Trà sữa – Hành trình từ thức uống tuổi teen đến “ngành công nghiệp” tỷ đô
Từ một thức uống gắn liền với tuổi trẻ châu Á, trà sữa đã vươn mình thành hiện tượng toàn cầu, hình thành ngành công nghiệp tỷ đô với sức hút khó cưỡng. Việt Nam – quốc gia có lợi thế về nguyên liệu chè và thị trường tiêu dùng năng động đang đứng trước cơ hội lớn để tham gia sâu vào “cuộc chơi” này.
Từng được xem như một trào lưu giải khát của giới trẻ, trà sữa nay đã vươn mình trở thành một ngành công nghiệp thực sự, với quy mô hàng tỷ USD và sức hấp dẫn mạnh mẽ đối với giới đầu tư toàn cầu. Theo báo cáo của Fortune Business Insights, quy mô thị trường trà sữa toàn cầu dự kiến tăng từ 2,83 tỷ USD năm 2025 lên 4,78 tỷ USD vào năm 2032. Con số này phản ánh rõ xu hướng tiêu dùng mới, trong đó đồ uống có hương vị trẻ trung, giá cả vừa túi tiền và dễ tiếp cận ngày càng chiếm ưu thế.
“Cuộc đua tỷ USD” của các thương hiệu Trung Quốc
Trong năm 2024 - 2025, ba chuỗi trà sữa lớn của Trung Quốc là Mixue Group, Guming Holdings và Auntea Jenny đã đồng loạt niêm yết tại Hong Kong (Trung Quốc), huy động được hơn 700 triệu USD. Động thái này không chỉ cho thấy sức nóng của thị trường nội địa mà còn mở ra “cánh cửa” để các thương hiệu vươn tầm quốc tế.
Tính đến cuối năm 2024, Mixue đã vươn lên thành “gã khổng lồ” của ngành trà sữa với hơn 46.000 cửa hàng trên toàn thế giới, vượt xa những ông lớn như McDonald’s, Starbucks hay Subway về số điểm bán. Chiến lược giá siêu rẻ (nhiều sản phẩm dưới 1 USD) cùng khả năng thích nghi linh hoạt trong bối cảnh người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu là yếu tố giúp Mixue bứt phá.
“Đây gọi là đúng nơi, đúng thời điểm. Nhiều nhà đầu tư toàn cầu đang tìm cách rót vốn vào những lĩnh vực ít nhạy cảm hơn với thuế quan của Mỹ. Tiêu dùng nội địa, đặc biệt là của thế hệ trẻ, chính là lĩnh vực ổn định và ít bị tổn thương hơn”, ông William Ma, Giám đốc đầu tư tại Grow Investment Group, chia sẻ trong chương trình CNBC Explains.
Mô hình nhượng quyền: Đòn bẩy tăng trưởng nhưng tiềm ẩn rủi ro
Để mở rộng quy mô với tốc độ thần tốc, các chuỗi trà sữa áp dụng mô hình nhượng quyền thương mại. Công ty mẹ thu lợi nhuận từ việc bán nguyên liệu, thiết bị và phí nhượng quyền, trong khi các chủ cửa hàng chịu trách nhiệm thuê mặt bằng, nhân công và vận hành.
Mô hình này giúp các thương hiệu bùng nổ số lượng cửa hàng, song cũng đặt ra thách thức về quản lý chất lượng và tránh “giẫm chân nhau” khi thị trường trở nên bão hòa. Theo ông William Ma, thời gian hoàn vốn cho bên nhận nhượng quyền thường kéo dài 18-24 tháng, nhưng có đến 20% cửa hàng phải đóng cửa.
Việt Nam – Từ “điểm đến tiêu dùng” tới cơ hội vươn ra thế giới
Việt Nam cũng không nằm ngoài làn sóng bùng nổ này. Chỉ trong vòng một thập kỷ, các thương hiệu quốc tế như Gong Cha, Koi Thé, Ding Tea và đặc biệt là Mixue đã nhanh chóng phủ sóng khắp các thành phố lớn. Theo Euromonitor, thị trường đồ uống giải khát tại Việt Nam tăng trưởng trung bình 7–9%/năm, trong đó trà sữa nổi lên là phân khúc sôi động nhất.
Không chỉ là “sân chơi” của các thương hiệu ngoại, thị trường còn chứng kiến sự vươn mình của những tên tuổi Việt như Phúc Long, Tocotoco, Phê La, … với hệ thống hàng trăm cửa hàng trên toàn quốc. Đáng chú ý, Phúc Long đã bắt tay cùng Masan Group, đưa trà sữa - cà phê Việt Nam vào chuỗi bán lẻ WinMart, qua đó thể hiện tham vọng mở rộng ra thị trường khu vực.
Ở góc độ cơ hội, Việt Nam sở hữu nhiều lợi thế như: cơ cấu dân số vàng với tỷ lệ giới trẻ cao, sẵn sàng chi tiêu cho trải nghiệm đồ uống mới; nguồn nguyên liệu dồi dào khi là một trong những quốc gia xuất khẩu chè lớn nhất thế giới; và tiềm năng xuất khẩu khi các chuỗi F&B nội địa đủ mạnh để vươn ra ASEAN và xa hơn, theo cách mà Trung Quốc đang làm.
Tuy nhiên, thách thức cũng không nhỏ. Thị trường nội địa đang dần bão hòa, áp lực cạnh tranh từ Mixue và các thương hiệu quốc tế ngày càng lớn. Trong khi đó, chi phí nguyên liệu, nhân công, mặt bằng đều leo thang, còn người tiêu dùng lại ngày càng nhạy cảm về giá. Quan trọng hơn, nếu muốn đi xa hơn thị trường nội địa, các thương hiệu Việt phải xây dựng được “câu chuyện thương hiệu” khác biệt, mang tính bản sắc, thay vì chỉ dựa vào hương vị sản phẩm.
Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Đình Cung, để chinh phục quốc tế, doanh nghiệp F&B Việt cần kết hợp giá trị bản địa (nguyên liệu, văn hóa thưởng trà) với chuẩn mực toàn cầu (chất lượng, quản trị thương hiệu). Nếu làm được điều này, trà sữa Việt hoàn toàn có thể trở thành đại diện văn hóa ẩm thực mới, tương tự như cà phê Việt đã ghi dấu ấn ở nhiều quốc gia.
Không chỉ là trào lưu
Trà sữa đã vượt ra khỏi phạm vi của một đồ uống giải trí để trở thành một ngành công nghiệp. Từ thị trường nội địa đến quốc tế, từ các cửa hàng nhỏ đến chuỗi khổng lồ, ngành trà sữa đang định hình lại ngành F&B toàn cầu, mở ra cả cơ hội lẫn thách thức. Sự bền vững của “công nghiệp trà sữa” sẽ phụ thuộc vào khả năng cân bằng giữa mở rộng quy mô, duy trì lợi nhuận và đổi mới sản phẩm để chinh phục người tiêu dùng.
Tuy nhiên, việc mở rộng ra nước ngoài không đồng nghĩa với thành công. Các thương hiệu phải đối diện với khác biệt khẩu vị tiêu dùng, chi phí vận hành cao hơn, và chuỗi cung ứng khó kiểm soát. Đó là lý do nhiều hãng buộc phải thay đổi công thức hương vị, định dạng cửa hàng để phù hợp với từng thị trường địa phương.
Thị trường Trung Quốc - quê hương của những “ông lớn” trà sữa cũng đang bước vào giai đoạn cạnh tranh khốc liệt. Chi phí tăng, cuộc chiến giá cả không hồi kết và sự bão hòa thị trường khiến nhiều thương hiệu phải chứng minh mình đủ sức tồn tại lâu dài, chứ không chỉ là một “cơn sốt” thoáng qua.
