Việt Nam áp thuế TTĐB nước giải khát có đường: Chính sách và kỳ vọng
Từ ngày 1/1/2026, Việt Nam sẽ chính thức áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với các loại nước giải khát có hàm lượng đường trên 5g/100ml.
Đây là một quyết sách được kỳ vọng sẽ tạo ra những chuyển biến tích cực trong thói quen tiêu dùng, hướng đến một cộng đồng khỏe mạnh hơn và một môi trường bền vững hơn. Tuy nhiên, bất kỳ chính sách mới nào cũng đều cần được nhìn nhận một cách đa chiều để thấy rõ cả những cơ hội và thách thức.
Vì sao cần thuế TTĐB với nước giải khát?
Lý do lớn nhất và bao trùm nhất cho việc áp thuế TTĐB lên nước giải khát chính là vấn đề sức khỏe cộng đồng. Trong những năm gần đây, tình trạng béo phì, tiểu đường và các bệnh liên quan đến lối sống, đặc biệt là do tiêu thụ quá nhiều đường, đang gia tăng đáng báo động ở Việt Nam. Nước giải khát, với hàm lượng đường cao, đã được chứng minh là một trong những tác nhân chính gây ra các vấn đề này. Việc đánh thuế không chỉ nhằm hạn chế tiêu dùng mà còn gián tiếp khuyến khích các nhà sản xuất giảm lượng đường trong sản phẩm, hoặc người tiêu dùng chuyển sang các lựa chọn lành mạnh hơn.
Thêm vào đó, việc thu thuế TTĐB còn góp phần tăng nguồn thu ngân sách nhà nước. Khoản thu này có thể được sử dụng để đầu tư vào các chương trình y tế công cộng, giáo dục sức khỏe, hoặc hỗ trợ phát triển các sản phẩm ít đường, thân thiện với sức khỏe. Đây là một cơ chế "lấy từ cái hại để bù đắp cho cái lợi," thể hiện vai trò quản lý của nhà nước trong việc định hướng xã hội.
Những cơ hội và thách thức
Việc áp dụng thuế TTĐB chắc chắn sẽ mang lại nhiều cơ hội. Đối với người tiêu dùng, đây có thể là lời cảnh báo hiệu quả để họ suy nghĩ kỹ hơn trước khi lựa chọn đồ uống. Thay vì một lon nước ngọt, có thể họ sẽ chọn nước lọc, nước trái cây tươi hoặc các loại đồ uống không đường. Điều này góp phần thay đổi thói quen ăn uống, cải thiện sức khỏe cá nhân và giảm gánh nặng cho hệ thống y tế. Đối với ngành công nghiệp, thuế TTĐB là động lực để đổi mới. Các nhà sản xuất sẽ phải nghiên cứu, phát triển và cung cấp những sản phẩm ít đường, thậm chí không đường, để đáp ứng nhu cầu thị trường và duy trì tính cạnh tranh.
Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội, cũng có những thách thức không nhỏ. Đầu tiên, là vấn đề tăng giá thành sản phẩm, có thể ảnh hưởng đến túi tiền của một bộ phận người tiêu dùng, đặc biệt là những người có thu nhập thấp, vốn thường ưa chuộng các sản phẩm nước giải khát giá rẻ. Điều này đặt ra câu hỏi về tính công bằng xã hội và khả năng tiếp cận các sản phẩm thay thế.
Thứ hai, là thách thức đối với ngành công nghiệp nước giải khát. Các doanh nghiệp có thể phải đối mặt với sụt giảm doanh số ban đầu, áp lực cạnh tranh gay gắt hơn và chi phí đầu tư vào nghiên cứu phát triển sản phẩm mới. Nếu không có lộ trình rõ ràng và sự hỗ trợ phù hợp, một số doanh nghiệp nhỏ có thể gặp khó khăn.
Cuối cùng, việc kiểm soát và thực thi chính sách cũng là một vấn đề cần được quan tâm. Làm thế nào để định lượng chính xác hàm lượng đường, tránh gian lận thương mại và đảm bảo tính minh bạch trong quá trình thu thuế là điều cực kỳ quan trọng để luật phát huy hiệu quả.
Áp dụng thuế TTĐB đối với nước giải khát là một bước đi cần thiết và phù hợp với xu thế chung của nhiều quốc gia trên thế giới. Đây là một công cụ chính sách mạnh mẽ để tác động đến hành vi tiêu dùng và sản xuất. Tuy nhiên, để chính sách thực sự đi vào đời sống và phát huy tối đa hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ban, ngành, sự minh bạch trong thực thi, và quan trọng nhất là sự đồng thuận, thấu hiểu từ cả người dân và cộng đồng doanh nghiệp.
Chính sách này không chỉ là về việc thu thêm một khoản thuế, mà là về việc định hình một tương lai nơi sức khỏe cộng đồng được đặt lên hàng đầu, nơi các doanh nghiệp cùng chung tay tạo ra những giá trị lành mạnh hơn cho xã hội. Hy vọng rằng, với tầm nhìn xa và sự chuẩn bị kỹ lưỡng, Luật Thuế TTĐB sẽ thực sự trở thành một đòn bẩy quan trọng, thúc đẩy một Việt Nam khỏe mạnh hơn.
Bùi Quốc Dũng
