Thanh tra Chính phủ chỉ ra hàng loạt sai phạm của Bộ Công Thương liên quan đến điện mặt trời
Thanh tra Chính phủ cho rằng, việc Bộ Công Thương phê duyệt bổ sung thêm 154 dự án không có căn cứ, cơ sở pháp lý, gây lãng phí nguồn lực và thể hiện sự buông lỏng quản lý, có dấu hiệu của tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
Ngày 25/12, Thanh tra Chính phủ đã ra thông báo công khai kết luận thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật trong quản lý, thực hiện quy hoạch và đầu tư xây dựng các công trình điện theo Quy hoạch điện VII và Quy hoạch điện VII điều chỉnh.
Kết luận thanh tra đánh giá công tác quản lý thực hiện quy hoạch đã đạt được kết quả đáng ghi nhận, giúp tăng sản lượng điện, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội. Tuy vậy, hàng loạt tồn tại, hạn chế, khuyết điểm và vi phạm đã được Thanh tra Chính phủ kết luận liên quan đến việc bổ sung các dự án điện mặt trời, năng lượng tái tạo.
Cụ thể, theo Thanh tra Chính phủ, Quy hoạch điện VII điều chỉnh (giai đoạn 2011-2020, có xét đến năm 2030) đặt mục tiêu lắp đặt 850 MW công suất điện mặt trời, tuy nhiên Bộ Công Thương đã tham mưu, trình Thủ tướng phê duyệt bổ sung riêng lẻ 54 dự án với tổng công suất 10.521 MW trên cơ sở đề nghị của UBND các tỉnh xuất phát từ đề nghị của các chủ đầu tư (23 dự án với tổng công suất 5.200 MW có tiến độ vận hành trong giai đoạn 2016-2020; 31 dự án với tổng công suất 5.321 MW có tiến độ vận hành trong giai đoạn 2021-2025).
Trong khi đó, Bộ Công Thương không lập quy hoạch phát triển điện mặt trời quốc gia đến năm 2020. Do đó, Thanh tra Chính phủ kết luận việc phê duyệt 54 dự án trên (tổng công suất 10.521 MW) là không có căn cứ pháp lý về quy hoạch.
Thanh tra Chính phủ cũng chỉ ra sai phạm khi Bộ Công Thương phê duyệt bổ sung các dự án điện mặt trời dưới 50 MW vào quy hoạch điện lực cấp tỉnh và trình Thủ tướng phê duyệt bổ sung vào Quy hoạch điện VII điều chỉnh mà không phải lập quy hoạch điều chỉnh.
“Việc này không có căn cứ pháp lý về quy hoạch, không có tính tổng thể, không có cơ sở để quản lý, kiểm soát việc phê duyệt bổ sung, không phù hợp với Quy hoạch điện VII điều chỉnh. Ngoài ra, không đảm bảo cạnh tranh trong thu hút đầu tư, không đảm bảo minh bạch nguy cơ phát sinh cơ chế xin - cho”, kết luận của Thanh tra Chính phủ nêu rõ.
Kết luận thanh tra cũng đề cập đến việc, trong giai đoạn đến năm 2020, có 168 dự án điện mặt trời tổng công suất 14.707 MW/850 MW được phê duyệt (cao gấp 17,3 lần mục tiêu) không có căn cứ pháp lý. Đáng chú ý, 129 dự án đã vận hành thương mại, công suất 8.642 MW, cao hơn 10 lần công suất phê duyệt, thậm chí vượt công suất quy hoạch đến năm 2025 (4.000 MW).
Bên cạnh đó, nguồn điện mặt trời mái nhà cũng phát triển nhanh (tổng công suất 7.864 MW), nâng tổng công suất nguồn điện mặt trời lên thành 16.506 MW, cao gấp 19,42 lần so với công suất phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh. Việc này dẫn đến cơ cấu công suất nguồn điện mặt trời đã tăng từ 1,4% lên 23,8%.
Thực tế này dẫn tới mất cân đối nguồn và lưới, cơ cấu nguồn điện, vùng miền, gây khó khăn cho vận hành hệ thống. Hệ quả là giá FIT trả cho chủ đầu tư, chi phí hệ thống tăng thêm ít nhất 5,5 cent/kWh; gây quá tải cục bộ, khó khăn vận hành hệ thống, buộc nhà máy điện giảm phát.
"Trách nhiệm chính những khuyết điểm, vi phạm trên thuộc về Bộ Công Thương, UBND các tỉnh đề xuất đầu tư dự án", kết luận nêu.
Ngoài ra, kết luận của Thanh tra Chính phủ còn chỉ ra những vi phạm trong tham mưu ban hành quyết định 13/2020 cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời tại Việt Nam là trái với nghị quyết 115 của Chính phủ. Điều này dẫn tới 15 dự án điện mặt trời được hưởng giá ưu đãi 9,35 cent/kWh không đúng đối tượng, nên tổng số tiền mà EVN phải thanh toán nhiều hơn khoảng 1.481 tỉ đồng.
Cơ quan thanh tra cũng chỉ ra rằng, Bộ Công Thương chưa hoàn thành một số nhiệm vụ được giao như chưa tham mưu về quy định đấu thầu, chậm trễ ban hành cơ chế mua điện từ các dự án cũ hết thời hạn áp dụng giá ưu đãi, chậm trễ trong thực hiện thị trường bán buôn điện cạnh tranh...
Từ các kết luận trên, Thanh tra Chính phủ kiến nghị cần hoàn thiện quy định pháp luật về quản lý điện lực. Đồng thời kiến nghị Chính phủ giao Bộ Công an tiếp nhận hồ sơ, tài liệu vụ việc để xem xét, xử lý theo quy định.
Thanh tra Chính phủ cho rằng, việc Bộ Công Thương phê duyệt bổ sung thêm 154 dự án không có căn cứ, cơ sở pháp lý, gây lãng phí nguồn lực và thể hiện sự buông lỏng quản lý, có dấu hiệu của tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng.
Việc Bộ Công Thương tham mưu Thủ tướng ban hành nội dung tại quyết định 13/2020 không đúng với kết luận chỉ đạo của Thủ tướng, làm tăng chi phí mua điện, giảm lợi nhuận của doanh nghiệp nhà nước là EVN.
Ngoài ra, Thanh tra Chính phủ cũng đề nghị kiểm điểm, xử lý trách nhiệm với Bộ Công Thương, EVN, PVN, TKV; xử lý về kinh tế với các dự án không đúng quy định.
PV
