Từ mã QR đến Blockchain: Công nghệ mở đường cho minh bạch hàng Việt

Theo dõi KT&TD trên

Từ những mã QR đơn giản đến hệ thống blockchain phức tạp, hành trình chuyển đổi số trong lĩnh vực truy xuất nguồn gốc đang mở ra kỷ nguyên mới cho sản phẩm Việt, nơi mỗi sản phẩm đều có thể kể câu chuyện riêng của mình một cách minh bạch và đáng tin cậy.

Tại các vùng nông nghiệp như Đà Lạt, Lâm Đồng, mã QR đã được dán lên từng túi rau, giúp người tiêu dùng ở thành phố lớn biết chính xác rau họ mua được thu hoạch từ nông trại nào, bởi ai và khi nào. Điều này không chỉ tạo niềm tin mà còn giúp nông dân xây dựng thương hiệu cá nhân, thoát khỏi vòng luẩn quẩn của chuỗi trung gian dài dòng. Những thành công ban đầu này đã chứng minh rằng công nghệ, dù đơn giản, vẫn có thể tạo ra sự khác biệt lớn trong nhận thức của thị trường.

Ngành nông nghiệp Việt Nam, chiếm gần 40% lực lượng lao động nhưng lại thường bị đánh giá thấp về độ tin cậy, đang chứng kiến cuộc cách mạng nhờ công nghệ truy xuất nguồn gốc. Các hợp tác xã và doanh nghiệp nông nghiệp đã bắt đầu ứng dụng hệ thống quản lý tích hợp, kết nối cảm biến IoT với phần mềm ghi nhận dữ liệu canh tác. Nhiệt độ đất, độ ẩm không khí, lượng phân bón sử dụng, thời điểm phun thuốc trừ sâu đều được ghi lại tự động và lưu trữ trên nền tảng đám mây.

Đặc biệt trong lĩnh vực thủy sản, nơi vấn đề nguồn gốc luôn là mối quan tâm hàng đầu của thị trường xuất khẩu, công nghệ đã giúp các doanh nghiệp miền Tây ghi nhận toàn bộ quá trình nuôi trồng. Từ chất lượng nước ao nuôi, thức ăn sử dụng, đến quá trình thu hoạch và bảo quản, mỗi lô tôm, cá tra đều có hồ sơ điện tử riêng. Điều này không chỉ đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường Mỹ, Nhật, EU mà còn giúp doanh nghiệp chủ động trong việc quản lý chất lượng và xử lý khi có sự cố.

Nếu mã QR là cánh cửa giúp người tiêu dùng nhìn vào sản phẩm, thì blockchain chính là cơ chế đảm bảo rằng những gì họ nhìn thấy là sự thật không thể chối cãi. Công nghệ blockchain, với đặc tính phân tán và bất biến, đã giải quyết được điểm yếu lớn nhất của các hệ thống truy xuất truyền thống - khả năng can thiệp và chỉnh sửa dữ liệu. Khi thông tin được ghi vào blockchain, nó trở thành vĩnh viễn và không thể thay đổi, tạo nên một cuốn sổ cái minh bạch mà mọi bên liên quan đều có thể kiểm chứng.

Các doanh nghiệp Việt Nam đã bắt đầu triển khai blockchain trong nhiều ngành hàng khác nhau. Trong ngành cà phê, một trong những mặt hàng xuất khẩu trọng điểm, blockchain giúp ghi nhận hành trình từ hạt cà phê tươi ở Tây Nguyên đến tách cà phê thành phẩm trên kệ siêu thị Âu Mỹ. Mỗi giao dịch, từ thu mua, rang xay, đóng gói đến vận chuyển, đều được mã hóa thành một khối dữ liệu và liên kết với khối trước đó, tạo thành chuỗi thông tin không thể phá vỡ. Điều này không chỉ chống làm giả mà còn giúp người nông dân nhận được giá trị xứng đáng từ sản phẩm của mình.

Ngành logistics Việt Nam, từ lâu được biết đến với những vấn đề về hiệu quả và minh bạch, đang được tái định nghĩa nhờ công nghệ. Các hệ thống quản lý chuỗi cung ứng thông minh tích hợp GPS, RFID và blockchain đã cho phép theo dõi hàng hóa trong thời gian thực với độ chính xác cao. Mỗi thùng hàng, mỗi pallet đều có định danh điện tử riêng, giúp doanh nghiệp và khách hàng biết chính xác vị trí, nhiệt độ bảo quản, thời gian di chuyển của lô hàng.

Đối với hàng hóa nhạy cảm như dược phẩm và thực phẩm tươi sống, công nghệ này đã chứng minh giá trị vượt trội. Cảm biến nhiệt độ tự động ghi nhận và cảnh báo khi có bất thường, đảm bảo sản phẩm luôn được bảo quản trong điều kiện tối ưu. Nếu có vấn đề xảy ra, hệ thống có thể truy ngược lại từng điểm tiếp xúc, từng nhân sự xử lý, giúp xác định nguyên nhân và trách nhiệm một cách chính xác. Sự minh bạch này không chỉ bảo vệ người tiêu dùng mà còn bảo vệ uy tín của doanh nghiệp.

Dù tiềm năng rất lớn, việc ứng dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc tại Việt Nam vẫn đối mặt với không ít trở ngại. Chi phí đầu tư ban đầu là rào cản đầu tiên, đặc biệt với các doanh nghiệp nhỏ và vừa, những người sản xuất chính của nông sản Việt Nam. Một hệ thống blockchain hoàn chỉnh có thể tiêu tốn từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng, chưa kể chi phí đào tạo nhân sự và duy trì vận hành. Đối với những hợp tác xã vùng sâu vùng xa, ngay cả việc trang bị smartphone và kết nối internet ổn định cũng là thách thức.

Hơn nữa, sự thiếu đồng bộ giữa các hệ thống là vấn đề nan giải. Hiện nay, mỗi doanh nghiệp, mỗi tỉnh thành có thể sử dụng một nền tảng khác nhau, dẫn đến tình trạng manh mún và khó liên thông dữ liệu. Một lô hàng có thể đi qua nhiều địa phương, nhiều khâu xử lý với nhiều hệ thống khác nhau, khiến việc theo dõi trở nên phức tạp. Chưa kể, vẫn tồn tại tâm lý e ngại công nghệ, đặc biệt ở thế hệ nông dân lớn tuổi, những người quen với phương thức sản xuất và giao dịch truyền thống.

Thành công của công nghệ truy xuất nguồn gốc phụ thuộc rất nhiều vào ý thức của người tiêu dùng. Thế hệ người Việt trẻ, quen thuộc với công nghệ và quan tâm đến sức khỏe, đang trở thành lực lượng thúc đẩy mạnh mẽ nhất. Họ sẵn sàng trả giá cao hơn cho những sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, được sản xuất bền vững và có trách nhiệm với môi trường. Xu hướng này đang buộc các doanh nghiệp phải nghiêm túc hơn trong việc đầu tư vào hệ thống minh bạch.

Các sự kiện an toàn thực phẩm trong những năm qua đã làm thức tỉnh người tiêu dùng Việt về tầm quan trọng của việc biết nguồn gốc sản phẩm. Từ sữa bột, thịt lợn, rau củ đến hải sản, mỗi scandal đều để lại dấu ấn sâu sắc và thay đổi thói quen mua sắm. Người tiêu dùng không còn chấp nhận mua hàng mà không biết nó đến từ đâu, được sản xuất như thế nào. Họ tích cực tìm kiếm thông tin, so sánh và đặt câu hỏi, biến minh bạch từ lợi thế cạnh tranh thành yêu cầu tối thiểu để tồn tại trên thị trường.

Trong những năm tới, ranh giới giữa các công nghệ sẽ ngày càng mờ nhạt khi chúng hòa quyện vào một hệ sinh thái thông minh và toàn diện. Trí tuệ nhân tạo sẽ phân tích dữ liệu từ blockchain để dự đoán xu hướng thị trường và tối ưu chuỗi cung ứng. Internet vạn vật sẽ tự động hóa việc thu thập dữ liệu từ khâu sản xuất, giảm thiểu sai sót do con người. Thực tế tăng cường có thể cho phép người tiêu dùng "tham quan" trang trại nuôi bò qua smartphone trước khi quyết định mua thịt bò.

Hàng Việt, với lợi thế về nguồn nguyên liệu phong phú và bề dày văn hóa sản xuất, hoàn toàn có thể tận dụng công nghệ để vươn ra thế giới một cách tự tin. Khi mỗi sản phẩm đều có câu chuyện riêng được kể một cách minh bạch và xác thực, người tiêu dùng toàn cầu sẽ không chỉ mua một sản phẩm mà còn mua niềm tin, mua giá trị và mua cả trách nhiệm mà doanh nghiệp Việt đã thể hiện. Đó chính là chìa khóa để "Made in Vietnam" không chỉ là dòng chữ trên nhãn mác mà là biểu tượng của chất lượng và sự minh bạch trong kỷ nguyên số.

Hành trình từ mã QR đến blockchain không chỉ là câu chuyện về công nghệ, mà còn là câu chuyện về sự chuyển mình của doanh nghiệp Việt, về niềm tin được xây dựng từng ngày và về tương lai nơi minh bạch không còn là lựa chọn mà là chuẩn mực. Và trong hành trình đó, công nghệ không phải là đích đến mà là cây cầu nối, giúp hàng Việt tiến gần hơn đến trái tim người tiêu dùng, cả trong nước lẫn quốc tế.

Hoàng Nguyễn