Take-away – Mô hình dễ làm nhưng liệu có bền?

Theo dõi KT&TD trên

Sức hấp dẫn của mô hình này không khó hiểu: vốn đầu tư thấp, quy trình vận hành đơn giản, và lợi nhuận hứa hẹn. Nhưng đằng sau vẻ ngoài dễ dàng ấy, liệu mô hình take-away có thực sự bền vững trong dài hạn hay chỉ là một làn sóng kinh doanh thoáng qua?

Take-away, theo nghĩa đen từ tiếng Anh, có nghĩa là "mang đi". Mô hình kinh doanh này phục vụ chủ yếu những khách hàng bận rộn, không có thời gian ngồi lại thưởng thức món ăn hay đồ uống tại chỗ. Họ chỉ cần dừng xe, gọi món, thanh toán và nhận hàng trong vòng vài phút. Đơn giản, nhanh gọn, tiện lợi – đó chính là những gì mô hình này mang lại.

Từ góc độ người kinh doanh, take-away càng có sức hấp dẫn mạnh mẽ hơn. Khác với các nhà hàng hay quán cà phê truyền thống đòi hỏi mặt bằng rộng, nội thất đẹp mắt và đội ngũ nhân viên đông đảo, mô hình này chỉ cần một không gian nhỏ gọn cho quầy pha chế, vài bộ bàn ghế đơn giản để khách ngồi chờ, và một đến hai nhân viên là đủ. Điều này đồng nghĩa với việc chi phí khởi nghiệp có thể chỉ từ vài chục triệu đồng, thấp hơn rất nhiều so với các mô hình kinh doanh F&B truyền thống.

Hơn nữa, mô hình take-away phù hợp với nhịp sống hiện đại của người Việt Nam, đặc biệt là giới trẻ và dân văn phòng. Họ luôn trong trạng thái di chuyển, luôn cần sự tiện lợi và nhanh chóng. Một ly cà phê sữa hay trà sữa để mang theo trên đường đi làm, một phần bánh mì hay cơm hộp để ăn trưa tại bàn làm việc – những nhu cầu tưởng chừng nhỏ nhặt này lại tạo nên một thị trường tiêu dùng khổng lồ.

Thách thức ẩn sau vẻ ngoài đơn giản

Tuy nhiên, sự dễ dàng trong việc khởi nghiệp lại trở thành con dao hai lưỡi. Khi rào cản gia nhập thị trường thấp, số lượng người tham gia kinh doanh tăng vọt. Chỉ trong vòng vài năm, các quầy cà phê mang đi, xe trà sữa, quán ăn vặt take-away đã mọc lên như nấm sau mưa. Mỗi con phố, mỗi khu dân cư đều có ít nhất vài điểm bán đồ uống hay thức ăn mang đi, tạo nên một thị trường cạnh tranh vô cùng khốc liệt.

Cạnh tranh gay gắt dẫn đến áp lực về giá cả. Để thu hút khách hàng, nhiều cửa hàng buộc phải giảm giá, tung ra các chương trình khuyến mãi liên tục. Điều này không chỉ làm suy giảm biên lợi nhuận mà còn tạo ra một thói quen không tốt cho người tiêu dùng: họ quen với việc săn khuyến mãi, chọn nơi có giá rẻ nhất thay vì trung thành với một thương hiệu cụ thể. Khi khách hàng không còn lòng trung thành, việc duy trì doanh thu ổn định trở nên vô cùng khó khăn.

Một thách thức khác không kém phần quan trọng là vấn đề chất lượng và an toàn thực phẩm. Trong mô hình kinh doanh truyền thống, khi khách hàng ngồi tại quán, nhân viên có thể trực tiếp giải quyết các vấn đề phát sinh, đảm bảo món ăn hay đồ uống đạt chuẩn trước khi đến tay khách. Nhưng với take-away, món hàng được đóng gói và mang đi ngay, khách hàng chỉ kiểm tra khi về đến nhà hoặc nơi làm việc. Nếu có vấn đề về chất lượng, hương vị không đúng yêu cầu, hay thậm chí đồ uống bị đổ trong quá trình vận chuyển, trải nghiệm tiêu cực này có thể khiến khách hàng không bao giờ quay lại.

Việc đóng gói cũng là một bài toán nan giải. Bao bì phải đảm bảo nhiều tiêu chí: giữ được nhiệt độ, không làm đổ hay hư hỏng sản phẩm, an toàn với sức khỏe người dùng, và lý tưởng nhất là thân thiện với môi trường. Nhưng những loại bao bì chất lượng cao thường có giá thành không hề rẻ, trong khi đó mô hình kinh doanh take-away lại thường hoạt động với biên lợi nhuận mỏng. Nhiều chủ quán buộc phải chọn giữa việc tăng chi phí đầu vào hay chấp nhận rủi ro về chất lượng đóng gói.

Thực tế đang cho thấy những dấu hiệu đáng báo động về sự bão hòa của thị trường take-away. Ở nhiều khu vực, đặc biệt là các trung tâm đô thị lớn, số lượng cửa hàng kinh doanh theo mô hình này đã vượt quá sức chứa của thị trường. Tình trạng cạnh tranh quá mức dẫn đến việc nhiều cửa hàng phải đóng cửa chỉ sau vài tháng hoạt động. Tỷ lệ "chết yểu" trong ngành F&B nói chung và mô hình take-away nói riêng đang ở mức đáng lo ngại.

Người tiêu dùng Việt Nam, dù háo hức với những món ăn hay thức uống mới lạ, lại có xu hướng nhanh chóng chán ngán. Một thương hiệu có thể gây sốt trong vài tuần, thu hút hàng dài khách hàng xếp hàng, nhưng rồi cũng nhanh chóng bị lãng quên khi có thương hiệu mới xuất hiện. Để duy trì sức hút, các chủ quán phải liên tục đổi mới menu, sáng tạo ra những sản phẩm mới, và đầu tư không ngừng vào marketing. Đây là một cuộc chạy đua không có điểm dừng, đòi hỏi không chỉ nguồn lực tài chính mà còn sự sáng tạo và sự nhạy bén với xu hướng thị trường.

Thêm vào đó, sự phát triển mạnh mẽ của các nền tảng giao đồ ăn trực tuyến đã thay đổi hoàn toàn bộ mặt của ngành kinh doanh thức ăn mang đi. Các ứng dụng như Grab Food, ShopeeFood, Baemin không chỉ tạo ra cơ hội mà còn đặt ra những thách thức mới. Một mặt, chúng giúp các cửa hàng tiếp cận được nhiều khách hàng hơn mà không cần phải có mặt bằng đắc địa. Mặt khác, chúng cũng tạo ra một cuộc chiến giá cả khốc liệt, khi khách hàng có thể dễ dàng so sánh giá và săn lùng các mã giảm giá. Phí dịch vụ mà các nền tảng này thu từ cửa hàng cũng là một gánh nặng không nhỏ, đôi khi lên đến hai mươi đến ba mươi phần trăm giá trị đơn hàng.

Những yếu tố quyết định sự bền vững

Vậy làm thế nào để một cửa hàng take-away có thể tồn tại và phát triển bền vững trong môi trường cạnh tranh khốc liệt này? Câu trả lời nằm ở nhiều yếu tố khác nhau, nhưng có một số điểm then chốt không thể bỏ qua.

Trước hết là chất lượng sản phẩm. Đây không chỉ là vấn đề về hương vị mà còn là tính nhất quán. Khách hàng cần biết rằng mỗi lần họ mua một món đồ uống hay thức ăn từ cửa hàng của bạn, chất lượng luôn được đảm bảo ở mức tương đồng. Trong một thị trường mà khách hàng có quá nhiều lựa chọn, việc duy trì chất lượng ổn định là yếu tố quan trọng nhất để giữ chân họ.

Vị trí kinh doanh cũng đóng vai trò then chốt. Một cửa hàng take-away cần đặt ở những nơi có lưu lượng người qua lại cao, dễ dàng tiếp cận và thuận tiện cho việc dừng xe. Nhưng đồng thời, chi phí mặt bằng cũng cần được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo lợi nhuận. Nhiều chủ quán mắc sai lầm khi chọn vị trí quá đắt đỏ, khiến cho dù doanh thu có cao đi nữa thì lợi nhuận vẫn không đủ để trang trải chi phí.

Marketing và xây dựng thương hiệu là một yếu tố không thể thiếu trong thời đại số. Các cửa hàng take-away thành công đều biết cách tận dụng mạng xã hội để quảng bá thương hiệu, tương tác với khách hàng, và tạo ra những chiến dịch marketing sáng tạo. Tuy nhiên, marketing không chỉ là việc đăng bài trên Facebook hay Instagram. Nó còn là việc tạo ra những trải nghiệm đáng nhớ cho khách hàng, khiến họ muốn quay lại và giới thiệu cho bạn bè.

Quản lý tài chính chặt chẽ là điều kiện sống còn. Nhiều chủ quán, đặc biệt là những người mới bắt đầu, thường mắc sai lầm trong việc quản lý dòng tiền. Họ có thể có doanh thu tốt nhưng lại không kiểm soát được chi phí, dẫn đến tình trạng thâm hụt kéo dài. Việc phân bổ nguồn lực hợp lý, kiểm soát chi phí nguyên vật liệu, tối ưu hóa quy trình vận hành, và luôn duy trì một khoản dự phòng là những kỹ năng quản lý tài chính cơ bản mà mọi chủ quán cần có.

Cuối cùng, khả năng thích nghi và đổi mới là chìa khóa để tồn tại lâu dài. Thị trường luôn thay đổi, xu hướng tiêu dùng luôn biến động. Những cửa hàng biết lắng nghe phản hồi của khách hàng, linh hoạt điều chỉnh menu, cập nhật xu hướng mới, và không ngừng cải tiến quy trình vận hành sẽ có cơ hội tồn tại tốt hơn những cửa hàng cứng nhắc, bảo thủ.

Trong bối cảnh thị trường ngày càng cạnh tranh, chỉ có những người thực sự đam mê, có kiến thức chuyên môn, và kiên trì theo đuổi mới có thể biến mô hình take-away từ một ý tưởng kinh doanh đơn giản thành một cơ sở bền vững. Sự dễ làm là một khởi đầu, nhưng sự bền vững đòi hỏi nhiều hơn thế rất nhiều – nó đòi hỏi tầm nhìn, chiến lược, và sự nỗ lực không ngừng nghỉ.

Hoàng Nguyễn