Đẩy mạnh lộ trình “xanh hóa” phương tiện: Cơ hội và thách thức với xe máy điện
Ngày 12/7, Chính phủ chính thức yêu cầu Hà Nội triển khai lộ trình cấm xe máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch tại khu vực trung tâm từ giữa năm 2026, tiến tới mở rộng vùng phát thải thấp toàn thành phố vào năm 2030.
Ngay sau đó, Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) cũng lên kế hoạch chuyển đổi hàng loạt xe máy chạy xăng, đặc biệt nhóm xe dịch vụ, sang xe điện. Bên cạnh đó, các khu vực như trung tâm TP.HCM, Cần Giờ hay Côn Đảo cũng sẽ từng bước hạn chế phương tiện sử dụng xăng dầu.
Chính sách chuyển đổi này tại hai đô thị tiêu thụ xe máy lớn nhất cả nước đã lập tức tác động đến thị trường. Nhu cầu xe máy điện tăng vọt, kéo theo các chương trình kích cầu, hỗ trợ đổi xe cũ từ nhiều hãng sản xuất.
Hãng xe chiếm thị phần lớn nhất hiện nay đang triển khai hàng loạt hoạt động từ trợ giá đến thu đổi xe xăng lấy xe điện. Từ ngày 24/7 đến 24/10, khách hàng tại Hà Nội khi mua xe máy điện sẽ được miễn toàn bộ lệ phí trước bạ và giảm trực tiếp 10% giá trị xe. Với giá xe khoảng 30 triệu đồng, người mua tiết kiệm được gần 3,6 triệu đồng. Hãng cũng đẩy mạnh chương trình đổi xe xăng lấy xe điện tại nhiều tỉnh, thành lớn như TP.HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng…

Ngoài ưu đãi, hãng còn vừa ra mắt mẫu xe điện mới với hai phiên bản, cho quãng đường di chuyển lên đến 262 km nếu dùng hai pin, đón đúng thời điểm thị trường xe điện đang tăng nhiệt.
Không đứng ngoài cuộc, các hãng khác cũng triển khai nhiều chính sách cạnh tranh. Một hãng xe nội địa trợ giá 500.000 đồng khi khách đổi xe xăng lấy xe điện trong tháng 7, áp dụng cho khách mua dòng xe có giá từ 34,9 đến 49,9 triệu đồng. Theo đơn vị này, doanh số tháng 7 tăng gấp hơn 4 lần sau khi áp dụng chương trình hỗ trợ.
Một thương hiệu nước ngoài khác cũng vừa kích hoạt chương trình thu cũ đổi mới, hỗ trợ 2 triệu đồng khi khách mua xe mới từ 9,9 triệu đồng trở lên. Một số đại lý thậm chí trực tiếp thu mua xe cũ, không qua trung gian.
Bên cạnh đó, mô hình đổi xe xăng lấy xe điện hiện được triển khai với sự hợp tác của bên thứ ba chuyên thu mua, thẩm định xe cũ. Xe sau thu gom được phân loại: Xe còn tốt sẽ được sửa chữa, chuyển về các vùng nông thôn tiêu thụ; xe quá cũ hoặc hư hỏng sẽ được chuyển giao cho đơn vị tái chế.
Các đơn vị đang tập trung mở rộng hệ thống hạ tầng pin và trạm sạc. Một thương hiệu hiện duy nhất triển khai mô hình đổi pin nhanh trên thị trường cho biết đang tích cực mở rộng mạng lưới trạm đổi pin công cộng, nhằm gia tăng sự tiện dụng cho người dùng. Trong vòng 2 phút, người dùng có thể thay pin và tiếp tục di chuyển, tránh tình trạng thiếu không gian sạc tại khu dân cư.
Tuy nhiên, thách thức lớn nhất hiện nay nằm ở bài toán chi phí và hạ tầng. Dù nhiều người dân ủng hộ chủ trương chuyển đổi, nhưng mức giá xe điện vẫn còn cao so với thu nhập phổ biến, đặc biệt với người lao động. Nhiều người cho biết xe cũ chỉ bán được vài triệu đồng, trong khi để sở hữu xe điện vẫn cần bỏ thêm từ 10 đến 20 triệu đồng, một mức tiền được xem là khó tiếp cận với nhóm thu nhập thấp.
Ngoài ra, hạ tầng sạc pin tại các chung cư cũ hoặc khu dân cư đông đúc vẫn còn hạn chế. Nhiều hầm để xe chưa có trạm sạc, hoặc bị hạn chế do quy định phòng cháy chữa cháy, khiến người dân dù muốn đổi xe cũng gặp khó khăn.
Một số ý kiến chuyên môn cho rằng việc chuyển đổi sẽ hiệu quả hơn nếu có chính sách tài chính hỗ trợ rõ ràng như: trợ giá trực tiếp, miễn thuế tiêu thụ đặc biệt cho xe điện, tăng thuế môi trường với xe xăng, hoặc cho vay ưu đãi thông qua các quỹ tín dụng.
Thị trường xe máy Việt Nam đang bước vào giai đoạn thay đổi mang tính lịch sử. Việc cấm xe xăng tại các đô thị lớn là xu hướng tất yếu, đây sẽ là cơ hội lớn để tạo nên bước nhảy vọt trong phát triển giao thông xanh và bền vững.
T.An