Cần giám sát chặt chẽ quá trình đấu thầu, đấu giá để đạt hiệu quả cao nhất?

Đấu thầu, đấu giá vốn là cơ chế tăng tính công khai, minh bạch, tiết kiệm tối đa cho ngân sách, tạo cơ hội cạnh tranh lành mạnh. Tuy nhiên, thực tế có nhiều nhà thầu thường xuyên đấu thầu, đấu giá “1 mình 1 chợ” dẫn tới tỷ lệ tiết kiệm ngân sách rất thấp.

Thời gian qua, đã có nhiều vụ án lớn, phức tạp liên quan đến vi phạm trong đấu thầu, đấu giá gây thất thoát lớn cho ngân sách Nhà nước. Nhiều vị cán bộ, lãnh đạo cơ quan nhà nước đã phải tra tay vào còng bởi phút yếu lòng trước những cám dỗ vật chất, lợi ích trong các vụ việc liên quan đến đấu thầu. Có thể kể đến như các vụ án đặc biệt lớn như: Vụ Việt Á; vụ AIC; vụ Bệnh viện Tim Hà Nội; vụ đấu giá quyền sử dụng khu đất phía Đông Nam, thôn Cổ Dương, xã Tiên Dương, huyện Đông Anh liên quan đến Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Tập đoàn dược phẩm Vimedimex Nguyễn Thị Loan…

Theo Luật sư Lê Hữu Linh – Đoàn Luật sư Thành phố Hà Nội, chuyên gia pháp lý trong lĩnh vực đấu giá, đấu thầu: Đấu thầu là 1 lĩnh vực khó, phức tạp, yêu cầu pháp luật đòi hỏi thủ tục khắt khe, phải đáp ứng nhiều điều kiện pháp luật quy định. Đồng thời các bên mời thầu cũng đưa ra các tiêu chí để lựa chọn nhà thầu phù hợp với quy mô, tính chất dự án trong đó các tiêu chí cơ bản mà các nhà thầu phải đáp ứng là kinh nghiệm tương tự, năng lực, nhân sự chủ chốt, trang thiết bị, máy móc thi công.

Do đó, theo kinh nghiệm, thường các nhà thầu tự soi vào hồ sơ mời thầu, nếu thấy không đủ năng lực đáp ứng sẽ không nộp hồ sơ cho đỡ mất công, mất thời gian vì có nộp cũng đương nhiên bị loại. Ngược lại, các nhà thầu nộp hồ sơ, tham gia đấu cơ bản là đủ điều kiện theo yêu cầu của hồ sơ mời thầu, còn lại là việc thi đấu về giá.

Thực tế đấu thầu cho thấy, các nhà thầu bị trượt ở lỗi không đáp ứng đủ tiêu chuẩn của hồ sơ thường là các nhà thầu “quân xanh, quân đỏ” để giúp nhà thầu còn lại trúng thầu.

Như chúng ta đã biết, trong đấu thầu, để “bảo kê” cho 1 đơn vị “thân quen” trúng đầu thì đơn vị mời thầu không thiếu gì cách. Có thể là quân xanh, quân đỏ; có thể là vây thầu; cũng có thể là đặt ra các tiêu chí, rào cản kỹ thuật hướng tới có lợi cho 1 đơn vị nhằm giúp đơn vị này trúng thầu.

Khảo sát nhanh qua 1 số gói thầu mà Công ty cổ phần xây dựng và đầu tư Trường Phát tham gia đấu (cả tư cách độc lập và liên danh) và trúng trên địa bàn Hà Nội, chúng tôi thấy có 1 số đặc điểm chung ở các gói này như thường xuyên đấu 1 mình và tỷ lệ tiết kiệm chỉ dưới 3%, có những gói lên đến 126 tỷ đồng chỉ tiết kiệm 0,24%.

Ngày 24/3/2022, Giám đốc Ban Quản lý dự án ĐTXD quận Hà Đông là ông Phùng Chí Tâm phê duyệt Công ty cổ phần xây dựng và đầu tư Trường Phát trúng gói thầu thi công, mua sắm lắp đặt thiết bị các trường mầm non đạt chuẩn quốc gia quận Hà Đông với giá 6.970.868.000 đồng, tiết kiệm 166.915.000 đồng, tỷ lệ là 2,3%. Tại gói này chỉ 1 nhà thầu tham dự.

Ngày 29/8/2022, ông Phùng Chí Tâm phê duyệt liên danh Công ty Cổ phần phát triển và đầu tư xây dựng THT – Công ty cổ phần xây dựng và đầu tư Trường Phát – Công ty TNHH đầu tư phát triển giáo dục Tân Thuận Phát trúng gói Cải tạo, chống xuống cấp và duy trì đạt chuẩn quốc gia cho các trường mầm non trên địa bàn quận Hà Đông năm 2022. Giá trúng thầu là 12.271.560.000 đồng, tiết kiệm ngân sách 356.863.568 đồng, tỷ lệ là 2,8%. Tại gói này chỉ 1 nhà thầu tham dự.

Ngày 31/12/2022, Ban Quản lý dự án ĐTXD quận Hà Đông phê duyệt liên danh Công ty cổ phần xây dựng và đầu tư Trường Phát (liên danh chính) – Công ty cổ phần đầu tư và phát triển xây dựng Vạn Lộc – Công ty cổ phần công nghệ tự động hoá và thang máy Hà Nội – Công ty cổ phần xây dựng Kỳ Khoa – Công ty cổ phần Việt An – Công ty cổ phần phát triển công nghệ Siêu Việt trúng gói thầu xây mới trường THCS Hà Cầu, phường Hà Cầu với giá 126.231.310.000 đồng.

Tại gói thầu này có 2 đơn vị tham gia, trong đó liên danh “Lanmak – Vietchao – Thienphuc – Anhkiet” không đáp ứng năng lực và kinh nghiệm theo yêu cầu. Lý do là bởi: Đối với hợp đồng tương tự của thành viên Thiên Phúc: “Đối với Hợp đồng thầu phụ số 12/HĐ/TP-XT ngày 25/12/2019 việc thi công lắp đặt hệ thống PCCC Bệnh viện sản nhi Ninh Bình có giá trị hợp đồng là 11.393.000.000 đồng… Các tài liệu có xác nhận của chủ đầu tư đều không thể hiện giá trị thực hiện của nhà thầu phụ, do vậy để làm rõ nội dung ngày 12/12/2022, bên mời thầu đã có văn bản làm rõ đề nghị nhà thầu cung cấp các văn bản có xác nhận của chủ đầu tư cụ thể giá trị thực hiện như tài liệu chấp thuận nhà thầu phụ của chủ đầu tư, hợp đồng giữa chủ đầu tư và nhà thầu chính thể hiện tên và giá trị của nhà thầu Thiên Phúc”. Tuy nhiên nhà thầu này đã không cung cấp được tài liệu làm rõ theo yêu cầu.

Hoặc Thiên Phúc cũng gặp phải lỗi “sơ đẳng” khác là Hợp đồng thầu phụ số 12/HĐ/TP-XT ngày 25/12/2019 có nội dung tại trang đầu thể hiện đại diện bên A là ông Nguyễn Xuân Thành chức vụ Tổng Giám đốc Công ty TNHH đầu tư xây dựng và phát triển Xuân Thành nhưng ở trang cuối lại thể hiện đại diện bên A là ông Nguyễn Đức Hạnh - Phó Tổng Giám đốc ký.

Ngoài ra, nhà thầu kê khai wedfrom và theo nội dung tài liệu hợp đồng thầu phụ, nhà thầu có thực hiện hạng mục hệ thống tăng áp hút khói. Tuy nhiên, tại Văn bản số 830/BQLDA-CN ngày 21/12/2022 của Ban QLDA đầu tư xây dựng công trình dân dụng và công nghiệp tỉnh Ninh Bình khẳng định nhà thầu Thiên Phúc không thực hiện hạng mục hệ thống tăng áp, hút khói.

Qua 2 lần yêu cầu làm rõ hồ sơ, nhà thầu Thiên Phúc đã không cung cấp được hoặc cung cấp các tài liệu không hợp lệ hoặc cung cấp tài liệu không trung thực nên đã không đạt điều kiện về năng lực kinh nghiệm.

Đối với nhân dự của nhà thầu Lanmak, nhân sự Nguyễn Khắc Chí Nhân không có tài liệu chứng minh kinh nghiệm trong các công việc tương tự. Do đó, liên danh có Công ty cổ phần xây dựng và đầu tư Trường Phát tham dự đã trúng thầu với giá chỉ tiết kiệm 307.087.164 đồng, tỷ lệ là 0,24%.

Ngày 13/3/2023, ông Phùng Chí Tâm phê duyệt Công ty cổ phần xây dựng và đầu tư Trường Phát trúng gói thầu Cải tạo, chống xuống cấp trụ sở làm việc Đội Quản lý trật tự xây dựng đô thị quận Hà Đông, Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Hà Đông với giá 5.572.428.000 đồng, tiết kiệm ngân sách chỉ 65.589.000 đồng, tỷ lệ là 1,12%. Tại gói này chỉ 1 nhà thầu tham dự.

Ngoài ra, theo dữ liệu Công ty cổ phần xây dựng và đầu tư Trường Phát cũng trúng một số gói thầu khác trên địa bàn Hà Nội với những đặc điểm tương tự là tiết kiệm thấp và thường đấu 1 mình. Như gói thầu Thi công xây dựng lắp đặt thiết bị công trình nhà văn hoá thôn Trung Tiến, xã Trần Phú, huyện Chương Mỹ. Cụ thể, liên danh có mặt Công ty cổ phần xây dựng và đầu tư Trường Phát trúng giá gói thầu là 5.063.688.000 đồng, tiết kiệm 54.932.000 đồng, tỷ lệ là 1,1%.

Qua dữ liệu đấu thầu nói trên, do Công ty cổ phần xây dựng và đầu tư Trường Phát tham gia đấu và trúng nhiều gói thầu trên cùng 1 địa phương, cùng bỏ sát giá và thường đấu 1 mình mặc dù các gói này không phải gói thầu đặc thù yêu cầu cao về năng lực, kinh nghiệm khiến dư luận không khỏi nghi ngờ về khả năng có sự “tiếp tay” cho 1 hoặc 1 nhóm nhà thầu.

Trước thông tin trên, để đảm bảo công tác đấu thầu được thực hiện công khai, minh bạch, hiệu quả, nhất là cần đảm bảo cơ chế công bằng, lành mạnh trong cạnh tranh của các doanh nghiệp khi tham gia đấu thầu, đề nghị cơ quan chức năng của chỉ đạo kiểm tra, làm rõ những dấu hiệu “bất thường” đối với các gói thầu nói trên. Sớm phát hiện và ngăn ngặn những hành vi, biểu hiện của “nhóm lợi ích”, nhà thầu “thân quen” hướng tới đảm bảo tiết kiệm tối đa cho ngân sách và thực hiện các gói thầu chất lượng, hiệu quả.

Đỗ Lê