Việt Nam – điểm đến đầy triển vọng của ngành bán dẫn toàn cầu
Ngành bán dẫn Việt Nam dù vẫn còn ở giai đoạn sơ khai nhưng đã có những thành tựu bước đầu nhất định trong việc thu hút nhà đầu tư nước ngoài, góp phần đa dạng hóa chuỗi giá trị ngành.
Động lực tăng trưởng của thị trường trong nước
Tại thị trường Việt Nam, xét về phân khúc sản phẩm bán dẫn, mạch tích hợp quản lý năng lượng (PMIC) chiếm thị phần cao nhất gần 68%, tiếp theo là vi mạch (gần 29%) và công nghệ nhận dạng sóng vô tuyến RFID. Ước tính doanh thu của 2 mảng PMIC và microchip sẽ tăng trưởng 40% trong giai đoạn 2020-2025.
Về ứng dụng sản phẩm bán dẫn, điện tử tiêu dùng đang dẫn đầu với thị phần khoảng 62%, công nghệ thông tin và truyền thông chiếm 21%, ô tô chiếm khoảng 10%. Dự kiến, quy mô thị trường sản phẩm công nghệ thông tin và truyền thông sẽ tăng trưởng khoảng 45% trong giai đoạn 2020-2025, điện tử tiêu dùng và ô tô tăng trưởng khoảng 32%.
Như vậy, có thể thấy, động lực tăng trưởng của sản phẩm bán dẫn tại thị trường Việt Nam đến từ sự tăng trưởng nhu cầu từ các lĩnh vực công nghệ liên quan.
Tổng quan về hệ sinh thái bán dẫn tại Việt Nam
Hiện tại ở Việt Nam, hầu hết các doanh nghiệp trong lĩnh vực bán dẫn đều tập trung vào thiết kế (80%), chủ yếu là gia công back-end. Nguyên nhân là giai đoạn này không cần đầu tư ban đầu lớn mà chỉ phụ thuộc vào nguồn nhân lực. Hơn nữa, so với thiết kế front-end, kỹ năng back-end dễ đào tạo nguồn nhân lực hơn.
Tuy nhiên, mảng thiết kế bán dẫn của Việt Nam hiện nay chủ yếu vẫn là thiết kế gia công theo đơn đặt hàng của đối tác nước ngoài, chiếm tới hơn 80% tổng giá trị toàn ngành thiết kế bán dẫn. Vì vậy, dù có số lượng doanh nghiệp đông nhưng họ chỉ đóng góp rất khiêm tốn vào tổng giá trị toàn ngành. Phần lớn giá trị tập trung ở khâu lắp ráp, thử nghiệm và đóng gói, trong đó Samsung, Intel và Foxconn là những ví dụ điển hình.
Có thể tin rằng trong tình hình hiện nay, định hướng chiến lược của Việt Nam là đa dạng hóa chuỗi giá trị ngành bán dẫn thông qua: (1) tăng cường khả năng tự chủ để tạo ra giá trị gia tăng lớn hơn trong thiết kế, lắp ráp, đóng gói và thử nghiệm; (2) đồng thời tạo điều kiện chính sách để thu hút nhà đầu tư vào mảng sản xuất. Tuy nhiên, hướng đi đầu tiên là khả thi nhất, là ưu tiên hàng đầu của Việt Nam và cũng là con đường mà các tập đoàn công nghệ bán dẫn lựa chọn khi đến Việt Nam.
Đa dạng hóa chuỗi giá trị có ý nghĩa rất lớn trong việc hoàn thiện hệ sinh thái ngành bán dẫn tại Việt Nam. Sự quy tụ của các tập đoàn lớn nước ngoài sẽ tạo hiệu ứng lan tỏa cho sự phát triển của các doanh nghiệp hỗ trợ. Chỉ khi đó Việt Nam mới thực sự trưởng thành trong lĩnh vực này, chứng tỏ khả năng đảm nhận được hầu hết các khâu quan trọng trong sản xuất chip bán dẫn thành phẩm.
Một tín hiệu tích cực trong những năm gần đây là nhiều tập đoàn bán dẫn hàng đầu thế giới như Samsung, LG, Qualcomm đã đặt trụ sở nghiên cứu và phát triển (R&D) tại Việt Nam. Tiềm năng sắp tới sẽ là các trung tâm nghiên cứu và phát triển khác của Synopsys, Marvell. Ngoài những ông lớn trong lĩnh vực lắp ráp và thử nghiệm chip đã có mặt tại Việt Nam từ lâu như Intel, Foxconn, Amkor cũng chính thức khởi công xây dựng nhà máy tại Bắc Ninh vào năm ngoái. Những động thái này sẽ dần dần giúp Việt Nam xây dựng hệ sinh thái ngành đa dạng và nâng cao chuỗi giá trị.
Những thách thức về nguồn nhân lực
Trước những cơ hội lớn, Chính phủ đã kịp thời nắm bắt xu hướng và phát huy vai trò thông qua ngoại giao và triển khai các công cụ chính sách để thu hút nhà đầu tư. Tuy nhiên, một trong những lo lắng lớn của các nhà đầu tư là sự sẵn sàng của nguồn nhân lực Việt Nam trong lĩnh vực bán dẫn cả về số lượng và chất lượng.
Về nhân lực, theo Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng trong buổi làm việc với 2 đại học quốc gia ngày 6/9/2023, Việt Nam cần 10.000 kỹ sư mỗi năm để đáp ứng nhu cầu nhân lực cho ngành bán dẫn. Nhưng hiện nay chỉ đáp ứng được dưới 20%. Thực tế, ngành bán dẫn phải cạnh tranh nguồn nhân lực với các lĩnh vực công nghệ cao khác như điện tử, tự động hóa, trí tuệ nhân tạo đang phát triển rất nhanh.
Về chất lượng nguồn nhân lực, hầu hết các trường đại học hiện nay chưa có chương trình đào tạo chuyên sâu về thiết kế vi mạch/chất bán dẫn mà chủ yếu dựa vào các ngành liên quan. Nguyên nhân là do hạn chế về đội ngũ chuyên gia thiết kế vi mạch/bán dẫn đáp ứng tiêu chuẩn nhân lực tại trường và chi phí đầu tư hệ thống phần mềm, phòng thí nghiệm phục vụ đào tạo.
Bảo Anh
