Thúc đẩy liên kết, hợp tác giữa HTX với các DN trong liên kết chuỗi giá trị nông sản
Nhờ sự hỗ trợ của doanh nghiệp theo mô hình liên kết mà người sản xuất có thể tiếp cận giống tốt, được hỗ trợ về công nghệ và kỹ thuật chăm sóc, từ đó giúp tăng năng suất, chất lượng sản phẩm.
Chuỗi giá trị hàng hóa hiện đang là mô hình hiệu quả trong sản xuất nông nghiệp đang thu hút các doanh nghiệp và HTX tích cực tham gia liên kết.
Nếu mỗi người nông dân tự sản xuất trên quy mô nhỏ lẻ sẽ chỉ có thể bán nông sản do mình làm ra tại chợ truyền thống. Tuy nhiên, khi tham gia chuỗi giá trị hàng hóa thông qua HTX, cũng chính người nông dân đó có thể được ký hợp đồng hợp tác lâu dài với doanh nghiệp liên kết. Từ đây, nông sản được sản xuất theo quy trình, đạt chứng nhận theo yêu cầu, được sơ chế, chế biến, đóng gói, bảo quản để tiêu thụ tại các siêu thị, cửa hàng thực phẩm sạch và xuất khẩu.
Yên Bái là một trong những địa phương có thế mạnh sản xuất nông nghiệp. Tuy nhiên, việc tiêu thụ nông sản cho nông dân phụ thuộc chủ yếu vào tư thương và do thị trường quyết định, sản xuất nhỏ lẻ, manh mún không theo chuỗi giá trường. Từ thực tế này, UBND tỉnh Yên Bái đã có nhiều chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp.
Theo thống kê, sau 5 năm thực hiện Nghị định số 98/2018 của Chính phủ về chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp, tỉnh đã xây dựng được 67 dự án phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp với tổng kinh phí 199.503 triệu đồng.
Nhiều mô hình liên kết đã hình thành và phát huy hiệu quả giúp người dân có cuộc sống khấm khá hơn. Điển hình là Dự án phát triển sản xuất liên kết theo chuỗi giá trị tre măng Bát độ Trấn Yên, đã củng cố và phát triển vùng sản xuất, chế biến măng Bát Độ trên địa bàn huyện đảm bảo bền vững, tăng thu nhập cho nông dân. Từ những diện tích tre măng đầu tiên, nay đã phát triển thành vùng sản xuất hàng hóa với diện tích trên 4.000ha, giá trị mang lại hàng trăm tỷ đồng mỗi năm. Từ khi hình thành chuỗi liên kết, hàng nghìn hộ dân không những có cây giống đảm bảo chất lượng, được hướng dẫn, ứng dụng khoa học, kỹ thuật mà còn được ký hợp đồng bao tiêu bền vững.
Tỉnh Bến Tre hiện có 67 tổ hợp tác, 75 hợp tác xã tham gia vào xây dựng vùng sản xuất gắn với chuỗi giá trị các sản phẩm nông nghiệp chủ lực. Toàn tỉnh hiện có 17 vùng trồng nội địa với diện tích hơn 808 ha; có 43 vùng trồng xuất khẩu được cấp 93 mã số đang hoạt động với diện tích hơn 705 ha và có 6 doanh nghiệp được cấp mã số cơ sở đóng gói xuất khẩu. Tỷ lệ giá trị sản phẩm nông, lâm, thủy sản chủ lực được sản xuất theo các quy trình sản xuất tốt (GAP) và tương đương đạt 25,6% với 24.640 ha. Diện tích được thực hiện liên kết đạt 20,6%.
Qua đó, đã từng bước hình thành liên kết giữa các tác nhân trong chuỗi, bước đầu mang lại hiệu quả thiết thực cho người dân, doanh nghiệp. Việc thực hiện chuỗi giá trị còn mang lại hiệu quả về mặt xã hội, môi trường…
Mối liên kết HTX - doanh nghiệp có vai trò quan trọng trong thúc đẩy sản xuất, nhất là trong ngành nông nghiệp. Tuy nhiên, có một điều đáng quan tâm hiện nay là HTX muốn liên kết theo chuỗi giá trị hiệu quả với doanh nghiệp cần có diện tích sản xuất lớn, có vùng nguyên liệu lớn để đáp ứng các đơn hàng. Muốn vậy, điều quan trọng nhất là HTX phải có lượng thành viên đủ lớn để tập hợp được diện tích đất lớn, phát triển được vùng nguyên liệu theo những cánh đồng lớn, từ đó thuận lợi trong ứng dụng công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm.
Theo đánh giá của Liên minh HTX Việt Nam, kết quả trong liên kết sản xuất và tiêu thụ nông sản vẫn chưa được như kỳ vọng. Mức độ phổ biến liên kết ở các lĩnh vực sản xuất có sự khác nhau. Trong khi chuỗi liên kết lĩnh vực chăn nuôi khá chặt chẽ với quy mô lớn, thì lĩnh vực trồng trọt, nhất là ngành lúa gạo, việc liên kết đang gặp nhiều khó khăn...
Theo ông Võ Tân Thành - Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), để gia tăng chuỗi cung ứng hàng nông sản an toàn và bền vững, trước hết Nhà nước cần tạo điều kiện cho DN qua việc tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh. Đặc biệt, ban hành các quy chuẩn, tiêu chuẩn chất lượng, nâng cao hiệu lực hợp đồng và hoàn thiện khung pháp lý và các chính sách hỗ trợ trực tiếp cho liên kết phát triển.
Để thúc đẩy liên kết, hợp tác giữa HTX với các DN theo chuỗi giá trị; hỗ trợ HTX tiếp cận các chính sách, kết nối HTX với sàn giao dịch thương mại điện tử… Liên minh HTX Việt Nam cho rằng, cần thiết sửa đổi chính sách thuế, phí và lệ phí để khuyến khích các hộ tham gia HTX, giúp cho HTX và thành viên có nguồn lực tài chính phát triển sản xuất, kinh doanh; miễn thuế thu nhập DN có thời hạn cho HTX; đảm bảo thực thi các chính sách hỗ trợ DN, đặc biệt là chính sách tín dụng...
Ông Trần Thanh Hiền, Phó Giám đốc điều hành dịch vụ nông nghiệp Tập đoàn Lộc Trời cho biết, mỗi năm, số HTX lúa gạo ở Đồng bằng sông Cửu Long sẽ tăng dần. Nhưng hiện nay, các HTX phần lớn vẫn đang hoạt động riêng lẻ, quy mô thành viên chưa thực sự lớn. Chỉ có một vài tỉnh, thành lập Liên hiệp HTX với quy mô lớn hơn thông qua việc liên kết giữa các HTX với nhau, nhưng hình thức này vẫn còn khiêm tốn. Để có thể sản xuất và xây dựng được vùng nguyên liệu lớn hơn, đủ tầm phục vụ xuất khẩu, hay nói cách khác là làm kinh tế nông nghiệp thì hiện vẫn cần mở rộng quy mô HTX.
Theo Chủ tịch Hiệp hội thực phẩm minh bạch (AFT), TS Nguyễn Thị Hồng Minh, nhiều nông sản tăng giá cao, xuất khẩu nhiều nhưng khả năng cạnh tranh thực của mặt hàng đó trên thị trường lại chưa cao. Nguyên nhân có nhiều song tựu chung là do nhiều DN xuất khẩu nông sản nhưng chưa chú trọng liên kết với nông dân, HTX để phát triển vùng nguyên liệu mà chỉ tập trung thu gom nông sản. Nói cách khách, các “mắt xích” trong chuỗi giá trị nông sản còn lỏng lẻo. “Việc kết nối chặt chẽ các mắt xích nông dân - HTX - DN trong xây dựng và phát triển vùng nguyên liệu bền vững cần được nhìn nhận là giải pháp sống còn trong phát triển kinh tế nông nghiệp”.
Tiến Hoàng
