Đưa sản phẩm địa phương lên sàn số: Cơ hội cho OCOP, HTX và nông dân trẻ

Theo dõi KT&TD trên

Xu hướng này không chỉ phá vỡ rào cản địa lý truyền thống mà còn tạo đà cho sự phát triển bền vững của nền nông nghiệp Việt Nam trong kỷ nguyên số.

Các sản phẩm địa phương của Việt Nam vốn nổi tiếng với đặc trưng vùng miền, chất lượng cao và giá trị văn hóa đặc sắc. Từ các sản phẩm nông nghiệp như gạo, trái cây, rau củ đến các mặt hàng thủ công mỹ nghệ, mỗi địa phương đều có những "đặc sản" riêng mang đậm bản sắc vùng miền. Tuy nhiên, các sản phẩm này thường gặp nhiều thách thức lớn trong quá trình phân phối và tiếp cận thị trường.

Trước đây, các sản phẩm địa phương thường chỉ được biết đến trong phạm vi hẹp, với kênh phân phối chủ yếu là các chợ truyền thống, cửa hàng nhỏ lẻ hoặc qua các thương lái trung gian. Điều này dẫn đến nhiều bất cập như giá thành cao do qua nhiều khâu trung gian, khó kiểm soát chất lượng, thông tin sản phẩm không minh bạch, và đặc biệt là hạn chế về phạm vi tiếp cận thị trường.

Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số và các sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Tiki, Sendo, Voso và Postmart đang tạo ra một hướng đi mới đầy tiềm năng cho các sản phẩm địa phương. Các sàn số này không chỉ là nơi mua bán hàng hóa đơn thuần mà còn là nền tảng kết nối trực tiếp giữa nhà sản xuất và người tiêu dùng, loại bỏ các khâu trung gian không cần thiết.

Năm 2024, tổng giá trị thương mại điện tử Việt Nam đã đạt hơn 25 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng hàng năm khoảng 25%. Đặc biệt, các sản phẩm nông nghiệp và đặc sản địa phương đang chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong cơ cấu hàng hóa trên các sàn thương mại điện tử.

Bộ Công Thương đã phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường triển khai nhiều chương trình nhằm đưa sản phẩm nông nghiệp lên sàn thương mại điện tử. Theo thống kê, đến tháng 3/2025, đã có hơn 15.000 sản phẩm OCOP được bán trên các sàn thương mại điện tử, tăng gấp 3 lần so với năm 2022.

Chương trình "Mỗi xã một sản phẩm" (OCOP) được Chính phủ phát động từ năm 2018 đã tạo ra bước đột phá quan trọng trong việc phát triển các sản phẩm đặc trưng địa phương. Đến nay, cả nước đã có hơn 10.000 sản phẩm được chứng nhận OCOP với chất lượng được kiểm soát chặt chẽ và quy trình sản xuất chuẩn hóa.

Khi kết hợp OCOP với nền tảng số, nhiều lợi ích hiện hữu rõ rệt:

Thứ nhất, các sản phẩm OCOP được giới thiệu rộng rãi hơn, vượt qua rào cản địa lý để tiếp cận thị trường toàn quốc và quốc tế. Thông qua các sàn thương mại điện tử, người tiêu dùng ở bất kỳ đâu cũng có thể dễ dàng tìm kiếm và mua sắm những sản phẩm đặc trưng của các vùng miền.

Thứ hai, thông tin về nguồn gốc, quy trình sản xuất và chất lượng sản phẩm được minh bạch hóa, giúp người tiêu dùng có thêm niềm tin vào sản phẩm. Các đánh giá và phản hồi trực tiếp từ người dùng cũng giúp nhà sản xuất liên tục cải tiến chất lượng.

Các Hợp tác xã (HTX) - mô hình kinh tế tập thể đã có lịch sử lâu đời tại Việt Nam, đang đứng trước cơ hội lớn để chuyển mình nhờ các nền tảng số. Với đặc thù tập hợp nhiều hộ nông dân, HTX có lợi thế về quy mô sản xuất, nhưng thường yếu về khâu tiếp thị và phân phối sản phẩm.

Liên minh HTX Việt Nam đã phối hợp với các doanh nghiệp công nghệ triển khai chương trình "HTX số" nhằm hỗ trợ các HTX chuyển đổi số, xây dựng thương hiệu trực tuyến và đưa sản phẩm lên các sàn thương mại điện tử. Đến nay, đã có hơn 2.000 HTX tham gia chương trình này và bước đầu ghi nhận những kết quả khả quan.

Thế hệ nông dân trẻ đang nổi lên như một lực lượng quan trọng trong việc thúc đẩy chuyển đổi số trong nông nghiệp. Với lợi thế am hiểu công nghệ, năng động và dám thử nghiệm, nhiều nông dân trẻ đang tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ số vào sản xuất và kinh doanh nông sản.

Mặc dù tiềm năng lớn, việc đưa sản phẩm địa phương lên sàn số vẫn đối mặt với nhiều thách thức:

Hạn chế về hạ tầng số tại nông thôn: Nhiều vùng nông thôn vẫn còn hạn chế về kết nối internet, thiếu thiết bị công nghệ, gây khó khăn cho việc tiếp cận thương mại điện tử.

Năng lực số của người dân còn hạn chế: Nhiều nông dân, đặc biệt là người cao tuổi, còn ngại tiếp cận công nghệ mới.

Vấn đề logistics: Chi phí vận chuyển cao, thời gian giao hàng dài, đặc biệt với các sản phẩm tươi sống, là rào cản lớn.

Tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm: Để bán trên các sàn thương mại điện tử lớn, sản phẩm phải đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm, bao bì, nhãn mác.

Để vượt qua những thách thức này, các chuyên gia cho rằng, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa các bên liên quan:

Về phía Nhà nước: Tiếp tục đầu tư hạ tầng số tại nông thôn, ban hành các chính sách hỗ trợ, cơ chế ưu đãi để khuyến khích doanh nghiệp và người dân tham gia thương mại điện tử.

Về phía các sàn thương mại điện tử: Cần có chính sách hỗ trợ đặc thù cho sản phẩm địa phương, như miễn giảm phí, đào tạo kỹ năng số, hỗ trợ marketing và logistics.

Về phía các HTX và nông dân: Chủ động nâng cao năng lực số, đảm bảo chất lượng sản phẩm, xây dựng thương hiệu, tạo niềm tin với người tiêu dùng.

Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số và xu hướng tiêu dùng xanh, sạch, an toàn, các sản phẩm địa phương có chất lượng tốt, có câu chuyện riêng sẽ ngày càng được người tiêu dùng ưa chuộng. Theo dự báo của các chuyên gia, đến năm 2030, khoảng 40% sản phẩm OCOP sẽ được bán qua các kênh thương mại điện tử.

Xu hướng "Farm-to-table" (từ trang trại đến bàn ăn) đang ngày càng được người tiêu dùng ưa chuộng, tạo điều kiện thuận lợi cho các sản phẩm địa phương kết nối trực tiếp với người tiêu dùng thông qua các nền tảng số.

Sự kết hợp giữa chương trình OCOP, mô hình HTX và lực lượng nông dân trẻ với nền tảng số đang tạo ra một động lực mới cho sự phát triển bền vững của nông nghiệp Việt Nam. Thông qua các sàn thương mại điện tử, sản phẩm địa phương không chỉ vươn ra thị trường rộng lớn hơn mà còn nâng cao giá trị, xây dựng thương hiệu và tạo niềm tin với người tiêu dùng.

Với sự chung tay của Nhà nước, doanh nghiệp công nghệ và người dân, con đường đưa sản phẩm địa phương lên sàn số sẽ ngày càng rộng mở, góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng nông thôn mới, nâng cao thu nhập cho người nông dân và phát triển kinh tế địa phương bền vững.

Tiến Hoàng