Mua online, rủi ro offline: Lằn ranh mong manh giữa hàng thật và lừa đảo công nghệ cao

Thương mại điện tử bùng nổ mở ra cơ hội lớn, nhưng cũng tiềm ẩn vô số rủi ro khi hàng giả, lừa đảo công nghệ cao len lỏi từng cú click. Người tiêu dùng đứng trước lằn ranh mong manh giữa tiện lợi số và cái bẫy niềm tin.

Trong thời đại công nghệ số phát triển bùng nổ, hành vi tiêu dùng của người Việt đang chứng kiến một cuộc “chuyển dịch lớn”: từ các quầy hàng truyền thống sang các sàn thương mại điện tử (TMĐT) và mạng xã hội. Chỉ cần vài cú click chuột, người tiêu dùng có thể đặt mua từ chiếc bút bi cho đến những sản phẩm chăm sóc sức khỏe tiền triệu. Nhưng đi cùng sự tiện lợi đó lại là một “lằn ranh mong manh” giữa hàng thật và hàng giả, nơi mà chỉ một lựa chọn sai lầm cũng có thể trả giá bằng sức khỏe, túi tiền, thậm chí là niềm tin vào cả một hệ thống.

Thương mại điện tử bùng nổ mở ra cơ hội lớn, nhưng cũng tiềm ẩn vô số rủi ro khi hàng giả, lừa đảo công nghệ cao len lỏi từng cú click. Ảnh nguồn internet

Làn sóng hàng giả trên môi trường số: Nhiều hơn, tinh vi hơn

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 quốc gia cho thấy, chỉ trong 6 tháng đầu năm 2025, cả nước đã phát hiện và xử lý gần 50.000 vụ việc buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Riêng trong tháng cao điểm, con số vụ việc đã tăng đến 79,3% so với tháng trước đó. Hàng hóa bị tạm giữ có giá trị lên tới hơn 4.000 tỷ đồng.

Điều đáng báo động là thủ đoạn lừa đảo ngày càng tinh vi và khó truy vết hơn. Những đối tượng vi phạm không còn chỉ đơn thuần làm giả nhãn mác hay nhái mẫu mã, mà còn tận dụng triệt để các nền tảng số để qua mặt người tiêu dùng. Họ sử dụng tài khoản ảo, địa chỉ ma, thậm chí vận hành từ nước ngoài, khiến công tác kiểm tra gần như bất khả thi.

Công nghệ AI và deepfake cũng bị lợi dụng để giả mạo gương mặt người nổi tiếng, tạo quảng cáo “chuẩn chỉnh” đến mức khó phân biệt bằng mắt thường. Người tiêu dùng, đặc biệt là nhóm ít hiểu biết công nghệ như người lớn tuổi hay phụ nữ nội trợ, trở thành nạn nhân dễ bị tổn thương nhất.

Sản phẩm Green Beauty giả mạo thương hiệu của Vinanutrifood bán giá rẻ trên sàn Shopee. Ảnh nguồn internet

Khi niềm tin trở thành món hàng bị đánh cắp

Những con số lạnh lùng từ cơ quan quản lý phản ánh một sự thật nhức nhối: hàng giả không chỉ là vấn đề pháp lý hay tài chính, mà là cú đấm vào lòng tin người tiêu dùng. Hãy nghe câu chuyện của anh V. (quận Ba Đình, Hà Nội), người bị bệnh đại tràng nhiều năm, đã mua thuốc đông y trị bệnh qua quảng cáo mạng với giá 450.000 đồng. Kết quả: đau dữ dội, đi khám thì phát hiện đó chỉ là thực phẩm chức năng trôi nổi, không rõ nguồn gốc.

Hay chị Ngọc Linh (quận Bình Thạnh, TP.HCM), sau khi tin lời quảng cáo “trà giảm cân nhập khẩu châu Âu”, đã uống liên tục trong hai tuần và bị rối loạn tiêu hóa nghiêm trọng. Kết quả xét nghiệm cho thấy sản phẩm chứa chất kích thích trao đổi chất bị cấm ở Việt Nam.

Tình trạng các tài khoản bán hàng “bốc hơi” sau vài ngày đăng sản phẩm khiến người tiêu dùng như rơi vào chiếc bẫy không lối thoát. Không ai chịu trách nhiệm, không có nơi khiếu nại, và thiệt hại thì người mua âm thầm gánh chịu.

Khi “sàn TMĐT” trở thành “chiếu bạc”

Không chỉ người tiêu dùng bị thiệt hại, các doanh nghiệp chân chính cũng trở thành nạn nhân của lừa đảo công nghệ cao. Công ty CP Thực phẩm dinh dưỡng hữu cơ Việt Nam (Vinanutrifood) là một ví dụ điển hình. Sản phẩm cần tây Green Beauty của họ, sau gần hai năm nghiên cứu và được cấp phép lưu hành, đã bị làm giả tràn lan trên Shopee với giá chỉ bằng một nửa.

Dù đã gửi đơn tố cáo đến sàn và cung cấp đầy đủ bằng chứng vi phạm, nhưng sau gần ba năm theo đuổi, vụ việc vẫn chưa được xử lý dứt điểm. Trong khi đó, hotline của doanh nghiệp liên tục nhận được phản hồi tiêu cực từ người tiêu dùng mua phải hàng giả nhưng lại hiểu nhầm là hàng chính hãng.

Tương tự, Tập đoàn Thiên Long cũng phát hiện hàng loạt sản phẩm giả mạo thương hiệu của họ được bán công khai trên nhiều sàn như Lazada, Shopee, TikTok Shop... Nhưng sự phối hợp giữa sàn TMĐT và doanh nghiệp trong xử lý vi phạm còn nhiều bất cập: từ cơ chế báo cáo rườm rà, thời gian xử lý kéo dài đến việc thiếu chế tài đủ mạnh.

Ông Nguyễn Ngọc Trung Chánh, đại diện Thiên Long, nhận định: “Các sàn TMĐT cần chuyển từ vai trò ‘trung gian kỹ thuật’ sang ‘đồng hành có trách nhiệm’. Nếu không, thương mại điện tử sẽ trở thành chiếu bạc, nơi bên trung thực luôn thua thiệt.”

“Trà” – Biểu tượng của văn hóa Việt, cũng thành nạn nhân

Không dừng lại ở thực phẩm chức năng hay mỹ phẩm, những sản phẩm gắn với bản sắc văn hóa của chè Việt cũng bị cuốn vào vòng xoáy hàng giả.

Theo Hiệp hội chống hàng giả Việt Nam (VATAP), nhiều đối tượng nhập các loại trà giá rẻ không rõ nguồn gốc, gắn nhãn “hữu cơ Việt Nam”, nhái logo thương hiệu nổi tiếng, rồi rao bán trên mạng với giá rẻ hơn 3–4 lần so với hàng thật. Hậu quả không chỉ là những chai trà chứa phụ gia độc hại, mà còn là sự đổ vỡ uy tín của chè Việt Nam trong mắt người tiêu dùng.

Đó là lý do vì sao, nếu TMĐT được quản lý tốt, nó có thể trở thành “cánh tay nối dài” đưa đặc sản Việt ra thế giới. Nhưng nếu buông lỏng kiểm soát, nó sẽ là lưỡi dao hai lưỡi khiến thương hiệu quốc gia bị tổn hại nghiêm trọng.

Giải pháp - Xây dựng tường thành bảo vệ niềm tin

Trong bối cảnh thị trường số mở rộng không ngừng, câu hỏi không còn là “có nên mua online hay không”, mà là “làm thế nào để mua hàng online an toàn”.

Với người tiêu dùng, những “mẹo vàng” như chỉ mua từ gian hàng chính hãng, so sánh giá, đọc đánh giá, không chuyển khoản trước khi xác minh, cài ứng dụng bảo mật và kiểm tra kỹ bao bì sản phẩm, là bước đầu tiên để tự bảo vệ bản thân.

Với doanh nghiệp, việc đầu tư công nghệ chống giả (như mã QR, tem chống hàng giả tích hợp AI, blockchain truy xuất nguồn gốc), đồng thời chủ động hợp tác với sàn TMĐT và cơ quan chức năng để xử lý vi phạm, là điều cấp thiết.

Còn với các sàn TMĐT, vai trò “đồng hành có trách nhiệm” không chỉ là khẩu hiệu, mà phải được thể hiện qua hành động cụ thể: nâng cấp hệ thống phát hiện vi phạm tự động, phản hồi nhanh chóng với các thương hiệu bị giả mạo, công khai thông tin người bán vi phạm, áp dụng chế tài mạnh tay với tái phạm.

Cuối cùng, Chính phủ cần cập nhật pháp luật phù hợp với thực tế TMĐT, áp dụng công nghệ vào kiểm tra, truy xuất nguồn gốc và truy vết hành vi gian lận. Đặc biệt, sự phối hợp ba bên nhà nước, doanh nghiệp, người dân sẽ là “tam giác vàng” xây dựng lại niềm tin trong môi trường số.

Mua online không sai. Nhưng trong một thế giới mà deepfake có thể biến kẻ lừa đảo thành người nổi tiếng, nơi hàng giả được đóng gói như hàng hiệu, thì một quyết định mua hàng đôi khi là chọn giữa thật và ảo, giữa an toàn và rủi ro. Đừng để mỗi cú click là một canh bạc. Thay vào đó, hãy biến TMĐT thành không gian văn minh, minh bạch và đáng tin cậy nơi không ai phải trả giá vì niềm tin của chính mình.