Đẩy nhanh tiến độ lập, thẩm định, phê duyệt các quy hoạch quốc gia

Theo dõi KT&TD trên

Tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách Nhà nước những tháng đầu năm 2023 do Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh trình bày tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV, ngày 22/5.

Trước đó, Quốc hội đã nghe Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Báo cáo đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách Nhà nước năm 2022; tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách Nhà nước những tháng đầu năm 2023.

Năm 2022: GDP tăng trưởng 8,02%, mức cao nhất trong hơn 10 năm qua

Theo Báo cáo thẩm tra, năm 2022, kinh tế - xã hội đối diện với nhiều khó khăn, thách thức trên cả bình diện quốc tế và trong nước. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhất là việc Bộ Chính trị ban hành và chỉ đạo tổ chức rất thành công các Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện các nghị quyết mới của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh ở toàn bộ 6 vùng kinh tế - xã hội của cả nước, Quốc hội, Chính phủ đã có những quyết sách đúng đắn, kịp thời, giúp kinh tế nước ta phục hồi nhanh, đạt được những kết quả khá toàn diện, tích cực trên nhiều lĩnh vực.

GDP tăng trưởng 8,02%, mức cao nhất trong hơn 10 năm qua. Kinh tế vĩ mô cơ bản ổn định, lạm phát được kiểm soát. Chỉ số giá tiêu dùng CPI bình quân tăng 3,15%, các cân đối lớn của nền kinh tế nhìn chung được bảo đảm. Các chỉ tiêu quan trọng về thu ngân sách Nhà nước, vốn đầu tư thực hiện toàn xã hội, tổng kim ngạch xuất, nhập khẩu vẫn tăng.

Công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực để lại dấu ấn nổi bật. An sinh xã hội, chính sách hỗ trợ người dân, doanh nghiệp được triển khai tích cực; an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững.

Đặc biệt, những tháng cuối năm, tình hình trong và ngoài nước hết sức khó khăn, nhưng nước ta giữ được ổn định kinh tế vĩ mô, ổn định về tỷ giá và lạm phát, thị trường tài chính - tiền tệ vẫn cơ bản ổn định là thành tựu nổi bật.

Có dấu hiệu suy giảm động lực và tốc độ tăng trưởng từ quý IV/2022

Bên cạnh kết quả đạt được, Báo cáo thẩm tra cũng chỉ ra một số hạn chế, tồn tại cần khắc phục. Cụ thể, ngoài chỉ tiêu tốc độ tăng năng suất lao động, tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo trong GDP chỉ đạt 24,76% (số đã báo cáo Quốc hội là khoảng 25,7 -25,8%), thấp hơn mục tiêu đề ra (25,5 - 25,8%). Đáng lưu ý là cả 2 chỉ tiêu này đều phản ánh chất lượng tăng trưởng.

Thu ngân sách Nhà nước (NSNN) vượt 28,6% so với dự toán, phản ánh dự toán quá thấp, làm bó hẹp không gian tài khóa. Đây là vấn đề tồn tại trong nhiều năm nhưng chưa được khắc phục.

Việc quá chú trọng kiềm chế lạm phát, chưa tính toán tận dụng thời cơ để điều chỉnh giá một số dịch vụ công nhằm giảm áp lực lạm phát trong năm 2023.

Việc quá chú trọng kiểm soát lạm phát cũng là nguyên nhân khiến lãi suất cao trong bối cảnh doanh nghiệp khó khăn, việc điều chỉnh chỉ tiêu tín dụng được thực hiện quá chậm là những bất cập trong công tác điều hành cần rút kinh nghiệm.

Xuất siêu đạt 12,4 tỷ USD, tăng hơn nhiều so với số đã báo cáo Quốc hội (khoảng 1 tỷ USD), phần nào phản ánh nền kinh tế có dấu hiệu suy giảm động lực và tốc độ tăng trưởng rất rõ từ quý IV/2022.

Xuất khẩu hàng hóa quý IV/2022 đã đảo chiều giảm 6,1% so với cùng kỳ sau khi tăng trưởng cao trong 3 quý đầu năm. Sản xuất công nghiệp cũng giảm tốc mạnh theo đà sụt giảm của xuất khẩu khi chỉ số sản xuất công nghiệp toàn ngành IIP chỉ tăng 3% trong quý cuối năm.

Nền kinh tế trong tình trạng thiếu thanh khoản trong khi số vốn đầu tư công chậm giải ngân tồn đọng gửi tại Ngân hàng Nhà nước, các ngân hàng thương mại và tổng phương tiện thanh toán chỉ tăng thấp, lạm phát thấp, lãi suất cao là những nghịch lý, thể hiện sự bất cập trong công tác điều hành chính sách tài khóa (CSTK), chính sách tiền tệ (CSTT).

Thị trường, doanh nghiệp bất động sản tiếp tục đối mặt với rất nhiều khó khăn về thanh khoản, dòng tiền

Sang năm 2023, tình hình thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường, kinh tế tiếp tục xu hướng tăng thấp hơn dự báo. Tuy nhiên, tình hình kinh tế vĩ mô cơ bản ổn định, lạm phát được kiểm soát, các cân đối lớn của nền kinh tế tiếp tục được bảo đảm. Thương mại, dịch vụ tiếp tục xu hướng tăng. Thị trường tiền tệ, tỷ giá cơ bản ổn định trong bối cảnh thị trường tài chính, tiền tệ thế giới có nhiều biến động.

Chính phủ triển khai một số giải pháp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản; Tiếp tục thực hiện các chủ trương xử lý các vấn đề, dự án tồn đọng kéo dài. Tập trung làm tốt công tác bảo đảm an sinh xã hội, lao động, việc làm, cải thiện đời sống người dân…

Đoàn thể thao Việt Nam giành vị trí nhất toàn đoàn SEA Games 32, là lần đầu tiên nước ta đứng đầu mà không phải là chủ nhà. Quốc phòng an ninh, trật tự an toàn xã hội được bảo đảm; hoạt động đối ngoại được tăng cường.

Tuy nhiên, diễn biến tình hình kinh tế - xã hội 4 tháng đầu năm 2023 tiếp tục bộc lộ những khó khăn, thách thức, gây áp lực lớn trong điều hành kinh tế vĩ mô và khả năng hoàn thành mục tiêu tăng trưởng cả năm 2023.

Do vậy, Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ quan tâm, đánh giá kỹ hơn một số vấn đề. Thứ nhất, tăng trưởng GDP quý I/2023 đạt 3,32%, mức rất thấp trong điều kiện nền kinh tế đã mở cửa sau khi kiểm soát dịch Covid-19 và trên nền thấp của cùng kỳ năm trước cho thấy việc hoàn thành mục tiêu tăng trưởng cả năm (6,5%) là rất khó khăn (để đạt mục tiêu 6,5%: 3 quý cuối năm, bình quân mỗi quý GDP tăng khoảng 7,5%).

Một số địa phương là trung tâm sản xuất công nghiệp và xuất khẩu chính của cả nước tăng trưởng âm so với cùng kỳ. Tiêu thụ điện 4 tháng đầu năm giảm 0,4%. Các động lực chính của tăng trưởng đều giảm và đang trên đà suy yếu như xuất khẩu 4 tháng giảm 13%, thu hút và giải ngân vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài giảm lần lượt là 17,9% và 1,2%, sản xuất công nghiệp giảm 1,8%. Thu NSNN 4 tháng ước giảm 6,9% so với cùng kỳ năm trước.

Khu vực kinh tế trong nước tiếp tục nhập siêu lớn (6,62 tỷ USD). Lạm phát cơ bản tăng 4,9%, cao hơn chỉ số giá tiêu dùng bình quân biểu hiện khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế yếu, tác động của CSTT, CSTK giảm đáng kể hiệu lực.

Thứ hai, một số điểm nghẽn chưa được tháo gỡ hiệu quả. Tiến độ lập, phê duyệt quy hoạch thời kỳ 2021 - 2030 rất chậm so với yêu cầu. Vẫn còn 92/111 quy hoạch, trong đó có nhiều quy hoạch quan trọng như Quy hoạch năng lượng, các quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh của nhiều địa phương… chưa hoàn thành việc lập, phê duyệt.

Việc triển khai Đề án cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng (TCTD) gắn với xử lý nợ xấu giai đoạn 2021 - 2025 và phương án xử lý các TCTD yếu kém, các dự án, công trình chậm tiến độ, đầu tư kém hiệu quả, thua lỗ kéo dài còn rất chậm.

Giải ngân đầu tư công tuy cải thiện nhưng ước tỷ lệ giải ngân 4 tháng mới đạt 14,66% kế hoạch, tạo áp lực lớn lên giải ngân, khả năng hoàn thành mục tiêu trong những quý còn lại của năm 2023.

Thứ ba, mặt bằng lãi suất cho vay bình quân vẫn ở mức cao (khoảng 9,3%/năm) và tín dụng tăng trưởng đến cuối tháng 4 tăng thấp 2,75% so với đầu năm, cho thấy những khó khăn trong khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp và nền kinh tế.

Nợ xấu có xu hướng tăng. Kênh huy động vốn qua phát hành cổ phiếu và TPDN gặp khó khăn, trong quý I, tổng giá trị huy động vốn qua phát hành cổ phiếu và TPDN lần lượt đạt 1,7 nghìn tỷ đồng và 28,96 nghìn tỷ đồng, giảm 92% và 87,9% so với cùng kỳ năm trước.

Thị trường, doanh nghiệp bất động sản tiếp tục đối mặt với rất nhiều khó khăn về thanh khoản, dòng tiền, nhiều doanh nghiệp chậm thanh toán gốc, lãi trái phiếu.

Đặc biệt, trong bối cảnh áp lực đáo hạn và trả nợ TPDN năm 2023 lớn, nhất là quý III dự kiến có khoảng 104 nghìn tỷ đồng trái phiếu đáo hạn, tiềm ẩn nguy cơ rất lớn đối với thị trường trong thời gian tới.

Thứ tư, nhiều doanh nghiệp đang gặp rất nhiều khó khăn, dừng hoạt động, đóng cửa sau khi các quy định mới về tiêu chuẩn, tiêu chí phòng cháy, chữa cháy được ban hành và có hiệu lực.

Tình trạng ùn tắc đăng kiểm phương tiện giao thông; thị trường xăng dầu đôi lúc còn điều hành, phối hợp chưa kịp thời. Việc sử dụng Quỹ bình ổn giá xăng dầu có những bất cập.

Thứ năm, công tác xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật được quan tâm thực hiện nhưng công tác thực thi hiệu quả không đồng đều.

Quốc hội đã ban hành nhiều Nghị quyết với những chính sách chưa có tiền lệ để đáp ứng yêu cầu phòng, chống dịch hoặc thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nhưng thực tiễn cho thấy cùng một hệ thống quy định pháp luật nhưng giữa các bộ, ngành, địa phương thực hiện đem lại kết quả rất khác nhau (đầu tư công có bộ, ngành, địa phương giải ngân tốt, có bộ, ngành, địa phương làm chưa tốt).

Thứ sáu, mặc dù đã cơ bản được kiểm soát nhưng số ca mắc Covid-19 đã có dấu hiệu tăng mạnh trở lại trong thời gian gần đây. Tình trạng thiếu thuốc, trang thiết bị, vật tư y tế vẫn chưa được giải quyết triệt để gây dư luận không tốt trong Nhân dân. Tình trạng cơ sở khám chữa bệnh không có thuốc, vật tư y tế trong danh mục được BHYT chi trả để cung cấp cho người có thẻ BHYT vẫn chưa được giải quyết.

Ngành Giáo dục tiếp tục đối mặt với một số khó khăn như tình trạng thừa, thiếu giáo viên cục bộ, thiếu trang thiết bị, phương tiện dạy học…

Quản lý hoạt động văn hóa trên không gian mạng, nhất là với phát ngôn, chia sẻ của các nghệ sỹ chưa phù hợp với sự đa dạng của thực tiễn.

Công tác đấu tranh, ngăn chặn thông tin xấu độc trên mạng xã hội xuyên biên giới còn gặp nhiều khó khăn về cơ chế kiểm soát cũng như điều kiện về công nghệ.

Tình trạng người lao động bị giảm việc, mất việc trong một số ngành công nghiệp sử dụng nhiều lao động có xu hướng tăng.

Thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn

Trên cơ sở phân tích nguyên nhân của các vấn đề trên, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nhận định: Dự báo từ nay đến cuối năm 2023 khó khăn, thách thức sẽ nhiều hơn thời cơ, thuận lợi. Để phấn đấu đạt mức cao nhất các chỉ tiêu kinh tế - xã hội theo Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ cần tiếp tục triển khai có hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu theo Kết luận của Trung ương về kinh tế - xã hội năm 2023, các Kết luận của Bộ Chính trị và Nghị quyết của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2023.

Trong đó, lưu ý, theo dõi sát diễn biến tình hình kinh tế trong nước và trên thế giới để có giải pháp chính sách kịp thời. Chú trọng củng cố, tăng cường nền tảng kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, nâng cao năng lực nội tại và tính tự chủ của nền kinh tế trên cơ sở lành mạnh hóa, giữ vững sự phát triển ổn định, an toàn của hệ thống các tổ chức tín dụng, thị trường tiền tệ, thị trường bất động sản, thị trường chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp.

Điều hành chính sách tài khóa có trọng tâm, trọng điểm, chia sẻ vai trò hỗ trợ phục hồi tăng trưởng kinh tế với CSTT. Điều hành CSTT chủ động, linh hoạt, hiệu quả, phối hợp chặt chẽ với CSTK, chính sách vĩ mô khác với liều lượng hợp lý để thúc đẩy tăng trưởng nhưng cần tính toán đến áp lực lạm phát đang gia tăng. Cần chủ động xem xét tiếp tục hạ lãi suất điều hành nhằm hỗ trợ tăng trưởng.

Thực hiện đồng bộ các giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn, đồng thời tăng cường quản lý, giám sát các thị trường tiền tệ, chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản; kiểm soát chặt chẽ việc cấp tín dụng sử dụng vốn, nhất là các doanh nghiệp, tập đoàn, dự án sân sau; bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư theo quy định của pháp luật.

Đẩy nhanh việc xây dựng tiêu chí và phương pháp xác định hạn mức tăng trưởng tín dụng đối với các tổ chức tín dụng theo tinh thần Nghị quyết số 62/2022/QH15 của Quốc hội.

Đẩy nhanh tiến độ lập, thẩm định, phê duyệt các quy hoạch quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh và các quy hoạch chuyên ngành, nhất là Quy hoạch năng lượng theo đúng tinh thần Nghị quyết số 61/2022/QH15 của Quốc hội.

Triển khai quyết liệt các giải pháp phù hợp nhằm khắc phục nguyên nhân dẫn đến chậm giải ngân để thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, 3 Chương trình mục tiêu quốc gia.

Khẩn trương phân bổ giao vốn theo đúng kế hoạch, hạn chế tối đa chuyển nguồn qua các năm. Tăng cường vai trò của Kiểm toán Nhà nước trong kiểm tra, kiểm soát việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công.

Đẩy mạnh cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, cải cách thủ tục hành chính, tăng cường phân cấp đi đôi với kiểm tra, giám sát, nâng cao trách nhiệm người đứng đầu, siết chặt kỷ luật, kỷ cương công vụ, khắc phục tình trạng né tránh trách nhiệm trong một bộ phận đội ngũ cán bộ, công chức.

Sớm hoàn thiện các quy định pháp luật bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ chặt chẽ và an toàn cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức trong thực thi công vụ.

Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, rà soát làm rõ, báo cáo Quốc hội về những vướng mắc, bất cập, chồng chéo của các luật liên quan hoạt động đầu tư, sản xuất kinh doanh (nếu có) và kịp thời đề xuất phương án sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành văn bản mới.

Theo dõi chặt chẽ thị trường, giá cả hàng hóa để có chính sách, giải pháp kịp thời bảo đảm cân đối cung - cầu, điều hành, bình ổn giá phù hợp; bảo đảm cung ứng, lưu thông hàng hóa và các cân đối lớn của nền kinh tế, nhất là cân đối về điện, than, xăng dầu.

Chính phủ sớm có quyết sách phù hợp về việc công bố tình trạng dịch Covid-19 ở trong nước. Yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tuyệt đối không được chủ quan, lơ là, mất cảnh giác và thực hiện hiệu quả các biện pháp phòng, chống dịch…

Sau cùng, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh đề nghị Chính phủ có các giải pháp phù hợp và thực hiện hiệu quả để ổn định việc làm cho người lao động, có giải pháp hỗ trợ kịp thời cho người lao động thất nghiệp, mất việc làm để bảo đảm an sinh, trật tự, an toàn xã hội. Xây dựng nhà ở xã hội; xây dựng và nâng cao hiệu quả các thiết chế văn hóa cho công nhân khu công nghiệp, khu chế xuất; bảo tồn và phát huy các giá trị di sản, văn hoá tốt đẹp.