Chuyển đổi số: Hành trình tất yếu của Việt Nam trong kỷ nguyên số
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và công nghệ phát triển như vũ bão, Việt Nam đang đứng trước cơ hội và thách thức to lớn của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Chuyển đổi số không còn là lựa chọn mà đã trở thành con đường tất yếu để quốc gia vươn mình, bắt kịp xu thế phát triển của thế giới và định vị vị thế trong nền kinh tế toàn cầu.
Nhìn lại chặng đường phát triển của Việt Nam trong hai thập kỷ qua, có thể thấy rõ những bước tiến vượt bậc trong lĩnh vực công nghệ thông tin và truyền thông. Từ một quốc gia có tỷ lệ sử dụng internet thấp vào đầu những năm 2000, đến nay Việt Nam đã trở thành một trong những thị trường viễn thông phát triển nhanh nhất khu vực với hơn 70% dân số có khả năng tiếp cận internet. Sự phát triển mạnh mẽ của các doanh nghiệp công nghệ nội địa như VNG, FPT, Viettel cùng sự hiện diện của các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới đã tạo nên một hệ sinh thái công nghệ đa dạng và năng động.
Theo đó, Chính phủ đã sớm nhận thức được tầm quan trọng của chuyển đổi số khi đưa ra Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Chiến lược này đặt mục tiêu phát triển toàn diện trên ba trụ cột: chính phủ số, kinh tế số và xã hội số. Đây không chỉ là kế hoạch trên giấy tờ mà đã được hiện thực hóa qua nhiều dự án cụ thể như Cổng Dịch vụ công quốc gia, hệ thống thanh toán điện tử và các nền tảng thương mại điện tử.
Kinh tế số đang trở thành động lực tăng trưởng mới của Việt Nam. Theo các báo cáo, tỷ trọng kinh tế số trong GDP đang tăng nhanh và dự kiến đạt khoảng hơn 20% vào năm 2025. Thương mại điện tử tại Việt Nam đã bùng nổ với sự xuất hiện của nhiều sàn giao dịch lớn như Shopee, Lazada, Tiki và Sendo. Người tiêu dùng Việt ngày càng quen thuộc với mua sắm trực tuyến, thanh toán điện tử và các dịch vụ số. Đại dịch COVID-19, mặc dù gây ra nhiều khó khăn, nhưng cũng đã đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số khi buộc các doanh nghiệp phải thích nghi với mô hình kinh doanh mới và tìm kiếm cơ hội trong không gian số.
Xã hội số tại Việt Nam đang hình thành với tốc độ nhanh chóng. Mạng xã hội, nền tảng học trực tuyến, y tế từ xa và các ứng dụng di động đã thay đổi cách người dân tương tác, học tập và chăm sóc sức khỏe. Điện thoại thông minh đã trở thành công cụ không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày, mở ra cơ hội tiếp cận thông tin và dịch vụ cho mọi tầng lớp xã hội. Tuy nhiên, khoảng cách số giữa các vùng miền, giữa thành thị và nông thôn vẫn còn tồn tại, đòi hỏi những giải pháp toàn diện để đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình chuyển đổi số.
Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, hành trình chuyển đổi số của Việt Nam vẫn còn nhiều thách thức. Hạ tầng số, dù đã được cải thiện đáng kể, vẫn chưa đồng bộ giữa các vùng miền. Nguồn nhân lực công nghệ cao còn thiếu và yếu về cả số lượng lẫn chất lượng. Khung pháp lý cho kinh tế số, bảo vệ dữ liệu cá nhân và an ninh mạng cần được hoàn thiện để tạo môi trường phát triển an toàn và bền vững.
An ninh mạng là một trong những thách thức lớn nhất trong quá trình chuyển đổi số. Khi càng nhiều hoạt động chuyển sang môi trường số, rủi ro về an ninh mạng càng tăng cao. Các cuộc tấn công mạng, đánh cắp dữ liệu và lừa đảo trực tuyến đang trở nên tinh vi và phức tạp hơn. Việt Nam cần xây dựng hệ thống phòng thủ mạng vững chắc, nâng cao nhận thức của người dùng và tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực an ninh mạng.
Để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số, Việt Nam cần tập trung vào một số giải pháp then chốt. Trước hết, cần tiếp tục đầu tư vào hạ tầng số, đặc biệt là mạng 5G và kết nối internet tốc độ cao tại các vùng nông thôn, miền núi. Song song với đó, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao thông qua đổi mới giáo dục, đào tạo kỹ năng số cho người lao động và thu hút nhân tài từ nước ngoài.
Thứ hai, cần hoàn thiện khung pháp lý cho nền kinh tế số, tạo môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp công nghệ. Các chính sách về thuế, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa chuyển đổi số cần được ưu tiên.
Thứ ba, thúc đẩy hợp tác công-tư trong các dự án chuyển đổi số quy mô lớn, tận dụng nguồn lực và kinh nghiệm của khu vực tư nhân. Các mô hình hợp tác này không chỉ giúp giảm gánh nặng ngân sách mà còn đảm bảo tính hiệu quả và bền vững của các dự án.
Cuối cùng, đảm bảo tính bao trùm của quá trình chuyển đổi số, không để ai bị bỏ lại phía sau. Các chương trình đào tạo kỹ năng số cơ bản cho người cao tuổi, người khuyết tật và cộng đồng yếu thế cần được triển khai rộng rãi. Đồng thời, xây dựng các giải pháp công nghệ phù hợp với nhu cầu và điều kiện của người dân ở mọi vùng miền.
Tiến Hoàng
