Thách thức đan xen, xuất khẩu nông sản cần bứt phá để về đích

Theo dõi KT&TD trên

Năm 2023, ngành nông nghiệp đã đề ra mục tiêu đạt kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản trị giá 55 tỷ USD. Tuy nhiên, trong quý I/2023, nhiều mặt hàng xuất khẩu đã ghi nhận sự sụt giảm sâu. Trong 4 tháng đầu năm, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thuỷ sản đạt 15,66 tỷ USD, giảm 13,3% so với cùng kỳ năm trước, xuất siêu đạt 2,51 tỷ USD, giảm 37,7%. Nhiều nhóm hàng ghi nhận sự giảm sâu, ví dụ như xuất khẩu thuỷ sản đạt 800 triệu USD, giảm 28,6%; xuất khẩu lâm sản đạt 1,2 tỷ USD, giảm 29,8%.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã dự báo tình trạng này khi tổng kết năm 2022 và đưa ra một số giải pháp cần thiết để ứng phó. Theo các chuyên gia, một số yếu tố dẫn đến những khó khăn này có thể được liệt kê như sau: Thứ nhất, dịch COVID-19 đã được kiểm soát tốt, và các đối thủ cạnh tranh lớn của Việt Nam trong lĩnh vực xuất khẩu nông sản như Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Ấn Độ đã quay trở lại sản xuất và đẩy mạnh xuất khẩu, dẫn đến tăng nguồn cung. Thứ hai, xung đột giữa Nga và Ukraine kéo dài, gây ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế toàn cầu và gây nhiều khó khăn cho xuất khẩu nông sản của Việt Nam. Thứ ba, vấn đề lạm phát kéo dài và kinh tế suy thoái ở hầu hết các thị trường lớn của Việt Nam như Mỹ, EU cũng góp phần vào khó khăn này.

Dự báo xuất khẩu nông sản của Việt Nam sẽ phục hồi trong những tháng cuối năm, khi các thị trường lớn như Mỹ, EU kiểm soát lạm phát tốt hơn. Dự báo lần tăng lãi suất của Mỹ sắp tới sẽ nhẹ nhàng và FED dự kiến sẽ kết thúc việc áp dụng giải pháp này. Thị trường EU cũng đang triển khai nhiều giải pháp kiểm soát lạm phát và hỗ trợ phục hồi kinh tế. Do đó, dự kiến xuất khẩu nông, lâm, thuỷ sản sẽ phục hồi từ quý III/2023.

Các thị trường truyền thống như Mỹ, EU, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong xuất khẩu nông sản, ngay cả trong bối cảnh khó khăn như thời gian vừa qua. Ví dụ, thị trường Mỹ, mặc dù đối mặt với nhiều khó khăn, vẫn chiếm gần 19% tổng giá trị xuất khẩu nông sản của Việt Nam trong quý I/2023 và chỉ xếp sau thị trường khác. Khi kinh tế Mỹ phục hồi, thị trường này sẽ trở lại vị trí dẫn đầu trong xuất khẩu nông sản của Việt Nam.

Một trong những điểm cần tận dụng là các Hiệp định đa phương lớn như CPTPP hay EVFTA cũng như các quan hệ song phương với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc… để hỗ trợ xuất khẩu. Tuy nhiên, chúng ta vẫn phải chuẩn bị, đầu tư, phát triển sản xuất đáp ứng được các tiêu chuẩn về vệ sinh an toàn thực phẩm, bền vững, phù hợp với yêu cầu của thị trường cũng như không thể bỏ qua yếu tố cạnh tranh về giá.

Để thúc đẩy phát triển sản xuất và kinh doanh nông sản, Nhà nước cần tiếp tục tăng cường vai trò "kiến tạo" để xây dựng một môi trường thuận lợi hơn cho ngành nông sản. Vấn đề về tiêu chuẩn, thủ tục hành chính, chính sách hỗ trợ, và thu hút đầu tư chỉ có thể được cải thiện với sự tham gia chủ đạo của Nhà nước..

Trong các chuỗi cung ứng, vai trò dẫn đầu của các doanh nghiệp là rất quan trọng. Tuy nhiên, liên kết với các hộ gia đình nhỏ lẻ là một thách thức đối với các doanh nghiệp. Vì vậy, kinh tế tập thể và hợp tác là những khía cạnh cần được nghiên cứu và phát triển tiếp. Đối với các nông dân, họ cần thay đổi tư duy sản xuất và chuyển sang tư duy "kinh tế nông nghiệp" thay vì chỉ tập trung vào sản xuất nông nghiệp một cách truyền thống.

Bảo Anh