Đột phá chính sách từ nghị trường: Mở lối cho nhà ở xã hội phát triển

Theo dõi KT&TD trên

Kỳ 1: Gỡ vướng thể chế để người lao động an cư, lập nghiệp

Trước yêu cầu cấp thiết về nhà ở cho người thu nhập thấp và hàng triệu người lao động, Quốc hội và Chính phủ đã thể hiện tinh thần đồng hành, quyết liệt “gỡ khó” đến cùng cho cả người dân lẫn doanh nghiệp. Việc ban hành Luật Nhà ở 2024 và đặc biệt là Nghị quyết số 201/2025/QH15 với hàng loạt cơ chế, chính sách đặc thù, ưu đãi chưa từng có tiền lệ không chỉ tháo gỡ nút thắt pháp lý, giảm gánh nặng thủ tục, mà còn mở ra hướng đi mới, tạo đột phá trong phát triển nhà ở xã hội - lĩnh vực gắn với an sinh, ổn định xã hội và phát triển bền vững của đất nước.

70% công nhân lao động đang phải thuê nhà ở

Theo Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất 1 triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030” được Thủ tướng phê duyệt, thì đến năm 2030 phải hoàn thành ít nhất 1 triệu căn nhà ở xã hội và năm 2025 phải phấn đấu hoàn thành 100.000 căn nhà ở xã hội. Tuy vậy, tính đến cuối tháng 5/2025, số lượng dự án đã hoàn thành, khởi công, xây dựng mới nhà ở xã hội chỉ đạt 49% chỉ tiêu đặt ra.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến việc triển khai dự án nhà ở xã hội vẫn còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc đó là do thể chế và thủ tục hành chính phức tạp, kéo dài. Điều này dẫn đến không nhiều doanh nghiệp mặn mà với các dự án nhà ở xã hội. Đồng thời, giá nhà ở tại đô thị lớn vẫn vượt quá khả năng chi trả của đa số người dân…

Ủy viên Trung ương Đảng, Đại biểu Quốc hội, Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Nguyễn Đình Khang cho biết, vấn đề nhà ở đang là nhu cầu bức thiết nhất đối với công nhân lao động. Thực tế còn số lượng lớn công nhân, đặc biệt là công nhân khu công nghiệp, khu chế xuất chưa có nhà ở, trong khi số lượng nhà ở xã hội, khu lưu trú cho công nhân còn thấp so với nhu cầu...

Riêng tại Hà Nội, theo Phó Chủ tịch Liên đoàn Lao động thành phố Hà Nội Nguyễn Huy Khánh, hiện nay, Thành phố có trên 270.000 doanh nghiệp với khoảng 2,7 triệu lao động, có 10 khu công nghiệp, khu công nghệ cao, trong đó có nhiều lao động ngoại tỉnh, 60% công nhân lao động đang phải thuê nhà trọ ở các khu dân cư. Nhà ở cho công nhân lao động hiện nay tuy được quan tâm nhưng chưa theo kịp sự gia tăng của lực lượng lao động. Một số khu nhà trọ diện tích chật hẹp, an ninh trật tự và vệ sinh môi trường chưa đảm bảo, mức giá thuê trọ và tiền điện, tiền nước cao...

Hơn 10 năm làm việc ở Thủ đô, cũng là hơn 10 năm chị Nguyễn Thị Nga đi về trong những xóm trọ công nhân. Căn phòng hiện tại chị đang ở là một phòng cấp 4, mái lợp fibro xi măng, may mắn là có vệ sinh riêng trong phòng.

Vợ chồng chị khéo léo sắp xếp khu nấu ăn, một chiếc giường, tủ quần áo, chừa lại một lối đi và để xe. “Có những hôm trời nóng không ngủ được, hoặc mùi đồ ăn ám quanh phòng vì diện tích nhỏ, nhưng để tiết kiệm chi phí thì chúng tôi chấp nhận vậy”, chị Nga chia sẻ.

Dãy trọ của chị Nga có 8 phòng với thiết kế giống nhau, phục vụ nhu cầu ở cho khoảng 20 người, cả người lớn lẫn trẻ em. Hai dãy phòng đối diện nhau qua khoảng sân chung nhỏ, với những sào quần áo phơi ngay trên hành lang. Thu nhập của hai vợ chồng chị Nga trung bình khoảng 15 triệu/tháng, để có tiền gửi về nuôi con ở quê, vợ chồng chị chi tiêu rất tằn tiện, tuy nhiên, co kéo mãi, cũng chỉ để ra được chừng 3 - 4 triệu đồng/tháng.

Ở xóm trọ công nhân, những hoàn cảnh giống vợ chồng chị Nga nhiều vô kể. Đó cũng là tình trạng chung của phần đông công nhân lao động tại các khu công nghiệp.

Anh Bùi Thế Sơn, công nhân Công ty TNHH SWCC Showa Việt Nam, cho biết, hơn 14 năm qua, gia đình anh sống trong căn phòng thuê tại khu nhà cấp 4 ở thôn Hậu Dưỡng, xã Kim Chung, huyện Đông Anh cũ (nay thuộc xã Thiên Lộc).

Do xây dựng đã lâu nên phòng trọ chưa thực sự đảm bảo an toàn, đặc biệt là công tác phòng cháy, chữa cháy, an ninh khu trọ phụ thuộc vào sự tự giác, người thuê trọ tự bảo ban, nhắc nhở nhau...

“Vợ chồng tôi đều làm công nhân, có rất ít thời gian dành cho con, khu trọ thiếu khuôn viên vui chơi cũng thiệt thòi cho các cháu nhỏ, chúng tôi chỉ mong thu nhập khá hơn, gom góp tiền, có cơ hội tiếp cận để thuê hoặc mua căn nhà ở xã hội với giá hợp lý với thu nhập. Nhưng, đó là ước mơ mấy năm nay rồi chúng tôi vẫn chưa chạm tới được”, anh Sơn bộc bạch.

Khi được hỏi đến dự án nhà ở xã hội, anh Sơn cho biết đã từng tìm hiểu rất nhiều nhưng vẫn chưa thể tiếp cận được bởi chính sách, thủ tục, giá,… còn nhiều khó khăn. Tuy nhiên gần đây qua các phương tiện truyền thông, anh Sơn biết công nhân lao động có nhiều ưu đãi khi mua, thuê nhà ở xã hội, đặc biệt là lãi suất vay ưu đãi. Anh Sơn cho rằng những chính sách đó là cơ hội để anh cũng như những công nhân lao động khác thực hiện được giấc mơ an cư.

Gia đình chị Lê Thị Thanh Thuỷ (công nhân đang làm việc tại Khu công nghiệp Thăng Long) cũng chật vật trong 2 căn phòng trọ cấp 4 (mỗi phòng rộng 16m2) tại xã Thiên Lộc, nhưng ước mơ về một tương lai tươi sáng, về một chốn an cư của gia đình chị chưa bao giờ nguôi.

“Nhà có 5 người mà ở trong 1 phòng trọ 16m2 thì nhỏ quá, nên tôi thuê thêm 1 phòng trong cùng khu trọ để ở cho thoải mái. Giá thuê là 1 triệu/phòng, riêng tiền nhà trọ đã hết 1/3 tháng lương”, chị Thuỷ cho biết.

Nhiều năm làm việc tại Hà Nội, vợ chồng chị Thủy hiểu rõ rằng sự ổn định nơi phố thị không chỉ đến từ công việc, mà còn từ chốn an cư. Bởi vậy, gia đình chị chấp nhận ở trong những khu nhà trọ chật hẹp, thiếu thốn để tiết kiệm chi phí sinh hoạt với mong muốn có thể mua được nhà ở xã hội.

“Vợ chồng tôi đang làm hồ sơ để mua nhà ở xã hội ngay gần Khu công nghiệp Thăng Long. Mong rằng hồ sơ sẽ được duyệt, giấc mơ an cư của vợ chồng tôi sẽ thành hiện thực và khi đó, chúng tôi sẽ ổn định cuộc sống, yên tâm làm việc, tiếp tục nỗ lực cống hiến cho doanh nghiệp và xây dựng hạnh phúc gia đình”, chị Thuỷ chia sẻ.

Tại Hà Nội, đời sống của công nhân lao động, đặc biệt công nhân lao động nhập cư, phải thuê trọ còn gặp nhiều khó khăn. Hiện nay, chưa có khu công nghiệp nào có dự án nhà ở cho công nhân lao động gắn với thiết chế Công đoàn và mới có 3 khu công nghiệp (Thạch Thất - Quốc Oai, Thăng Long, Phú Nghĩa) có dự án nhà ở đáp ứng được khoảng 30% nhu cầu của công nhân, còn khoảng 70% công nhân lao động đang phải thuê nhà ở trong khu dân cư với diện tích chật hẹp, an ninh trật tự và vệ sinh môi trường chưa đảm bảo.

Mong có những dự án nhà ở xã hội phù hợp với thu nhập

Mong mỏi của người lao động tại Thủ đô cũng là nguyện vọng của hàng nghìn công nhân lao động chưa có nhà ở tại Thành phố Hồ Chí Minh. Anh Nguyễn Văn Thắng (32 tuổi, quê Gia Lai), công nhân Công ty TNHH Điền Quân cho biết, thu nhập mỗi tháng của anh dao động khoảng 9 triệu đồng, còn thu nhập của vợ chỉ khoảng 6 triệu đồng, nên mọi chi tiêu đều phải dè sẻn mới đủ chăm lo cho gia đình và 2 đứa con đang đi học.

“Mỗi tháng tôi phải trả 2 triệu đồng tiền trọ, cộng thêm nhiều khoản khác như cưới hỏi, thuốc men… nên cuối tháng chẳng còn dư được nhiều. Nhiều lúc công ty ít hàng, không có tăng ca thì thu nhập của tôi lại giảm xuống, cuộc sống cũng khó khăn hơn”, anh Thắng bộc bạch.

Anh Thắng cho biết, với mức lương của hai vợ chồng như hiện nay, để mua nhà với giá từ 1,5 tỷ đồng là chuyện xa vời. Do đó, nếu có những căn nhà ở xã hội với giá từ 500-600 triệu đồng thì phù hợp với khả năng của gia đình anh hơn.

“Tôi từng nghe nói thủ tục để mua nhà ở xã hội rất phức tạp, chưa kể việc giá nhà ở xã hội hiện nay toàn tiền tỷ trở lên thì với mức lương công nhân như tôi làm sao mua được. Tôi mong có khoản vay ưu đãi cho công nhân và giá nhà cũng phù hợp để tôi có thể tiếp cận được nhà ở xã hội”, anh Thắng nói.

Còn chị Trần Thị Hoa (34 tuổi, quê Quảng Ngãi), công nhân Công ty TNHH Hoàng Minh Trí cho biết, chị sống và làm việc tại Thành phố Hồ Chí Minh đã gần 8 năm và đã có gia đình, nhưng đến nay chị vẫn phải thuê trọ vì thu nhập không đủ để mua nhà.

Phòng trọ của chị Hoa rộng tầm 15m2 và cách nơi làm việc khoảng 3 km. Chị Hoa chưa từng mơ sẽ mua nhà tại Thành phố Hồ Chí Minh do giá nhà quá cao, trong khi thu nhập của vợ chồng chị chưa đến 20 triệu đồng/tháng. Tính cả tiền học cho 2 con nhỏ và tiền trọ, mỗi tháng chị dành dụm chỉ được 2-3 triệu đồng, nếu con đau ốm có khi phải vay mượn thêm.

“Giá nhà ở Thành phố Hồ Chí Minh toàn tiền tỷ. Nếu vay tiền mua nhà, mỗi tháng cũng phải trả tầm 10-12 triệu đồng, thì số tiền còn lại không đủ sống. Tôi mong có những dự án nhà ở xã hội khoảng 500 triệu đồng, như vậy tôi mới dám mua”, chị Hoa nói thêm…

Nỗ lực để người lao động an cư

Những năm gần đây, việc tạo thêm nguồn cung nhà ở xã hội luôn được Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm. Trong Chỉ thị 34 -CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác phát triển nhà ở xã hội trong tình hình mới, Ban Bí thư chỉ thị nghiên cứu hình thành quỹ phát triển nhà ở xã hội hoặc mô hình định chế tài chính phù hợp để phát triển nhà ở xã hội dài hạn, bền vững.

Trên các diễn đàn của Quốc hội, các phiên chất vấn, thảo luận hay trong các buổi tiếp xúc cử tri, vấn đề nhà ở cho công nhân lao động luôn trở thành đề tài nóng hổi.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh) đã mang đến nghị trường gửi gắm của hàng triệu người lao động thu nhập thấp, những người đang ngày đêm làm việc trong các khu công nghiệp, khu chế xuất và đô thị lớn trên cả nước, với mong muốn có một mái nhà nhỏ để an cư.

Đại biểu chia sẻ tâm tư của người lao động: “Tiền lương thì không tăng nhưng giá nhà và giá tiêu dùng thì cứ tăng liên tục. Dù Luật Nhà ở đã ban hành, dù nhiều chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội đã được triển khai nhưng với mức thu nhập chỉ trên dưới hơn 10 triệu đồng mỗi tháng, chúng tôi phải lo toan đủ mọi khó khăn, khoản tiền ăn, tiền học cho con, viện phí điện nước, tiền thuê nhà… nên việc được tiếp cận một căn nhà, trong đó có nhà ở xã hội là điều ngoài tầm với.

Giá nhà dù đã gọi là nhà ở xã hội thì vẫn vượt quá xa khả năng người lao động. Nhiều người muốn đăng ký nhưng đành từ bỏ vì không đủ điều kiện hoặc không dám gánh thêm nợ trong cuộc sống vốn đã quá chật vật”.

Nữ đại biểu cũng cho hay, nhiều người lao động tin tưởng Nghị quyết thí điểm lần này nếu được xây dựng thực chất khả thi chính là niềm hy vọng lớn nhất mà người lao động thu nhập thấp đang trông chờ.

“Chúng tôi tha thiết kiến nghị Quốc hội xem xét bổ sung các cơ chế hỗ trợ thật sự thiết thực như được trợ giá, bù giá từ ngân sách nhà nước hoặc Quỹ nhà ở quốc gia, đảm bảo giá nhà, giá thuê tương xứng với thu nhập thực tế của người lao động, đồng thời cần bảo đảm công khai, minh bạch trong phân bổ, xét duyệt để người lao động có cơ hội công bằng tiếp cận nhà ở xã hội”, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân nói.

Chia sẻ của đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân cũng chính là kiến nghị, đề xuất của cử tri gửi đến nhiều đại biểu Quốc hội khác. Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội) cho rằng, Nghị quyết số 201/2025/QH15 là một nghị quyết rất nhân văn và đề nghị cần có thêm hình thức cá nhân thuê vì trên thực tế cũng có nhiều người muốn tự thuê để chủ động về diện tích, về địa điểm, về thời hạn và đặc biệt là để thay đổi cơ quan làm việc.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân cũng đề xuất quy định ngân sách nhà nước hằng năm, bao gồm cả ngân sách trung ương và ngân sách địa phương phải bố trí tối thiểu 1 đến 2% tổng chi đầu tư phát triển để hình thành và vận hành Quỹ nhà ở quốc gia. Đồng thời, cần quy định rõ trách nhiệm đóng góp cụ thể giữa trung ương và địa phương theo tỷ lệ dân số lao động, tình trạng nhà ở xã hội hiện có và nhu cầu thực tế trên địa bàn, tạo sự công bằng, minh bạch và bảo đảm hiệu quả quản lý, sử dụng nguồn lực…

Nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV ghi dấu ấn với những đổi mới mạnh mẽ trong tư duy lập pháp, với tốc độ sửa đổi, bổ sung pháp luật khoa học, diễn ra rất nhanh, chưa có tiền lệ, để giải quyết ngay các vướng mắc thực tiễn. Thấu hiểu, bám sát đời sống thực tiễn, ghi nhận ý kiến cử tri, doanh nghiệp… là cơ sở để các đại biểu thống nhất ban hành Nghị quyết số 201/2025/QH15, có hiệu lực sớm kể từ ngày 1/6/2025 với những ưu đãi, đặc thù chưa từng có tiền lệ, mở ra hy vọng lớn cho các doanh nghiệp, cũng như hàng triệu người lao động chưa có nhà ở.

Cắt giảm thủ tục - giảm chi phí cho doanh nghiệp

Một trong những vướng mắc lâu nay mà các doanh nghiệp phản ánh nhiều nhất chính là thủ tục hành chính trong quá trình thực hiện dự án nhà ở xã hội. Không ít doanh nghiệp cho rằng, họ rất muốn đầu tư vào nhà ở xã hội nhưng khi bắt tay vào thực hiện thì thực sự nản vì quá nhiều thủ tục, gây lãng phí.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho rằng, Nghị quyết số 201/2025/QH15 có thể coi là một nghị quyết mang tính đột phá, nhằm tháo gỡ các thủ tục còn vướng mắc, cản trở quá trình đầu tư phát triển nhà ở xã hội, cũng như giải quyết những khó khăn từ thực tiễn đặt ra.

Theo tính toán của Bộ Xây dựng, với việc cắt giảm, cải cách thủ tục hành chính trong phát triển nhà ở xã hội sẽ cắt giảm được ít nhất 350 ngày thủ tục hành chính, giúp cho doanh nghiệp, chủ đầu tư giảm rất nhiều chi phí về thời gian, tiền bạc. Điều này cũng đồng nghĩa khoảng thời gian mà người dân chạm đến căn nhà ở xã hội sẽ rút lại gần hơn!

Không chỉ cắt giảm thủ tục hành chính, một điểm đột phá trong chính sách nhà ở xã hội lần này là Quốc hội cho phép căn cứ phương pháp xác định giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội và lợi nhuận định mức theo quy định của pháp luật về nhà ở, chủ đầu tư tự xây dựng, thuê tư vấn có đủ điều kiện năng lực về hoạt động xây dựng để thẩm tra trước khi chủ đầu tư phê duyệt giá bán, giá thuê mua nhà ở xã hội.

Quy định này đã giải quyết được vướng mắc lâu nay khi doanh nghiệp tham gia vào nhà ở xã hội nhưng lại bị bó bởi khung giá cứng nhắc khiến doanh nghiệp dù rất muốn nhưng lại không đủ nhiệt huyết tham gia…

Với nhiều cơ chế chính sách đặc thù mang tính đột phá, Nghị quyết số 201/2025/QH15 thể hiện tính nhân văn sâu sắc, tinh thần hành động và trách nhiệm cao của Quốc hội trước những yêu cầu cấp bách của cuộc sống, tạo nền tảng pháp lý quan trọng để thu hút các nhà đầu tư tham gia các dự án nhà ở xã hội.

Theo Bộ Xây dựng, cả nước đang đầu tư xây dựng 132.616 căn nhà ở xã hội, trong đó 9 tháng đầu năm khởi công mới là 73 dự án với quy mô 57.815 căn hộ. Tuy nhiên, mục tiêu hoàn thành 100.000 căn nhà ở xã hội trong năm 2025 là thách thức lớn, cần phải có giải pháp đột phá. Bên cạnh 22/34 địa phương dự kiến đạt và vượt chỉ tiêu nhà ở xã hội được giao thì còn 8/34 địa phương khó hoàn thành chỉ tiêu được giao.

(còn nữa)