Đề xuất phạt tiền gấp đôi tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thực phẩm, thuốc chữa bệnh

Tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV, sáng 20/5/2025, Đại tướng Lương Tam Quang, Uỷ viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an đã thừa uỷ quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự.

Tập trung những vướng mắc, bất cập thực sự cấp bách, phải sửa đổi ngay

Bộ trưởng Lương Tam Quang cho biết, Bộ luật Hình sự năm 2015 được Quốc hội khóa XIII, Kỳ họp thứ 10 thông qua ngày 27/11/2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2017), có hiệu lực từ ngày 01/01/2018, góp phần quan trọng trong việc quản lý xã hội, phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, của các tổ chức và của công dân.

Tuy nhiên, do ban hành từ năm 2015, Bộ luật Hình sự chưa thể chế hóa đầy đủ được những quan điểm, chủ trương mới của Đảng về công tác phòng, chống tội phạm trong điều kiện xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới. Đặc biệt là chỉ đạo của Bộ Chính trị về Đề án "Rà soát, đánh giá những bất cập trong Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự và Luật Thi hành án hình sự liên quan đến áp dụng hình phạt tử hình và thi hành án tử hình; nghiên cứu giảm bớt tội danh bị áp dụng hình phạt tử hình; tăng cường áp dụng biện pháp chuyển đổi từ hình phạt tử hình sang hình phạt tù".

*Bộ trưởng Lương Tam Quang trình bày tờ trình dự án Luật.*

Về cơ sở thực tiễn, sau hơn 8 năm thi hành, Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã bộc lộ nhiều vướng mắc, bất cập. Về các quy định về hình phạt tử hình, một số quy định chưa phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội và thực tiễn công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. "Một số quy định về hình phạt tù, phạt tiền chưa đảm bảo tính răn đe, nhất là đối với các loại tội phạm đang có nhiều diễn biến phức tạp, gây bức xúc trong thời gian qua như tội phạm về ma túy, môi trường, hàng giả, vệ sinh, an toàn thực phẩm. Do đó, việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự là yêu cầu cấp thiết, khách quan" - Bộ trưởng Lương Tam Quang nhấn mạnh.

Đồng chí Bộ trưởng khẳng định, phạm vi sửa đổi, bổ sung lần này chỉ tập trung vào một số vấn đề đã có ý kiến chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, những vướng mắc, bất cập thực sự cấp bách, phải sửa đổi ngay để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn đấu tranh phòng, chống tội phạm.

Bố cục dự thảo Luật gồm 4 điều. Chính phủ cũng đề xuất trình Quốc hội xem xét, cho ý kiến, thông qua dự án Luật theo trình tự, thủ tục rút gọn tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV.

Bỏ hình phạt tử hình đối với 8/18 tội danh

Về những sửa đổi, bổ sung cụ thể, dự thảo Luật dự kiến bỏ hình phạt tử hình và thay thế bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án (vẫn bảo đảm cách ly người phạm tội ra khỏi đời sống xã hội) tại 8/18 tội danh (44,44%) có khung hình phạt tử hình ở Bộ luật Hình sự hiện hành, gồm: Tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109); Tội gián điệp (Điều 110); Tội phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (Điều 114); Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (Điều 194); Tội vận chuyển trái phép chất ma tuý (Điều 250); Tội tham ô tài sản (Điều 353); Tội nhận hối lộ (Điều 354); Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421).

*Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành nội dung Chương trình.*

Bên cạnh đó, dự kiến bổ sung hình phạt tù chung thân không xét giảm án đối với 10/18 tội danh còn duy trì hình phạt tử hình. Bổ sung trường hợp không thi hành án tử hình đối với người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối, người nhiễm HIV đã chuyển giai đoạn AIDS, đang có nhiễm trùng cơ hội.

Vi phạm quy định về an toàn thực phẩm sẽ bị phạt tù ít nhất 2 năm

Dự thảo Luật nâng mức hình phạt tù, hình phạt tiền đối với một số tội danh để đảm bảo tính răn đe, nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng, chống tội phạm, kịp thời bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, công dân, phù hợp với các quy định pháp luật quốc tế, như tội phạm về môi trường, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực thẩm, thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh, ma tuý.

Cụ thể, tăng mức hình phạt tù đối với một số tội: Tội gây ô nhiễm môi trường (Điều 235): Tăng mức hình phạt tù thành từ 2-3 năm tại khoản 1; tăng mức hình phạt khởi điểm thành từ 3 năm tại khoản 2; tăng mức hình phạt khởi điểm thành từ 5 năm tại khoản 3; Tội vi phạm quy định về quản lý chất thải nguy hại (Điều 236): Tăng mức hình phạt tù thành từ 2-3 năm tại khoản 1; tăng mức hình phạt khởi điểm thành từ 3 năm tại khoản 2.

Hạ mức định lượng trong cấu thành Tội gây ô nhiễm môi trường (Điều 235): Hạ mức thông số môi trường nguy hại vượt quy chuẩn quốc gia về môi trường từ 5 lần đến dưới 10 lần xuống từ 3-5 lần; hạ mức thông số môi trường nguy hại vượt quy chuẩn quốc gia về môi trường từ 3-5 lần xuống từ 2-3 lần tại các khung, khoản trong tội này. Tăng mức hình phạt tiền gấp 2 lần so với quy định hiện hành với các tội thuộc Chương các tội phạm về môi trường.

Đối với tội phạm về sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh, an toàn thực phẩm, nâng mức phạt tiền lên gấp 2 lần so với quy định hiện hành đối với Tội sản xuất, buôn bán hàng giả (Điều 192), Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, phụ gia thực phẩm (Điều 193), Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (Điều 194), Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng, giống vật nuôi (Điều 195), Tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm (Điều 317).

Tội vi phạm quy định về an toàn thực phẩm (Điều 317): Tăng mức khởi điểm hình phạt tù tại khoản 1 từ 1 năm thành 2 năm.

Bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma tuý

Về tội phạm ma túy, tăng mức khởi điểm hình phạt của Tội tàng trữ trái phép chất ma túy (Điều 249) tại khoản 1 từ 1 năm thành 3 năm. Tăng mức khởi điểm hình phạt tù Tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy (Điều 255) tại khoản 1 từ 2 năm thành 3 năm.

Bổ sung quy định Ketamine, Fentanyl là loại ma túy cùng với khoản có quy định về Heroine, Cocaine, Methamphetamine, Amphetamine, MDMA hoặc XLR-11 trong các điều luật của Chương các tội phạm về ma túy.

Đặc biệt, dự thảo Luật bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy. Cơ sở của việc này, theo Bộ trưởng Lương Tam Quang, Chỉ thị số 36 ngày 16/8/2019 của Bộ Chính trị về tăng cường, nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống và kiểm soát ma tuý đã đề ra nhiệm vụ, giải pháp là "có chế tài nghiêm khắc hơn đối với hành vi sử dụng trái phép chất ma tuý". Kết luận số 132 ngày 18/3/2025 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 36 cũng đặt ra nhiệm vụ "khẩn trương nghiên cứu áp dụng chính sách hình sự nghiêm khắc hơn để giảm cầu ma tuý, chặn đứng mối quan hệ cung, cầu ma tuý".

Về tội phạm tham nhũng: Tăng mức hình phạt tiền gấp 2 so với quy định hiện hành đối với các tội danh thuộc Mục 1 (Các tội phạm về tham nhũng) của Chương XXIII (Các tội phạm về chức vụ).

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự cũng sửa đổi, bổ sung một số quy định của 4 luật: Luật Đặc xá, Luật Thi hành án hình sự, Luật Phòng, chống mua bán người, Luật Công an nhân dân để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về trình tự, thủ tục và tổ chức thi hành án tử hình, đồng bộ với nội dung sửa đổi, bổ sung của Bộ luật Hình sự, phục vụ yêu cầu sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy; bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.