một vấn đề khác được TS. Lực đưa ra câu chuyện thực thi. Những động lực tăng trưởng mới như chuyển đổi số, ứng dụng khoa học công nghệ hay kinh tế xanh dù có định hướng chính sách tốt nhưng thực thi không tốt thì vẫn trở thành một "điểm nghẽn" trong tăng trưởng.

Năng suất lao động năm 2023 chỉ tăng 3,57%, rất thấp mặc dù năm vừa qua chuyển đổi số và ứng dụng khoa học công nghệ tăng rất tốt. "Thông thường, chuyển đổi số tốt sẽ giúp năng suất lao động tăng lên, GDP tăng trưởng thêm từ 0,65 - 1,35 điểm %, tức bình quân là 1% tăng trưởng thêm. Phải chăng là bệnh sợ trách nhiệm, sợ sai khiến nền kinh tế vẫn còn trì trệ", chuyên gia đặt vấn đề.

Trong khi đó, khi nhận định về kinh tế 2024, TS. Võ Trí Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh cho rằng, sự chững lại về tốc độ tăng trưởng của đầu tư tư nhân đang là lo ngại lớn nhất của nền kinh tế.

“Tốc độ tăng đầu tư tư nhân năm 2023 khoảng 2,7%, nếu tính cả lạm phát thì có lẽ còn giảm. Tình hình còn khó khăn hơn cả thời Covid-19”, TS. Thành nói.

Nhìn lại, năm 2020, khi Covid-19 xuất hiện, khu vực kinh tế tư nhân cũng có cú lao dốc trong đầu tư, với tốc độ tăng trưởng vốn đầu tư tư nhân năm đó là 3,0%, từ con số 14,5% của năm 2019. Tuy nhiên, ngay sau đó, trong 2 năm tiếp theo, tốc độ này đã tăng lên tương ứng là 7,1% và 8,1%.

Có thể thấy rõ nguyên nhân sụt giảm trong năm 2020, ngoài tác động tiêu cực từ sự đứt gãy các hoạt động do các biện pháp phòng chống dịch, thì sự túng túng, không định hình được tình hình đã khiến các doanh nghiệp thu hẹp các hoạt động để bảo đảm an toàn. Khi tình hình rõ ràng hơn, cộng với các giải pháp chính sách hỗ trợ doanh nghiệp “thời chiến” được kích hoạt, dòng vốn đầu tư của khu vực tư nhân sôi động trở lại.

Nhưng năm 2023, tình thế đảo chiều khi có tới 172.578 doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường, tăng 20,5% so với năm 2022 và cũng là con số cao nhất kể từ năm 2017 tới nay, bởi khó khăn của thị trường, của dòng tiền…

Khó khăn vẫn chưa dừng lại. Trong báo cáo vừa gửi Thủ tướng Chính phủ của Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV), vẫn có tới 69,1% đánh giá tiêu cực, rất tiêu cực về triển vọng kinh tế 2024. Tỷ lệ này tính trên 2.734 doanh nghiệp tham gia khảo sát vào tháng 12/2023. Đặc biệt, vẫn có tới 72,8% doanh nghiệp dự kiến giảm quy mô, tạm ngừng và có thể ngừng kinh doanh trong năm 2024…

Phân tích số liệu, bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Văn phòng Ban IV cho biết, so với lần khảo sát vào tháng 4/2023, tỷ lệ doanh nghiệp dự kiến ngừng kinh doanh, chờ giải thể và tạm ngừng kinh doanh trong khảo sát lần này không có xu hướng giảm như hầu hết các chỉ báo khác. Nguyên nhân tiếp tục là khó khăn về đơn hàng, dòng tiền, khó khăn trong thực hiện các thủ tục hành chính và đáp ứng yêu cầu của pháp luật… và cả nguy cơ hình sự hóa các quan hệ kinh tế.

“Số liệu khảo sát và thống kê cho thấy, doanh nghiệp kiệt sức là sự thật, đặc biệt sau 2 năm Covid-19 và 2 năm phải đối mặt với những bất ổn của kinh tế vĩ mô toàn cầu. Nếu không được vun đắp kịp thời, sức lực của doanh nghiệp sẽ cạn kiệt”, bà Thủy chuyển tải khó khăn của doanh nghiệp mà Ban IV đã gửi đến người đứng đầu Chính phủ.

Giải pháp nào kích cầu đầu tư tư nhân?

Để thúc đẩy tăng trưởng năm 2024, bà Dorsati Madani (Chuyên gia Kinh tế cấp cao của Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam) cho rằng muốn phục hồi kinh tế Việt Nam cần cải thiện đầu tư của khu vực tư nhân và tiêu dùng trong nước. Phải xử lý những yếu tố nội tại để làm nền tảng cho các lĩnh vực khác phục hồi. Xuất khẩu, thương mại quốc tế được WB dự báo sẽ phục hồi trong năm sau khi các nền kinh tế khác gia tăng nhập khẩu .

Thời gian tới, giá cả hàng hóa có thể sẽ không tăng, thậm chí giá một số mặt hàng sẽ giảm và lạm phát tại Việt Nam cũng như trên thế giới sẽ giảm. Đây là các yếu tố sẽ thay đổi triển vọng kinh tế Việt Nam và thế giới.

"Chúng tôi dự báo sẽ có sự phục hồi từ từ trở về mức trước đại dịch với mức tăng trưởng 2024 đạt 5,5% nếu chính sách điều hành khôn ngoan, trong đó tập trung vào thúc đẩy kinh tế tư nhân”, vị chuyên gia của WB nhấn mạnh.

Bên cạnh các chính sách phục hồi kinh tế tư nhân, bà Madani cũng khuyến nghị Việt Nam tiếp tục chú trọng tới việc chuyển đổi xanh, chuyển đổi số bởi đây là xu hướng tất yếu trên toàn cầu trong thời gian tới. Tăng trưởng xanh và thích ứng với biến đổi khí hậu nếu làm tốt có thể giúp GDP tăng trưởng từ 1,8 - 2%.

“Chúng tôi khuyến nghị các công cụ chính sách về thuế, tín dụng xanh để hỗ trợ các ngành công nghiệp, dần loại bỏ việc sử dụng than và chuyển sang các loại năng lượng sạch như gió, mặt trời”, bà Madani cho biết.

Còn trong lĩnh vực tài chính, Chính phủ cần thúc đẩy các công cụ tài chính xanh như trái phiếu xanh và không chỉ áp dụng với các doanh nghiệp nhỏ. Về phía các ngân hàng, vị chuyên gia WB nhấn mạnh giới ngân hàng cũng phải có kế hoạch hành động để hỗ trợ chiến lược xanh của Chính phủ. Bên cạnh đó, việc nâng cao nhận thức cho người dân, doanh nghiệp cũng cần được chú trọng.

“Tôi tin rằng tương lai của Việt Nam là chuyển đổi số và xanh. Và để đi đến tương lai đó, các bạn cần có những chính sách kinh tế vĩ mô phù hợp. Một điều quan trọng nữa là người dân, lớp trẻ và các thế hệ lao động cũng phải có các kiến thức cần thiết về xu hướng này”, bà Madani chia sẻ.

Về giải pháp kích cầu đầu tư tư nhân, theo Chuyên gia Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách Tài chính - Tiền tệ Quốc gia, điều quan trọng nhất là tạo môi trường đầu tư thông thoáng, tốt hơn so với trước. Đặc biệt là vấn đề liên quan đến việc thực thi công vụ của đội ngũ công viên chức các bộ, ngành, địa phương và cả Trung ương.

TS. Nguyễn Đình Cung Chuyên gia kinh tế, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cũng cho rằng cải thiện môi trường là điều mà cộng đồng doanh nghiệp mong chờ nhiều nhất. Đây cũng là động lực thúc đẩy tăng trưởng mạnh mẽ và ít tốn kém nhất trong để đầu tư tư nhân.

"Điều tôi lo ngại nhất đó là đầu tư tư nhân rất thấp. Điều tôi quan tâm nhất là cải thiện môi trường kinh doanh", ông nói.

Năm nay với việc ban hành riêng Nghị quyết 02 về cải thiện môi trường kinh doanh Chính Phủ đã phát đi thông điệp: chọn cải thiện môi trường kinh doanh là nhiệm vụ trọng tâm ưu tiên. Theo đó cải thiện môi trường kinh doanh sẽ mạnh mẽ hơn năm trước, sẽ giúp môi trường kinh doanh cải thiện đáng kể.

Nếu môi trường kinh doanh cải thiện nhanh, vướng mắc được tháo gỡ kịp thời, doanh nghiệp, doanh nhân sẽ yên tâm đầu tư mở rộng, đầu tư mới để khi kinh tế thế giới thuận lợi hơn, họ sẽ tận dụng ngay được cơ hội mà bứt phá. Khi đó sẽ phần nào bù đắp được những khó khăn từ bối cảnh bên ngoài.

Bên cạnh đó cần tận dụng các thuận lợi bên ngoài như thị trường và công nghệ. Đây hai yếu tố mà nước nào tận dụng được thì phát triển được. Đồng thời, phải xóa bỏ được tình trạng đùn đẩy, sợ trách nhiệm đang là một trong những rào cản lớn nhất hiện nay, vị chuyên gia này nhấn mạnh.

Giải pháp được các chuyên gia đưa ra là phải làm sao cho chi phí tuân thủ, chi phí kinh doanh của doanh nghiệp giảm đi. Ví dụ chi phí không chính thức, chi phí logistic phải tiếp tục phấn đấu giảm và những chương trình hỗ trợ từ chính sách tài khoá, chính sách tiền tệ cần tiếp tục duy trì trong cả năm 2024.

Ngoài ra, phải làm sao để có những cơ chế, chính sách để thúc đẩy đổi mới, đột phá hơn về khoa học công nghệ, chuyển đổi số, xanh hoá đặc biệt là tăng năng suất lao động .

"Nên thành lập uỷ ban năng suất quốc gia với vai trò chỉ đạo, đầu mối chung của toàn quốc để thúc đẩy tăng năng suất lao động", TS. Lực đề nghị. Theo ông, năng suất lao động là của Việt Nam vẫn ở mức tương đối thấp so với các nước trong khu vực. Đây cũng là một trong các chỉ tiêu không đạt được trong ba năm vừa qua.

Ông thông tin thêm, tại Nghị quyết 02, Chính phủ đã đặt mục tiêu rất rõ phải tăng năng suất lao động trong đó giao Bộ Kế hoạch Đầu tư là đầu mối nghiên cứu thành lập Uỷ ban năng suất quốc gia.

Hồng Quang