Vì sao trà vẫn được yêu thích suốt hàng ngàn năm?

Theo dõi KT&TD trên

Trong lịch sử phát triển của loài người, hiếm có thức uống nào có thể vượt qua ranh giới địa lý, tầng lớp xã hội và những thay đổi khắc nghiệt của thời gian như trà. Từ những buổi sớm sương mù trên núi cao Tây Tạng đến chiều trà tao nhã của giới quý tộc Anh quốc, từ bát trà mộc mạc trong căn bếp người Dao đến ly matcha latte hiện đại giữa lòng Tokyo, trà vẫn hiện diện một cách bền bỉ và sâu sắc.

Hơn 4.000 năm sau khi được “khai sinh” trong truyền thuyết của Hoàng đế Thần Nông, loại nước lá giản dị này không chỉ tồn tại mà còn không ngừng tái sinh, thích nghi và lan tỏa sức sống mạnh mẽ trong đời sống vật chất lẫn tinh thần của con người.

Trà, một phần của bản sắc văn hóa toàn cầu

Lý do đầu tiên khiến trà trường tồn chính là khả năng “hòa nhập mà không hòa tan” vào từng nền văn hóa. Ở Trung Quốc, trà là biểu tượng của triết lý đạo Lão nơi sự tĩnh tại, giản đơn và tự nhiên được đề cao. Trong “Trà Kinh” của Lục Vũ, tác phẩm kinh điển được viết từ thế kỷ thứ VIII thì trà không chỉ là đồ uống mà là cánh cửa dẫn tới sự hiểu biết về thiên nhiên và nhân sinh. Ở Nhật Bản, trà trở thành một nghi thức tâm linh, nơi mỗi động tác chanoyu đều mang tính thiền định sâu sắc. Tại Hàn Quốc, trà hiện diện trong lễ nghi truyền thống Nho giáo. Ở phương Tây, đặc biệt là Anh quốc, văn hóa trà chiều (afternoon tea) thậm chí trở thành một biểu tượng quốc gia.

Trà không chỉ phản ánh giá trị truyền thống mà còn có khả năng biến hóa để phù hợp với hiện đại. Nó có thể được pha theo cách cổ xưa bằng ấm đất nung, cũng có thể hiện diện trong chai thủy tinh lạnh trong suốt giữa siêu thị châu Âu, hay dưới dạng viên bột matcha tiện lợi dùng cho thức uống, làm bánh, hay thậm chí là trong mặt nạ dưỡng da. Chính sự linh hoạt này đã giúp trà không bị gò bó trong một khuôn mẫu văn hóa nào, mà trở thành chất kết nối giữa các nền văn hóa khác nhau.

Tác dụng khoa học được chứng minh – Chìa khóa của sự trường tồn

Không giống nhiều loại thực phẩm hay đồ uống “lên ngôi rồi thoái trào” theo thời, trà tồn tại lâu dài một phần nhờ nền tảng khoa học vững chắc về lợi ích sức khỏe. Các nhà khoa học đã khám phá trong trà chứa hàng trăm hợp chất sinh học có lợi, trong đó nổi bật nhất là polyphenol chất chống oxy hóa mạnh giúp trung hòa gốc tự do, làm chậm lão hóa tế bào và giảm nguy cơ ung thư. Thành phần EGCG (Epigallocatechin gallate) có trong trà xanh là một trong những hoạt chất sinh học mạnh nhất được nghiên cứu nhiều trong lĩnh vực y học dự phòng.

Ngoài ra, axit amin theanine trong trà có tác dụng làm dịu hệ thần kinh, giảm stress nhưng không gây buồn ngủ giúp người uống cảm thấy thư giãn nhưng vẫn tỉnh táo. Những lợi ích khác như hỗ trợ tim mạch, điều hòa huyết áp, cải thiện tiêu hóa và kiểm soát cân nặng khiến trà trở thành một trong những lựa chọn hàng đầu cho những ai theo đuổi lối sống lành mạnh. Khi sức khỏe trở thành mối quan tâm toàn cầu nhất là sau đại dịch COVID-19 trà từ một thói quen truyền thống bỗng chốc trở thành giải pháp hiện đại, nhận được sự ủng hộ từ cả cộng đồng khoa học lẫn người tiêu dùng.

Trà và xu hướng sống xanh, sống chậm

Giữa nhịp sống hối hả, con người ngày càng có xu hướng tìm về sự cân bằng nội tại. Trà, với tính chất nhẹ nhàng và sâu lắng, trở thành phương tiện để con người “sống chậm” hơn ít nhất là trong khoảnh khắc thưởng thức. Một ấm trà nóng không chỉ là giải khát, mà là không gian để suy ngẫm, để lắng nghe, để kết nối. Không phải ngẫu nhiên mà nhiều không gian thiền, yoga, các khóa tĩnh tâm hay workshop chữa lành đều chọn trà làm điểm bắt đầu cho hành trình quay về bên trong.

Cùng với đó, làn sóng sống xanh hạn chế rác thải, chọn sản phẩm thân thiện với môi trường, hướng về tự nhiên cũng khiến trà được ưu ái. Không cần bao bì nhựa, không chứa đường hóa học, trà mang lại cảm giác “sạch” cả về tinh thần lẫn vật chất. Những vùng trà cổ thụ như Tà Xùa, Tây Côn Lĩnh, Suối Giàng… với mô hình trồng tự nhiên, không thuốc trừ sâu, không hóa chất, đang trở thành điểm đến mới cho cả du lịch sinh thái và tiêu dùng bền vững. Trà, trong bối cảnh này, vừa là sản phẩm vừa là biểu tượng của một lối sống có trách nhiệm.

Thích nghi với công nghệ và thị trường hiện đại

Không dừng lại ở việc là sản phẩm truyền thống, trà ngày nay đang “lên đời” cùng công nghệ. Sự phát triển của thương mại điện tử và truyền thông số khiến trà dễ dàng tiếp cận đến người tiêu dùng toàn cầu. Chỉ với vài cú nhấp chuột, bạn có thể đặt mua một bánh trà Shan Tuyết cổ thụ từ Hà Giang hay một hộp kombucha từ Mỹ. Trên Instagram, TikTok hay YouTube, những clip pha trà, trang trí ly matcha, hoặc hướng dẫn detox bằng trà đang thu hút hàng triệu lượt xem, biến trà thành một phần của văn hóa số.

Các thương hiệu trà cũng biết cách bắt nhịp xu hướng. Từ thiết kế bao bì thẩm mỹ, chiến dịch “trà dưỡng nhan” dành cho giới trẻ, đến những sự kiện “trà và thiền” cho giới văn phòng tất cả cho thấy khả năng nắm bắt thị hiếu và làm mới bản thân liên tục của ngành trà. Ngay cả các loại trà lên men như kombucha vốn là sản phẩm truyền thống của vùng Trung Á nay được phối vị trái cây, đóng chai đẹp mắt, gắn kèm thông điệp về sức khỏe, và trở thành “ngôi sao” trong các chuỗi F&B hiện đại.

Di sản sống – Gắn với ký ức, cảm xúc và bản sắc

Điều khiến trà không bao giờ lỗi thời, có lẽ còn nằm ở tầng sâu hơn nơi ký ức, cảm xúc và bản sắc dân tộc giao thoa. Một ly trà nóng trong buổi sáng se lạnh, mùi trà thơm lan trong căn bếp quen, những buổi chiều ngồi bên ông bà nghe kể chuyện xưa… tất cả tạo nên sợi dây vô hình nhưng bền chặt giữa con người với trà. Nó không đơn thuần là sản phẩm mà là trải nghiệm sống, là một phần của ký ức tập thể.

Ở nhiều quốc gia, trà không chỉ là thức uống mà là di sản. Với Việt Nam, trà gắn với văn hóa mời khách, với các nghi lễ tâm linh, với câu chuyện của đồng bào thiểu số sống dựa vào rừng trà cổ. Với Nhật Bản, trà là biểu hiện của tinh thần kỷ luật và tôn trọng thiên nhiên. Với người Anh, trà là nhịp sống, là sự giao tiếp văn minh. Ở đâu có trà, ở đó có sự kết nối giữa người với người, giữa con người với đất và với chính bản thân mình.

Trà, một biểu tượng bền vững trong thế giới đổi thay

Giữa một thế giới liên tục thay đổi, nơi các xu hướng tiêu dùng lên ngôi rồi biến mất nhanh chóng, trà vẫn vững vàng như một điểm tựa. Nó không cố gắng chạy theo thị hiếu, nhưng lại luôn hiện diện đúng lúc bằng sự chân thành, giản dị và khả năng đồng hành cùng con người trong mọi bối cảnh: từ bữa ăn gia đình đến phòng họp hiện đại, từ vùng núi xa xôi đến các thành phố toàn cầu.

Vì sao trà vẫn được yêu thích suốt hàng ngàn năm? Câu trả lời có lẽ nằm ở chính sự dung hòa tuyệt vời mà trà thể hiện: giữa truyền thống và đổi mới, giữa tự nhiên và khoa học, giữa chức năng và cảm xúc. Trà không cần phải thay đổi bản chất nó chỉ cần lặng lẽ thích nghi. Và chính điều đó khiến nó trở thành một thức uống không thể thay thế dù là trong quá khứ, hiện tại hay tương lai.