Bắc Ninh: Cần điều chỉnh, bổ sung quy định về đối tượng được mua/thuê mua nhà ở xã hội
Theo Báo cáo số 13/BC-SXD của Sở Xây dựng Bắc Ninh, kể từ ngày Luật Nhà ở số 56/2005/QH11 được ban hành đến nay, hệ thống cơ chế, chính sách, pháp luật của Nhà nước về phát triển nhà ở xã hội, nhà ở cho người thu nhập thấp đã từng bước được hoàn thiện, đáp ứng được yêu cầu phát triển của xã hội.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện, còn một số bất cập về cơ chế chính sách, cần được tiếp tục nghiên cứu, điều chỉnh để phù hợp với điều kiện thực tế.
Như Báo điện tử Xây dựng đã phản ánh qua bài viết “Bắc Ninh: Cần gỡ vướng cho nhà ở xã hội”, hàng loạt vướng mắc về hành lang và thủ tục pháp lý với những quy định chưa rõ ràng về phát triển nhà ở xã hội, về quy hoạch xây dựng, việc thẩm định giá bán đến những nguyên nhân chủ quan do chính quyền địa phương chưa quyết liệt trong công tác giải phóng mặt bằng; chưa hình thành được những dự án lớn với những khu nhà ở công nhân đầy đủ các công trình hạ tầng xã hội… đang là rào cản, khiến công tác phát triển xã hội bị “tắc nghẽn”, cần được khơi thông.
Bên cạnh những vướng mắc này, tỉnh Bắc Ninh còn đang vấp phải những vướng mắc rất khó về các nhóm đối tượng. Là địa phương có nhiều Khu công nghiệp, Cụm công nghiệp với hàng trăm nghìn công nhân tập trung sinh sống và làm việc ổn định lâu dài, nhu cầu về chỗ ở, nhà ở rất lớn. Tuy nhiên, theo quy định của pháp luật hiện hành, những nhóm đối tượng này rất khó tiếp cận nhà ở xã hội, trong khi nhiều dự án nhà ở xã hội đã hoàn thiện nhưng hiện vẫn bỏ trống do không có người mua.
Điển hình là Dự án Khu nhà ở xã hội phục vụ Khu công nghiệp tại thị trấn Hồ, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh do Công ty Cổ phần Tập đoàn Bất động sản Lan Hưng (Công ty Lan Hưng) được lựa chọn làm Chủ đầu tư theo quy định của Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13. Với mục tiêu đầu tư xây dựng Khu nhà ở để bố trí cho người lao động, công nhân, người thu nhập thấp hiện đang làm việc tại các Khu công trên địa bàn huyện Thuận Thành.
Công văn số 155/UBND-XDCB ngày 23/5/2019 của UBND tỉnh Bắc Ninh về việc chấp thuận chủ trương đầu tư dự án xây dựng Khu nhà ở xã hội phục vụ khu công nghiệp tại thị trấn Hồ, huyện Thuận Thành có nêu rõ phương thức tiêu thụ sản phẩm: Bán, cho thuê, cho thuê mua nhà ở chung cư cho các đối tượng theo quy định tại Nghị định số 100/2015/NĐ-CP ngày 20/10/2015 của Chính phủ; bán nhà ở thương mại liền kề cho mọi đối tượng có nhu cầu về nhà ở, đảm bảo đúng quy định pháp luật.
Ngay sau khi có văn bản chủ trương đầu tư của UBND tỉnh Bắc Ninh, Công ty Lan Hưng đã triển khai thực hiện dự án theo đúng trình tự pháp luật quy định, đủ điều kiện được khởi công xây dựng, phê duyệt giá bán. Từ năm 2019 đến nay, Công ty Lan Hưng đã khởi công xây dựng 02 tòa chung cư CT2, CT3 với khoảng hơn 648 căn hộ trên tổng số 1.400 căn hộ toàn dự án.
Mặc dù, Công ty Lan Hưng đã công bố rộng rãi đến các doanh nghiệp trên địa bàn để công nhân đăng ký. Nhưng trong 03 năm qua, chỉ có 0,17% lượng công nhân đăng ký mua/thuê/thuê mua nhà ở tại dự án. Trong khi đó, các nhóm đối tượng tại khoản 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10 Điều 49 của Luật Nhà ở đăng ký mua/thuê/thuê mua nhà ở tại Dự án là rất lớn. Nếu vẫn giữ nguyên đối tượng được thụ hưởng chính sách là đối tượng tại khoản 5 Điều 49 của Luật Nhà ở mà không cho phép mở rộng đối với các đối tượng tại các khoản 1, 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10 Điều 49 của Luật Nhà ở sẽ dẫn đến tình trạng dự án không có người mua/thuê/thuê mua, đẩy doanh nghiệp đến nguy cơ phá sản, trong khi nhu cầu về nhà ở xã hội là rất lớn, gây lãng phí nguồn lực đầu tư và không đảm bảo an sinh xã hội tại địa phương. Công ty Lan Hưng cũng đã gửi văn bản đề nghị được bổ sung các nhóm đối tượng được mua/thuê/thuê mua nhà ở tại dự án đến các cơ quan quản lý nhà nước, UBND tỉnh, Bộ Xây dựng… nhưng 03 năm qua vẫn chưa được giải quyết.
Về vấn đề này, Sở Xây dựng Bắc Ninh cho biết, khái niệm “Nhà ở xã hội tại khu công nghiệp” được định nghĩa tại Nghị định số 49/2021/NĐ-CP: “Nhà ở xã hội tại khu công nghiệp là nhà ở xã hội được đầu tư xây dựng theo quy định của pháp luật về nhà ở, pháp luật về nhà ở xã hội để phục vụ nhu cầu của hộ gia đình, cá nhân làm việc tại khu công nghiệp”. Với khái niệm này, đối tượng được thụ hưởng nhà ở công nhân đang rất vướng mắc và không đảm bảo công bằng với các đối tượng làm việc tại các nhà máy, xí nghiệp bên ngoài khu công nghiệp. Do vậy cần định nghĩa lại khái niệm, đối tượng được thụ hưởng chính sách về Nhà ở xã hội tại khu công nghiệp để đảm bảo phục vụ cho đông đảo các đối tượng là công nhân theo thực tế địa phương hiện nay.
Trong thời gian vừa qua, trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh có một số dự án nhà ở xã hội phục vụ khu công nghiệp được thực hiện lựa chọn nhà đầu tư theo quy định của Luật Đấu thầu số 43/2013/QH13. Tuy nhiên, sau khi một số dự án đủ điều kiện đưa vào kinh doanh theo quy định tại Điều 63 Luật Nhà ở, đối tượng là công nhân làm việc tại các khu công nghiệp đăng ký mua/thuê/thuê mua nhà ở tại Dự án là rất ít (chủ đầu tư đã công bố rộng rãi đến các doanh nghiệp trên địa bàn để công nhân đăng ký, tuy nhiên chỉ có 0,17% lượng công nhân được khảo sát có nhu cầu đăng ký mua/thuê/thuê mua nhà ở tại dự án); trong khi đó nhu cầu về nhà ở của các nhóm đối tượng xã hội khác đủ điều kiện là rất cao, nhưng không được mua/thuê/thuê mua nhà tại các dự án này. Tại các địa bàn không có các dự án nhà ở xã hội khác sẽ dẫn đến tình trạng dư thừa về nhà ở cho công nhân nhưng thiếu trầm trọng nhà ở xã hội cho các nhóm đối tượng khác, không đảm bảo an sinh xã hội. Do vậy, đề nghị cho phép bổ sung các đối tượng được thụ hưởng chính sách về nhà ở xã hội theo Điều 49 của Luật Nhà ở được mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội tại các dự án nhà ở xã hội dành cho công nhân trên địa bàn tỉnh.
Để góp phần phát triển nhà ở xã hội, nhà ở cho người thu nhập thấp tại địa phương những năm tiếp theo, song song với những giải pháp chủ động của địa phương như: Cụ thể hoá các chương trình mục tiêu; nâng cao vai trò, trách nhiệm của Nhà nước; phân cấp phân quyền hợp lý và hiệu quả cho UBND cấp huyện, cấp xã trong việc thực hiện chính sách hỗ trợ về nhà ở xã hội; cân bằng lợi ích nhằm tạo động lực cho các thành phần kinh tế tích cực tham gia phát triển nhà ở xã hội. Tỉnh Bắc Ninh đề xuất các Bộ, ngành tiếp tục bổ sung quy định, hoàn thiện chính sách pháp luật về nhà ở, đất đai, quản lý Khu công nghiệp và Khu kinh tế theo hướng có chính sách riêng về nhà ở cho công nhân khu công nghiệp, phát triển mô hình nhà lưu trú công nhân trong khu công nghiệp. Cho phép lập Đề án thí điểm phát triển nhà ở xã hội để cho thuê, Đề án thí điểm về tài chính, gây quỹ phát triển nhà ở xã hội nhằm tạo lập mô hình hoàn chỉnh, đồng bộ về đất đai – tài chính và xây dựng để giải quyết nhà ở cho các đối tượng xã hội không có khả năng mua, thuê, thuê mua theo cơ chế thị trường. Sửa đổi các quy định về thủ tục hành chính (trình tự thủ tục đầu tư; thẩm định giá bán; đối tượng, điều kiện được hưởng chính sách hỗ trợ, quy trình thực hiện mua bán…) theo hướng rút gọn nhưng vẫn đảm bảo sự kiểm soát của Nhà nước, hạn chế lợi dụng chính sách. Tăng cường kiểm tra, giám sát, đảm bảo thực hiện các quy chuẩn chất lượng về nhà ở; bổ sung quy định về việc thuê nhà ở, đặc biệt là nhà trọ cho công nhân Khu công nghiệp.
Tính từ năm 2010 đến nay, tỉnh Bắc Ninh có 51 dự án nhà ở xã hội, với tổng diện tích đất là khoảng 156,58 ha, tổng diện tích sàn khoảng 3.931.992 m2, với 46.462 căn hộ, đáp ứng nhu cầu ở cho khoảng 182.595 người. Trong đó số dự án nhà ở xã hội dành cho công nhân là 22 dự án với tổng diện tích đất khoảng 106,59 ha, tổng diện tích sàn khoảng 2.404.356 m2, với 30.894 căn, đáp ứng nhu cầu ở cho khoảng 107.221 công nhân.
Có 7 dự án đã hoàn thành và đang xây dựng với tổng diện tích đất là khoảng 20,84 ha, tổng diện tích sàn khoảng 444.027 m2, với 5.494 căn hộ, đáp ứng nhu cầu ở cho khoảng 30.302 người; 15 dự án chuẩn bị đầu tư xây dựng với tổng diện tích đất là khoảng 85,75 ha, tổng diện tích sàn khoảng 1.960.329 m2, với 25.400 căn hộ, đáp ứng nhu cầu ở cho khoảng 76.919 người.
Số dự án nhà ở xã hội dành cho các đối tượng khác là 29 dự án với tổng diện tích đất khoảng 49,99 ha, tổng diện tích khoảng 1.527.636 m2, với khoảng 15.568 căn, đáp ứng nhu cầu ở cho khoảng 75.374 người. Trong đó có 21 dự án đã hoàn thành và đang xây dựng với tổng diện tích đất là khoảng 26,50 ha, tổng diện tích sàn khoảng 1.188.190 m2, với 12.070 căn hộ, đáp ứng nhu cầu ở cho khoảng 58.766 người; 8 dự án chuẩn bị đầu tư xây dựng với tổng diện tích đất là khoảng 23,49 ha, tổng diện tích sàn khoảng 339.446 m2, với 3.498 căn hộ, đáp ứng nhu cầu ở cho khoảng 16.608 người”.
