Ranh giới giữa thật và giả ngày càng mong manh trong kỷ nguyên AI

Ngày 17/12, sự kiện Internet Day 2025 với chủ đề “Kiến tạo không gian số tin cậy – Internet Must Be Safer” đã diễn ra tại Hà Nội. Sự kiện do Hiệp hội Internet Việt Nam (VIA) phối hợp Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC) - Bộ Khoa học và Công nghệ cùng các doanh nghiệp công nghệ tổ chức.

Sự kiện nhấn mạnh vai trò của Internet trong phát triển kinh tế – xã hội, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Trước những thách thức ngày càng gia tăng như gian lận trực tuyến, thông tin sai lệch và tấn công mạng, chương trình đưa ra cam kết xây dựng môi trường số an toàn, lành mạnh và đáng tin cậy. 

Nội dung xoay quanh bốn trụ cột của “Digital Trust”: niềm tin giữa con người với ứng xử văn minh và chia sẻ thông tin chính xác; niềm tin từ nền tảng với sự minh bạch, công bằng và dữ liệu đáng tin cậy; niềm tin từ công nghệ với AI có đạo đức, hạ tầng số ổn định và dữ liệu bền vững; cùng niềm tin từ cộng đồng khi doanh nghiệp, tổ chức và người dùng chung tay nuôi dưỡng văn hóa số tử tế.

Phát biểu khai mạc sự kiện Ông Vũ Hoàng Liên - Chủ tịch Hiệp hội Internet Việt Nam chia sẻ:  “Chưa bao giờ ranh giới giữa "thật" và "giả" lại mong manh như hiện tại. Công nghệ AI, Deepfake, cùng với những thành tựu khoa học công nghệ vô cùng đáng tự hào của nhân loại, đáng tiếc thay, đang bị lợi dụng để trở thành công cụ thao túng tâm lý và trục lợi tinh vi. Rất nhiều nạn nhân của lừa đảo trực tuyến, chính là những người dùng trong số gần 80 triệu người dùng Internet tại Việt Nam, từng tin rằng “việc đó chắc chắn không xảy ra với mình” – nhưng rồi vẫn bị đánh trúng điểm cốt tử nhất là niềm tin và trở nên mất niềm tin vào không gian số. Khi người dùng ngần ngại click chuột vì sợ bị lừa dối; khi doanh nghiệp e dè chuyển đổi số vì lo sợ mất an toàn dữ liệu, thì rõ ràng mục tiêu Kinh tế số chiếm 30% GDP vào năm 2030, đóng góp vào hiện thực hóa tăng trưởng 2 con số, sẽ trở thành đích đến khá xa vời.”

Ông Phạm Đức Long – Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ nhấn mạnh, Internet Việt Nam cần hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, bao trùm, trong đó chú trọng thúc đẩy chuyển đổi số đồng đều giữa các vùng, miền, đặc biệt là khu vực nông thôn. Cùng với đó, cách tiếp cận trong quản trị Internet cần chuyển từ tư duy xử lý sự cố sang quản lý rủi ro, theo hướng chủ động, phòng ngừa và có tầm nhìn dài hạn.

Theo Thứ trưởng Phạm Đức Long, trong giai đoạn tới, Internet Việt Nam phải được phát triển theo hướng an toàn, nhân văn, tin cậy, phục vụ hiệu quả cho phát triển kinh tế – xã hội, lấy niềm tin làm nền tảng cốt lõi. Đây cũng là tinh thần xuyên suốt của Nghị quyết 57, đang từng bước được cụ thể hóa và triển khai trong bối cảnh kinh tế Việt Nam bước sang giai đoạn phát triển mới.

Chia sẻ về bức tranh toàn cảnh qua phần trình bày “Phát triển Internet an toàn tin cậy”, ông Nguyễn Trường Giang - Quyền Giám đốc, Trung tâm Internet Việt Nam cho biết, với tỷ lệ chuyển đổi IPv6 đạt 67,68%, Việt Nam là quốc gia dẫn đầu khu vực về triển khai công nghệ Internet IPv6, mở ra không gian phát triển mới cho xã hội số, kinh tế số, đồng thời kiến tạo không gian Internet an toàn, tin cậy cho người dân, doanh nghiệp và toàn xã hội.

Thực hiện chức năng NIC quốc gia, quản lý tài nguyên Internet, hạ tầng Internet trọng yếu, Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC) đóng vai trò quan trọng trong đảm bảo hoạt động an toàn, tin cậy cho tài nguyên Internet và hoạt động mạng, dịch vụ Internet Việt Nam.

Năm 2025 ghi dấu bước đột phá khi VNNIC ứng dụng AI, mở rộng chương trình DNS Abuse Mitigation xử lý lạm dụng tên miền, ngăn chặn và phòng chống hiệu quả các hành vi giả mạo, vi phạm trên không gian mạng, đặc biệt là hành vi vi phạm sử dụng tên miền quốc tế xuyên biên giới; tự động hóa trong giám sát, quản lý mạng; tăng cường bảo vệ tài nguyên Internet Việt Nam thông qua các công nghệ bảo vệ, xác thực: Registry Lock, DNSSEC, xác thực eKYC, xác thực định tuyến RPKI. Hệ thống DNS quốc gia đạt SLA 99,999%, chuẩn ISO/IEC 27001:2022, được đánh giá cấp độ 5 – mức cao nhất về an toàn thông tin

Song song với việc ứng dụng công nghệ, VNNIC xây dựng khung pháp lý chặt chẽ cho giám sát, quản lý tài nguyên Internet; thúc đẩy phổ cập tên miền quốc gia Việt Nam “.vn” hiện diện trực tuyến, đưa người dân, doanh nghiệp lên không gian số một cách tin cậy, an toàn.

VNNIC cũng là hạt nhân, đã tạo dựng các diễn đàn công nghệ lớn, phát triển cộng đồng chuyên gia Internet Việt Nam như VNNIC Internet Conference - VIC, VNIX-NOG, hướng tới mục tiêu xây dựng, phát triển Internet Việt Nam an toàn bền vững, góp phần phát triển kinh tế số và bảo vệ chủ quyền số quốc gia.

Đặc biệt, phát biểu của đồng chí Lê Quốc Minh, Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam với tham luận mang tên “Báo chí và niềm tin công chúng” mang lại giá trị vô cùng sâu sắc.

Ông Lê Quốc Minh đặt ra vấn đề nhức nhối hiện nay về niềm tin của công chúng với báo chí truyền thông. Ông đặt ra yêu cầu cấp thiết chuyển từ việc được tin tưởng sang trở thành chủ thể đáng tin, qua đó tái định vị vai trò của báo chí trong kỷ nguyên hỗn loạn thông tin. 

“Mối quan ngại lớn của người dùng mạng hiện nay, khi họ ngày càng khó phân biệt đâu là thông tin thật, đâu là thông tin giả. Tỷ lệ này ở mức rất cao và đáng chú ý là trong suốt 5 năm liên tiếp vẫn chưa có dấu hiệu suy giảm.

Theo nghiên cứu của một tổ chức khảo sát hàng đầu tại Mỹ, mức độ tin cậy của người dân Mỹ đối với báo chí và truyền thông hiện chỉ còn khoảng 28%, giảm mạnh so với mức 40% cách đây 5 năm. Trong khi đó, một báo cáo công bố gần đây cho thấy niềm tin dành cho mạng xã hội lại ở mức cao, lên tới khoảng 40%, đặc biệt chịu tác động từ những tranh cãi và xung đột thông tin ngày càng gia tăng.

Xét theo độ tuổi, xu hướng suy giảm niềm tin này diễn ra trên diện rộng. Người trẻ ngày càng xa rời báo chí chính thống, nhưng ngay cả nhóm từ 65 tuổi trở lên – vốn được xem là đối tượng trung thành với truyền thông truyền thống – thì tỷ lệ tin tưởng báo chí tại Mỹ hiện cũng chỉ còn khoảng 43%.” - ông Minh cho biết.

Trên nền bức tranh toàn cảnh về lòng tin xã hội tuy ổn định nhưng mong manh, tham luận chỉ rõ những nguyên nhân cốt lõi dẫn tới sự xói mòn niềm tin, đồng thời nhận diện mặt trận hoài nghi mới do AI tạo sinh và các dạng thức sai lệch thông tin như “rage bait” hay “AI slop” gây ra. Từ đó, bài tham luận nhấn mạnh yêu cầu báo chí phải đi trước AI, chủ động thích ứng với sự dịch chuyển mang tính cấu trúc của môi trường truyền thông, kiên định các trụ cột của sự đáng tin và xác lập rõ giá trị độc nhất mà báo chí chuyên nghiệp mang lại - những giá trị mà công nghệ không thể thay thế - nhằm tránh nguy cơ đánh mất vai trò, sự phù hợp và niềm tin của công chúng.

Đối với phiên Tọa đàm “Kiến tạo không gian số tin cậy: từ văn hóa số tử tế đến hạ tầng số vững mạnh”, tập trung thảo luận các trụ cột của Digital Trust, nhấn mạnh niềm tin là nền tảng cốt lõi của hệ sinh thái số. Từ việc xây dựng ứng xử văn minh và chia sẻ thông tin chính xác giữa con người; nâng cao tính minh bạch, công bằng và độ tin cậy của các nền tảng; đến phát triển công nghệ có trách nhiệm với AI đạo đức, hạ tầng cloud – dữ liệu bền vững. Qua đó, tọa đàm hướng tới nuôi dưỡng niềm tin cộng đồng và kiến tạo một không gian số an toàn, lành mạnh, bền vững cho xã hội.

Tổng kết phiên toàn thể, các đại biểu cho rằng, Internet hiện nay không chỉ trở thành không gian sống thứ hai của xã hội hiện đại mà còn kiến tạo một môi trường trực tuyến đáng tin cậy và lành mạnh. Đây không thể chỉ dựa vào cơ chế quản lý hay chính sách từ Nhà nước, mà phải cần đến sự chung tay, hiểu biết và trách nhiệm của toàn bộ cộng đồng - từ người dùng đến các doanh nghiệp công nghệ và nền tảng số.

Trên tinh thần đó, Vietnam Internet Day 2025 hướng tới mục tiêu kêu gọi và thể hiện sự chú trọng của các Doanh nghiệp trong hệ sinh thái Internet trong việc bảo vệ người dùng thông qua việc kiến tạo môi trường Internet đáng tin cậy, lành mạnh.

Hà Chi