OCOP, du lịch trải nghiệm và HTX chè: Bộ ba kiến tạo giá trị mới cho nông thôn mới

Theo dõi KT&TD trên

Khi quá trình công nghiệp hóa đang ngày một lan rộng và thôn quê đứng trước những thách thức mới về việc giữ gìn bản sắc, ổn định sinh kế và nâng cao đời sống người dân, thì mô hình “phát triển nông thôn mới” không còn chỉ dừng lại ở xây dựng hạ tầng.

Trong giai đoạn 2021–2025, tư duy phát triển nông nghiệp truyền thống đã dần được thay thế bằng cách tiếp cận rộng mở hơn: phát triển kinh tế nông thôn một cách toàn diện, bền vững và giàu bản sắc. Chính trong xu thế đó, sự kết hợp giữa chương trình OCOP, du lịch trải nghiệm, và hợp tác xã (HTX) chè nổi lên như một bộ ba chiến lược, vừa tạo ra giá trị kinh tế, vừa bảo tồn và làm mới giá trị văn hóa nông thôn Việt Nam.

Thức tỉnh tiềm năng nông thôn từ tư duy phát triển kinh tế địa phương

Việt Nam hiện có hơn 500 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn đang hoạt động, theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn. Tuy nhiên, phần lớn trong số này vẫn mang tính tự phát, thiếu quy hoạch bài bản, tiêu chí đánh giá rõ ràng hay năng lực quản lý chuyên nghiệp.

Bối cảnh này đòi hỏi một sự thay đổi căn bản về tư duy: từ sản xuất nông nghiệp đơn thuần sang phát triển kinh tế nông thôn tích hợp, nơi sản phẩm, con người và cảnh quan cùng đóng vai trò chủ thể trong chuỗi giá trị. Quyết định số 922/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ra đời chính là lời khẳng định cho tầm quan trọng của mô hình phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới.

Trong đó, cây chè loại cây công nghiệp truyền thống với lịch sử hàng trăm năm đang được nhìn nhận lại dưới lăng kính mới. Từ một sản phẩm nông sản thô sơ, chè Việt Nam dần chuyển mình thành biểu tượng của văn hóa, tinh thần và bản sắc vùng miền, đặc biệt là khi được gắn với chương trình OCOP và mô hình du lịch trải nghiệm tại các hợp tác xã chè.

Hợp tác xã chè – Từ sản xuất nhỏ lẻ đến trung tâm kết nối chuỗi giá trị

Dù có tiềm năng lớn, nhiều HTX chè ở Việt Nam hiện vẫn đang loay hoay với bài toán hiệu quả. Phần lớn hoạt động theo mô hình truyền thống, nhỏ lẻ, chưa chú trọng tới đổi mới quản trị, xây dựng thương hiệu hay ứng dụng công nghệ. Tình trạng thiếu liên kết trong chuỗi giá trị từ khâu trồng trọt, chế biến đến phân phối khiến chè Việt Nam khó cạnh tranh ở thị trường trong và ngoài nước.

Ngoài ra, các HTX cũng gặp khó khăn trong việc đáp ứng những tiêu chuẩn cao của thị trường hiện đại về vệ sinh an toàn thực phẩm, chứng nhận hữu cơ, hay truy xuất nguồn gốc. Đây chính là điểm nghẽn khiến sản phẩm chè dù chất lượng không kém các nước như Trung Quốc, Sri Lanka, Ấn Độ… vẫn chưa tạo được dấu ấn rõ nét.

Song, bức tranh không chỉ có màu xám. Trong vài năm gần đây, nhiều HTX chè đã chủ động “thoát xác” bằng cách tận dụng chương trình OCOP để xây dựng thương hiệu, cải tiến quy trình sản xuất và mở rộng đầu ra thị trường. Đặc biệt, những đơn vị biết kết hợp với hoạt động du lịch trải nghiệm đã tạo nên bước ngoặt thực sự, đưa chè từ sản phẩm nông nghiệp trở thành sản phẩm văn hóa – du lịch – kinh tế toàn diện.

OCOP: Đòn bẩy phát triển giá trị chè Việt

Chương trình “Mỗi xã một sản phẩm” (OCOP) ra đời không đơn thuần là một cuộc thi phân hạng sản phẩm địa phương. Nó là một nền tảng giúp các HTX nâng cấp chất lượng sản phẩm, chuẩn hóa quy trình sản xuất, và đặc biệt là đưa sản phẩm đến gần hơn với người tiêu dùng thông qua các hoạt động xúc tiến thương mại chuyên nghiệp.

Với sản phẩm chè vốn dĩ đã gắn chặt với vùng đất, khí hậu, và kỹ thuật chế biến truyền thống, OCOP trở thành cánh cửa mở ra những cơ hội lớn. Các sản phẩm chè đạt chứng nhận OCOP 3 sao trở lên sẽ được hỗ trợ trong quảng bá, kết nối thương mại và tham gia các hội chợ quốc tế. Điều này không chỉ giúp tăng doanh thu, mà còn giúp khẳng định thương hiệu và nâng cao nhận diện của chè Việt trên bản đồ chè thế giới.

Hợp tác xã chè Tân Cương Hảo Đạt (Thái Nguyên) là một điển hình tiêu biểu. Với việc xây dựng thành công nhiều sản phẩm OCOP đạt 4 sao, HTX này không chỉ nâng cao năng lực sản xuất, mà còn đầu tư vào không gian trải nghiệm trà, tổ chức các tour tham quan đồi chè, lớp học pha trà truyền thống, tạo dựng mối liên kết bền vững giữa sản phẩm, con người và du khách.

Du lịch trải nghiệm: Cầu nối văn hóa – kinh tế – cộng đồng

Du lịch nông nghiệp, đặc biệt là du lịch trải nghiệm tại các vùng trồng chè, đang trở thành một xu hướng được ưa chuộng không chỉ bởi du khách nội địa mà còn cả du khách quốc tế. Họ không chỉ muốn mua chè về làm quà, mà còn muốn tận mắt thấy cách chè được hái, chế biến, pha trà và thưởng thức theo phong cách truyền thống Việt Nam.

Chính điều này mở ra một cánh cửa mới cho các HTX: thay vì chỉ là nơi sản xuất, họ trở thành trung tâm trải nghiệm nơi kể câu chuyện của đất, của người và của cây chè. Những đồi chè xanh ngắt uốn lượn, những bàn tay người hái chè thoăn thoắt giữa sương sớm, tiếng nước sôi vang lên trong không gian yên bình… tất cả trở thành “tài sản mềm” vô giá mà du lịch nông nghiệp cần khai thác và gìn giữ.

Không ít HTX chè đã mạnh dạn xây dựng hạ tầng du lịch như nhà trưng bày sản phẩm, khu vực pha trà truyền thống, homestay giữa đồi chè, mở lớp dạy làm trà, và các hoạt động giao lưu văn hóa dân tộc bản địa. Đây không chỉ là cách gia tăng nguồn thu, mà còn góp phần lan tỏa hình ảnh chè Việt đến với công chúng trong và ngoài nước.

Giải pháp để bộ ba phát huy sức mạnh tổng hợp

Để “bộ ba” OCOP – HTX chè – du lịch trải nghiệm thực sự tạo ra đột phá trong phát triển nông thôn mới, cần sự đồng bộ từ nhiều phía:

Đào tạo quản lý HTX chuyên nghiệp: Không thể thành công nếu đội ngũ quản lý HTX còn yếu kém về năng lực thị trường, xây dựng sản phẩm, quản trị tài chính hay tiếp cận công nghệ. Việc tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu là điều kiện tiên quyết.

Đầu tư hạ tầng và công nghệ chế biến: Hỗ trợ tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi để cải thiện dây chuyền chế biến, bảo quản chè, đồng thời xây dựng cơ sở phục vụ du lịch như khu trải nghiệm, không gian văn hóa trà.

Xây dựng thương hiệu bài bản: Từ câu chuyện sản phẩm đến bao bì, chiến lược truyền thông và tiếp thị, HTX cần được hỗ trợ trong việc phát triển thương hiệu để tăng giá trị gia tăng, không chỉ bán sản phẩm mà còn bán cả trải nghiệm và cảm xúc.

Liên kết doanh nghiệp du lịch và nền tảng số: HTX nên được kết nối với các công ty du lịch, nền tảng thương mại điện tử để tổ chức tour, bán chè trực tuyến, giới thiệu dịch vụ trải nghiệm đến khách hàng trong nước và quốc tế.

Sự kết nối giữa HTX chè, chương trình OCOP và du lịch trải nghiệm không chỉ là một mô hình kinh tế mới mà còn là giải pháp chiến lược để xây dựng nông thôn mới giàu bản sắc, năng động và bền vững. Khi từng lá chè được kể chuyện, từng đồi chè trở thành điểm đến, từng sản phẩm chè mang thương hiệu địa phương, thì nông thôn Việt không chỉ giữ được cốt cách mà còn bứt phá về mặt kinh tế. Việc phát huy sức mạnh từ bộ ba này sẽ góp phần đưa chè Việt Nam trở lại đúng vị thế vốn có của nó không chỉ là thức uống, mà là biểu tượng của tinh hoa, của văn hóa và của khát vọng vươn xa trên thị trường toàn cầu.