Xử lý nghiêm sai phạm trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội
Qua thanh tra chuyên ngành đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), bảo hiểm y tế (BHYT) tại một số doanh nghiệp, đơn vị trên địa bàn Thủ đô cho thấy vẫn còn tình trạng vi phạm.
Quyền lợi của người lao động bị vi phạm
Theo kết luận thanh tra ngày 16/10/2024 của BHXH thành phố Hà Nội, qua thanh tra chuyên ngành tại Công ty TNHH Đầu tư thương mại dịch vụ Vạn Thiên Lộc (quận Long Biên, thành phố Hà Nội) cho thấy: Công ty đã thực hiện đóng BHXH, BHYT, BHTN về đối tượng đóng phương thức đóng và mức đóng cấp quản lý sổ BHXH, thẻ BHYT; tuy nhiên công ty chưa hoàn thiện việc xây dựng thang lương, bảng lương; chưa ghi Hợp đồng lao động có đầy đủ nội dung theo quy định của Bộ luật Lao động năm 2019; đặc biệt công ty chưa thực hiện đúng việc đóng BHXH, BHYT, BHTN hằng tháng, còn nhiều tháng không chuyển tiền đóng BHXH, BHYT, BHTN; còn để chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN số tiền 97.559.582 đồng, tương đương nợ 6 tháng so với số phải đóng của tháng 7/2024.
Cũng theo Kết luận thanh tra, mặc dù sau khi nhận được quyết định thanh tra, công ty đã khắc phục số tiền chậm đóng BHXH, BHYT là 121.162.702 đồng; tuy nhiên công ty chưa đóng tiền BHYT, do vậy, người lao động của công ty chưa được gia hạn thẻ BHYT từ ngày 1/2/2023 đến 31/3/2023 và từ ngày 1/1/2024 đến ngày 31/3/2024; điều này đã ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động.
Còn tại Công ty TNHH EDTECH COLE (quận Cầu Giấy, thành phố Hà Nội), qua thanh tra của BHXH thành phố Hà Nội cho thấy: Công ty chưa thực hiện đúng việc đóng BHXH, BHYT, BHTN hằng tháng, còn nhiều tháng chậm chuyển tiền đóng về cơ quan BHXH. Đáng chú ý, công ty có trích tiền đóng BHXH, BHYT, BHTN từ tiền lương của người lao động hằng tháng nhưng chưa chuyển tiền đóng ngay trong tháng theo quy định của Luật BHXH, Luật BHYT, Luật Việc làm.
Có thể thấy, qua thanh tra của BHXH thành phố Hà Nội tại các đơn vị, doanh nghiệp, những lỗi vi phạm kể trên khá phổ biến. Theo báo cáo của BHXH thành phố Hà Nội, trong tháng 10/2024, đơn vị đã thực hiện 529 cuộc thanh tra, kiểm tra, phát hiện nhiều sai phạm trong việc thực hiện chính sách BHXH, BHYT, BHTN. Qua công tác thanh tra chuyên ngành, phối hợp thanh tra liên ngành, BHXH Thành phố, các Sở, ngành và UBND quận, huyện, thị xã đã phát hiện, xử phạt và kiến nghị UBND Thành phố xử phạt hành chính hành vi chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN theo thẩm quyền đối với 76 đơn vị đóng trên địa bàn, tổng số tiền xử phạt vi phạm hành chính là hơn 4,3 tỷ đồng.
Tăng cường tính răn đe, tuân thủ pháp luật
Vấn đề chậm đóng, trốn đóng BHXH không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích chính đáng của người lao động, mà còn ảnh hưởng đến tính nghiêm minh của pháp luật, do vậy Luật BHXH năm 2024 (có hiệu lực từ 1/7/2015) đã bổ sung quy định để tăng cường xử lý, răn đe tình trạng này.
Cụ thể, Luật BHXH năm 2024 quy định riêng 1 chương về quản lý thu, đóng BHXH; làm rõ nội hàm và việc xử lý hành vi chậm đóng và hành vi trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN; bổ sung quy định trách nhiệm của cơ quan BHXH và các cơ quan có liên quan trong việc xác định và theo dõi đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, đôn đốc thực hiện trách nhiệm đóng BHXH bắt buộc. Qua đó góp phần tăng cường tính tuân thủ pháp luật, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động.
Trong đó, tại các điều 38, 39, 40, 41 Luật BHXH năm 2024 đã làm rõ nội hàm và việc xử lý hành vi chậm đóng và hành vi trốn đóng BHXH, BHTN, cụ thể: (1) Chậm đóng BHXH bắt buộc, BHTN là hành vi của người sử dụng lao động: (i) Chưa đóng hoặc đóng chưa đầy đủ số tiền phải đóng theo hồ sơ tham gia BHXH bắt buộc, BHTN đã đăng ký kể từ sau ngày đóng BHXH, BHTN chậm nhất, trừ trường hợp quy định tại điểm đ và điểm e Khoản 1 Điều 39 của Luật BHXH năm 2024; (ii) Không đăng ký hoặc đăng ký không đầy đủ số người phải tham gia BHXH bắt buộc, BHTN trong thời hạn 60 ngày kể từ ngày hết thời hạn quy định; (iii) Thuộc trường hợp không bị coi là trốn đóng theo quy định tại Khoản 2 Điều 39 của Luật BHXH năm 2024 (có lý do chính đáng).
(2) Trốn đóng BHXH bắt buộc, BHTN là hành vi của người sử dụng lao động thuộc một trong các trường hợp sau đây để không đóng hoặc đóng không đầy đủ BHXH, BHTN cho người lao động: (i) Sau 60 ngày kể từ ngày hết thời hạn quy định mà người sử dụng lao động không đăng ký hoặc đăng ký không đầy đủ số người phải tham gia BHXH bắt buộc, BHTN; (ii) Đăng ký tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc, BHTN thấp hơn quy định; (iii) Không đóng hoặc đóng không đầy đủ số tiền đã đăng ký BHXH bắt buộc sau 60 ngày kể từ ngày đóng BHXH bắt buộc chậm nhất, BHTN chậm nhất và đã được cơ quan có thẩm quyền đôn đốc theo quy định tại Điều 35 của Luật BHXH năm 2014; (iv) Các trường hợp khác bị coi là trốn đóng BHXH bắt buộc, BHTN theo quy định của Chính phủ.
(3) Quy định cụ thể biện pháp xử lý đối với hành vi chậm đóng và trốn đóng BHXH, BHTN: Bắt buộc đóng đủ số tiền BHXH, BHTN chậm đóng, trốn đóng; nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền BHXH, BHTN chậm đóng, trốn đóng và số ngày chậm đóng, trốn đóng; xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật; không xem xét trao tặng các danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng. Riêng đối với hành vi trốn đóng còn áp dụng biện pháp mạnh là truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật.
Ngoài ra, để đảm bảo quyền lợi của người lao động, Luật đã bổ sung trách nhiệm của người sử dụng lao động phải bồi thường cho người lao động nếu không tham gia hoặc tham gia BHXH bắt buộc không đầy đủ, không kịp thời, gây thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động.
Luật BHXH năm 2024 cũng đã giao Chính phủ quy định chi tiết Điều 39 về trốn đóng BHXH bắt buộc, BHTN và quy định các trường hợp thuộc trốn đóng nhưng có lý do chính đáng thì không bị coi là trốn đóng. Đồng thời quy định chuyển tiếp đối với số tiền BHXH bắt buộc, BHTN mà người sử dụng lao động có trách nhiệm đóng theo quy định của Luật số 58/2014/QH13, Luật Việc làm số 38/2013/QH13 nhưng đến hết ngày 30/6/2025 mà không đóng hoặc không đóng đầy đủ thì được xử lý theo quy định về chậm đóng, trốn đóng của Luật BHXH năm 2024.
Bảo Duy