Chuyển đổi số trong nông nghiệp: Đòn bẩy làm mới kinh tế nông thôn

Theo dõi KT&TD trên

Chuyển đổi số trong nông nghiệp không chỉ góp phần nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và hiệu quả sản xuất – kinh doanh, mà còn tạo thêm động lực cho quá trình phát triển kinh tế nông thôn theo hướng bền vững, thích ứng với xu thế mới.

Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển mình từ một nền nông nghiệp truyền thống sang nền nông nghiệp hiện đại, thông minh. Những năm gần đây, sự xuất hiện của các ứng dụng công nghệ như Internet of Things (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), big data và blockchain đã bắt đầu tạo nên những thay đổi tích cực trong cách thức sản xuất nông nghiệp. Nhiều mô hình nông nghiệp thông minh đã được triển khai thử nghiệm và cho thấy hiệu quả rõ rệt, từ việc giám sát tự động các thông số môi trường, quản lý tưới tiêu thông minh đến việc ứng dụng drone trong phun thuốc bảo vệ thực vật.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi số trong nông nghiệp vẫn đang diễn ra không đồng đều giữa các vùng miền. Trong khi các vùng kinh tế trọng điểm như đồng bằng sông Hồng, đồng bằng sông Cửu Long đã có những bước tiến đáng kể, thì nhiều vùng nông thôn xa xôi, hẻo lánh vẫn còn gặp khó khăn trong việc tiếp cận và ứng dụng công nghệ. Điều này đặt ra thách thức lớn về việc đảm bảo tính công bằng và toàn diện trong quá trình chuyển đổi số.

Ứng dụng công nghệ số trong nông nghiệp mang lại những lợi ích vượt trội so với phương pháp canh tác truyền thống. Việc sử dụng các cảm biến thông minh để giám sát độ ẩm đất, nhiệt độ, độ pH giúp nông dân có thông tin chính xác để đưa ra quyết định tưới tiêu, bón phân hợp lý. Điều này không chỉ tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên nước mà còn giảm thiểu việc sử dụng phân bón hóa học, góp phần bảo vệ môi trường.

Công nghệ AI và machine learning đang cách mạng hóa việc dự báo thời tiết, phân tích xu hướng thị trường và tối ưu hóa chuỗi cung ứng nông sản. Nhờ đó, nông dân có thể lập kế hoạch sản xuất phù hợp, giảm thiểu rủi ro và tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường. Các hệ thống quản lý thông minh cũng giúp theo dõi sức khỏe cây trồng, vật nuôi một cách chính xác, phát hiện sớm các bệnh tật để có biện pháp xử lý kịp thời.

Đặc biệt, việc ứng dụng blockchain trong truy xuất nguồn gốc nông sản đang tạo ra sự tin cậy cao từ người tiêu dùng. Khách hàng có thể biết chính xác nguồn gốc, quy trình sản xuất của sản phẩm họ mua, điều này không chỉ nâng cao giá trị thương hiệu mà còn mở ra cơ hội xuất khẩu sang những thị trường khó tính.

Chuyển đổi số trong nông nghiệp đang tạo ra những thay đổi sâu sắc trong cấu trúc kinh tế nông thôn. Việc nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm nhờ công nghệ đã giúp tăng thu nhập đáng kể cho người nông dân. Nhiều hộ gia đình nông dân đã chuyển từ tình trạng chỉ đủ sống sang có thu nhập khá, thậm chí giàu có nhờ áp dụng các công nghệ tiên tiến.

Sự phát triển của nông nghiệp số cũng tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới trong nông thôn. Bên cạnh những công việc truyền thống, giờ đây có thêm các vị trí như chuyên viên vận hành hệ thống thông minh, kỹ thuật viên bảo trì thiết bị công nghệ cao, nhân viên phân tích dữ liệu nông nghiệp. Điều này không chỉ giúp giải quyết vấn đề việc làm tại chỗ mà còn thu hút lao động trẻ, có trình độ quay về nông thôn, góp phần chống lại xu hướng già hóa dân số nông thôn.

Hơn nữa, việc kết nối số đã rút ngắn khoảng cách giữa nông dân và thị trường. Các nền tảng thương mại điện tử chuyên về nông sản đang giúp nông dân tiếp cận trực tiếp với người tiêu dùng, loại bỏ nhiều khâu trung gian, từ đó tăng lợi nhuận và có động lực đầu tư phát triển sản xuất. Việc này cũng thúc đẩy phát triển các dịch vụ logistics, vận chuyển tại nông thôn, tạo ra chuỗi giá trị hoàn chỉnh.

Dù có những tiềm năng to lớn, quá trình chuyển đổi số trong nông nghiệp vẫn phải đối mặt với không ít thách thức. Vấn đề đầu tiên là chi phí đầu tư ban đầu cho công nghệ còn cao, khiến nhiều hộ nông dân nhỏ lẻ khó tiếp cận. Mặc dù về lâu dài, công nghệ sẽ mang lại hiệu quả kinh tế cao, nhưng khoản đầu tư ban đầu vẫn là rào cản lớn đối với nhiều người.

Trình độ công nghệ thông tin của một bộ phận nông dân vẫn còn hạn chế, đặc biệt là thế hệ lớn tuổi. Việc tiếp cận và sử dụng thành thạo các thiết bị, phần mềm công nghệ cao đòi hỏi quá trình học tập, tập huấn dài hạn. Điều này cần có sự đầu tư mạnh mẽ từ phía nhà nước và các tổ chức trong việc đào tạo, hướng dẫn nông dân.

Hạ tầng công nghệ thông tin tại nhiều vùng nông thôn vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu. Mạng internet chưa phủ sóng đều khắp, tốc độ truyền tải chưa ổn định, điều này ảnh hưởng đến việc vận hành các hệ thống thông minh. Bên cạnh đó, việc bảo mật thông tin, dữ liệu nông nghiệp cũng cần được quan tâm đặc biệt để tránh rủi ro.

Để chuyển đổi số trong nông nghiệp thực sự trở thành đòn bẩy làm mới kinh tế nông thôn, các chuyên gia kinh tế cho rằng, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà nước, doanh nghiệp và nông dân. Chính phủ cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, chính sách hỗ trợ, đặc biệt là các gói tín dụng ưu đãi để nông dân có thể tiếp cận công nghệ. Việc đầu tư nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin nông thôn cũng cần được ưu tiên.

Các doanh nghiệp công nghệ cần nghiên cứu phát triển những giải pháp phù hợp với điều kiện và khả năng tài chính của nông dân Việt Nam. Thay vì chỉ tập trung vào những công nghệ đắt tiền, phức tạp, cần có những sản phẩm đơn giản, dễ sử dụng và có giá thành hợp lý. Việc xây dựng các mô hình hợp tác xã công nghệ cao, nơi nhiều hộ nông dân cùng đầu tư, sử dụng chung các thiết bị công nghệ, cũng là hướng đi khả thi.

Giáo dục và đào tạo là yếu tố then chốt quyết định thành công của quá trình chuyển đổi số. Cần có các chương trình đào tạo bài bản, thiết thực, phù hợp với từng đối tượng nông dân. Việc tận dụng các phương tiện truyền thông, mạng xã hội để tuyên truyền, hướng dẫn cũng sẽ mang lại hiệu quả cao.

Chuyển đổi số trong nông nghiệp không chỉ là việc ứng dụng công nghệ mà còn là quá trình thay đổi tư duy, cách thức hoạt động của toàn bộ hệ thống nông nghiệp. Khi được thực hiện một cách đồng bộ và bền vững, nó sẽ trở thành động lực mạnh mẽ thúc đẩy kinh tế nông thôn phát triển, góp phần quan trọng vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tương lai của nông nghiệp Việt Nam sẽ là một nền nông nghiệp thông minh, bền vững và thịnh vượng, nơi công nghệ và con người hòa quyện để tạo ra những giá trị tốt đẹp nhất.

Hoàng Nguyễn