Chuyên gia lý giải nguyên nhân mùa bão bất thường

Mùa bão bất thường

Mùa bão bất thường là nhận định của PGS.TS Mai Văn Khiêm, Giám đốc Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia khi thông tin về mùa bão năm nay tính đến thời điểm này.

Cụ thể, chia sẻ nhận định về mùa bão năm nay trên TTXVN, PGS.TS Mai Văn Khiêm đánh giá: Diễn biến của các cơn bão xảy ra trong thời điểm vừa qua khá bất thường. 

Cụ thể, bão số 9 (RAGASA) có cường độ trên Biển Đông đạt cấp siêu bão (cấp 17, giật trên cấp 17) - là cơn bão mạnh nhất trên thế giới trong năm 2025, đây cũng là cơn bão mạnh nhất trong lịch sử thống kê bão trên Biển Đông. 

Tuy nhiên, do bão đổi hướng đổ bộ vào Trung Quốc, khi di chuyển vào đất liền tỉnh Quảng Ninh đã suy yếu thành áp thấp nhiệt đới và không ảnh hưởng nhiều đến đất liền nước ta.

Trong khi đó, bão số 10 (BUALOI) di chuyển nhanh trên Biển Đông với tốc độ gấp đôi cơn bão bình thường, có lúc lên tới 35-40 km/giờ, nhưng khi đổ bộ vào đất liền lại đi chậm lại, đi dọc men theo ven biển miền Trung rồi mới đổ bộ vào khu vực Bắc Bộ, Trung Bộ với tác động rất mạnh. 

Thời gian bão số 10 lưu trên đất liền kéo dài các tỉnh Nghệ An - Bắc Quảng Trị kéo dài ít thấy, lên tới trên 12 tiếng. Hoàn lưu bão gây mưa lớn toàn Bắc Bộ và Thanh Hóa trở vào đến thành phố Huế (có nơi mưa gần 600 mm).

Hoàn lưu gió bão mạnh từ cấp 6 trở lên trải dài 11/21 tỉnh ven biển, trong đó khu vực có gió mạnh từ cấp 8 trải dài suốt từ Ninh Bình đến Quảng Trị, khu vực Nam Hà Tĩnh - Bắc Quảng Trị là vùng tâm bão ảnh hưởng cũng là vùng gió mạnh nhất, phổ biến cấp 10-11, giật cấp 13-14; gây dông lốc; lũ lớn trên nhiều sông; gây sạt lở đất, lũ ống, lũ quét ở nhiều khu vực…

"Đây là một trong những đợt thiên tai nghiêm trọng, khốc liệt, xảy ra gần như đồng thời các loại hình thiên tai đặc biệt nguy hiểm (bão rất mạnh, lũ lớn, đặc biệt lớn; lũ quét, sạt lở đất, ngập lụt xảy ra trên diện rộng); tác động, ảnh hưởng nặng nề đến hầu hết các hoạt động kinh tế - xã hội, thiết chế hạ tầng từ vùng biển đến đồng bằng, trung du và miền núi", Giám đốc Mai Văn Khiêm nhấn mạnh.

Nguyên nhân mùa bão bất thường

Lý giải về nguyên nhân bất thường của những cơn bão như phân tích trên, PGS.TS Mai Văn khiêm cho rằng, do vùng biển Tây Bắc Thái Bình Dương mấy năm gần đây ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu, nhiệt độ nóng lên, mặt nước biển cũng nóng lên, kéo theo lượng hơi nước trong khí quyển tích tụ nhiều hơn, điều kiện để hình thành những cơn bão rất mạnh. 

Cùng với đó, trong các cơn bão nêu trên trên, có bão số 10 là di chuyển rất nhanh. Hiếm có cơn bão nào di chuyển với tốc độ 30-35 km/giờ. 

Nguyên nhân khiến cơn bão đi nhanh là do áp cao cận nhiệt đới (tức hệ thống hoàn lưu quy mô lớn tồn tại ở nhiều tầng khí quyển khác nhau) dẫn dắt. Áp cao rất mạnh nên dẫn đường cho cơn bão đi với tốc độ rất nhanh...

Về tình hình bão từ nay đến cuối năm, ông Mai Văn Khiêm cho biết, dự báo trên Biển Đông có khoảng 2-4 cơn bão, áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông và có 1-2 cơn có khả năng ảnh hưởng đến đất liền Việt Nam.

Đề cập thêm về tính bất thường cũng như nhiều cơn bão từ đầu năm đến nay có xu hướng dịch chuyển lệch Bắc (theo hướng Bắc), TS. Trương Bá Kiên, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng Thủy văn, Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu cho biết, tính bất thường của mùa bão năm nay nằm ở chỗ thường thì các cơn bão trong tháng 9-10 hàng năm sẽ ảnh hưởng tới khu vực Trung Bộ là nhiều. 

Cụ thể, các cơn bão thường hình thành ở phía Đông Philippines, đi theo hướng Tây - Tây Bắc, vượt qua đảo Luzon, vào Biển Đông rồi hướng vào ven biển miền Trung. 

Tuy nhiên, đã có một số cơn di chuyển lệch Bắc và ảnh hưởng tới khu vực Bắc Bộ. Tính đến thời điểm này, trong 11 cơn bão của năm 2025 đã có 6 cơn đều có hướng dịch chuyển lên phía Bắc gồm WUTIP (bão số 1), WIPHA (bão số 3), KAJIKI (báo số 5), TAPAH (bão số 7), RAGASA (bão số 9) và MATMO (bão số 11).

Thông tin về nguyên nhân lệch Bắc của nhiều cơn bão, Tiến sĩ Trương Bá Kiên cho hay, đối với các cơn bão di chuyển lệch Bắc là do áp cao cận nhiệt đới nằm ở phía Đông kết hợp với không khí lạnh từ phía Bắc tạo ra dòng dẫn hướng Tây - Tây Bắc. 

Trong quá khứ cũng có những cơn bão tương tự di chuyển lệch Bắc như bão SARIKA - bão số 7 (2016) hình thành phía Đông Philippines, vượt Luzon, đổ bộ Hải Nam, rồi ảnh hưởng miền Bắc và Bắc Trung Bộ, gây mưa lớn do tương tác không khí lạnh.

Tháng 10/2017, bão KHANUN - bão số 6 tăng cấp ở phía Bắc Biển Đông, hướng Hải Nam - Quảng Đông, gây gió mạnh, sóng lớn trên vịnh Bắc Bộ và mưa trên miền Bắc. Bão Nesat (cuối tháng 9 đầu 10/2011), sau khi ảnh hưởng Luzon, di chuyển lên Hải Nam - Quảng Đông, gây điều kiện gió mùa mạnh và mưa lớn phía Bắc Việt Nam.

Chủ động ứng phó với hoàn lưu bão số 11, mưa lũ, lũ, lũ quét, sạt lở đất...

Đối với bão số 11, cũng được Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia dự báo là lệch Bắc. 

Nguyên nhân được cho là do áp cao cận nhiệt đới chi phối theo hướng Tây Bắc, sau đó áp cao dự báo rút ra phía Đông và lệch Nam, tạo điều kiện để bão số 11 đổi hướng lên phía Bắc. 

Cùng với đó là không khí lạnh manh nha ở phía Bắc, chưa xuống sâu nên chưa đủ sức ép mạnh, đẩy bão xuống phía Nam, hướng vào khu vực miền Trung.

Đến sáng 6/10, mặc dù bão số 11 đã suy yếu thành áp thấp nhiệt đới, nhưng trên biển (khu vực Bắc vịnh Bắc Bộ bao gồm đặc khu Bạch Long Vỹ) vẫn có gió mạnh, sóng cao, biển động (nguy hiểm đối với tàu thuyền).

Trong sáng 6/10, trên đất liền khu vực Quảng Ninh và Lạng Sơn có gió mạnh cấp 5, có nơi cấp 6, giật cấp 7-8. Từ sáng 6/10 đến hết đêm 7/10, khu vực vùng núi, trung du Bắc Bộ có mưa to và dông, lượng mưa phổ biến từ 100-200 mm, cục bộ có nơi mưa rất to trên 300 mm. Cảnh báo nguy cơ mưa có cường suất lớn (>150 mm/3h); khu vực Đồng Bằng Bắc Bộ, Thanh Hóa có mưa vừa, mưa to với lượng mưa phổ biến 50-150 mm, cục bộ có nơi mưa rất to trên 200 mm.

Khu vực Hà Nội, dự báo từ sáng 6/10 đến hết ngày 7/10 có mưa vừa, mưa to và dông, với lượng mưa phổ biến 50-100 mm, cục bộ có nơi trên 150 mm, trong mưa dông có khả năng xảy ra lốc, sét và gió giật mạnh.

Các chuyên gia khí tượng thủy văn khuyến cáo, để chủ động ứng phó với hoàn lưu bão số 11, mưa lũ, lũ, lũ quét, sạt lở đất... trước hết người dân phải tuyệt đối tuân thủ hướng dẫn cũng như chỉ đạo của chính quyền địa phương.

Người dân cần thường xuyên theo dõi thông tin cảnh báo bão, tình hình mưa lũ, cảnh báo dông lốc trên website của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn Quốc gia tại địa chỉ nchmf.gov.vn, các Đài Khí tượng thủy văn tỉnh, thành phố và khu vực; các phương tiện truyền thông đại chúng chính thống của Trung ương và địa phương để chủ động ứng phó.

Ngoài ra, với tác động của hoàn lưu bão số 11 sẽ gây ra mưa rất lớn ở khu vực Bắc Bộ và Thanh Hóa, nguy cơ lũ quét, sạt lở đất rất cao. 

Do vậy, Cơ quan khí tượng thủy văn kiến nghị các cơ quan chức năng tại địa phương lưu ý rà soát các điểm nghẽn dòng, các vị trí xung yếu trên địa bàn để có biện pháp phòng tránh, ứng phó.

Chủ động ứng phó nguy cơ mưa lũ, lũ ống, lũ quét, sạt lở đất do ảnh hưởng của bão số 11

Liên quan đến công tác ứng phó hoàn lưu bão số 11, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Công điện số 188/CĐ-TTg ngày 6/10/2025 yêu cầu các bộ ngành, địa phương chủ động ứng phó nguy cơ mưa lũ, lũ ống, lũ quét, sạt lở đất do ảnh hưởng của bão số 11. 

Công điện gửi Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố: Cao Bằng, Lào Cai, Lạng Sơn, Bắc Ninh, Thái Nguyên, Tuyên Quang, Phú Thọ, Sơn La, Điện Biên, Lai Châu, Hà Nội, Hải Phòng, Hưng Yên, Ninh Bình và Thanh Hóa; Bộ trưởng các Bộ: Quốc phòng, Công an, Nông nghiệp và Môi trường, Công Thương, Giáo dục và Đào tạo, Khoa học và Công nghệ; Văn phòng Ban chỉ đạo phòng thủ dân sự quốc gia.

Theo bản tin của Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, sáng nay bão số 11 đã đi vào đất liền tỉnh Quảng Tây - Trung Quốc (gần khu vực biên giới Việt - Trung) và suy yếu thành áp thấp nhiệt đới. Tuy nhiên, theo dự báo hoàn lưu bão số 11 sẽ gây mưa to và có thể dông lốc trong ngày 06-07/10/2025: khu vực vùng núi, trung du Bắc Bộ lượng mưa phổ biến 100-200mm, cục bộ có nơi mưa rất lớn tới trên 300mm (đặc biệt nguy cơ mưa cường suất lớn trên 150mm trong 3 giờ); khu vực đồng bằng Bắc Bộ và Thanh Hóa có mưa vừa, mưa to với lượng mưa phổ biến 50-150mm, cục bộ có nơi mưa rất to trên 200mm.

Đây là đợt mưa lớn ngay sau những ngày mưa lớn kéo dài vừa qua do ảnh hưởng của hoàn lưu bão số 10, nhiều nơi đất ở trạng thái bão hòa nước, sông ngòi, hồ đập đã đầy nước, nguy cơ rất cao tiếp tục xảy ra lũ lớn trên sông suối nhỏ và thượng nguồn, lũ ống, lũ quét, sạt lở đất tại miền núi và trung du Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, ngập úng tại các đô thị và vùng thấp trũng.

Để bảo đảm an toàn tính mạng, hạn chế thiệt hại về tài sản của Nhân dân, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ trưởng các Bộ, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố khu vực Bắc Bộ và Thanh Hóa không lơ là, chủ quan, tiếp tục thực hiện nghiêm chỉ đạo của Bộ Chính trị và Công điện số 186/CĐ-TTg ngày 04/10/2025 của Thủ tướng Chính phủ về triển khai ứng phó bão số 11, tập trung chỉ đạo theo dõi chặt chẽ, cập nhật thường xuyên, liên tục diễn biến tình hình, triển khai kịp thời, hiệu quả, đồng bộ các biện pháp phòng, chống, ứng phó mưa lũ, lũ ống, lũ quét, sạt lở đất theo chức năng, nhiệm vụ thẩm quyền; kịp thời báo cáo cấp có thẩm quyền chỉ đạo xử lý đối với những vấn đề vượt thẩm quyền.

Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố, nhất là các tỉnh khu vực trung du và miền núi chỉ đạo, huy động các lực lượng (xung kích phòng chống thiên tai tại cơ sở, công an, quân đội, các lực lượng chức năng, dân quân tự vệ, thanh niên…) triển khai đồng bộ, quyết liệt các biện pháp để bảo đảm an toàn tính mạng, hạn chế thiệt hại tài sản của Nhân dân do lũ ống, lũ quét, sạt lở đất, trong đó:

Căn cứ tình hình thực tế và dự báo mưa lũ tại địa phương chỉ đạo có thể nghiên cứu cho học sinh không phải đến trường mà học trực tuyến nếu thấy cần thiết để bảo đảm an toàn cho học sinh là trên hết.

Rà soát kỹ từng khu dân cư, từng mái nhà, kịp thời phát hiện, chủ động hỗ trợ các hộ dân di dời ra khỏi những khu vực nguy hiểm có nguy cơ xảy ra sạt lở đất, lũ ống, lũ quét, ngập sâu khi có mưa lớn.

Bằng mọi biện pháp kịp thời thông tin đến người dân về tình hình mưa lũ trên địa bàn; tuyên truyền, hướng dẫn, khuyến cáo người dân chủ động hạn chế việc đi lại và hoạt động trong thời gian mưa lũ; kiểm soát, hạn chế người và phương tiện lưu thông trên các tuyến đường có nguy cơ mất an toàn khi mưa lũ; bố trí lực lượng kiểm soát chặt chẽ, hướng dẫn, hỗ trợ giao thông qua các ngầm tràn, các đoạn đường bị ngập sâu.

Thủ tướng Chính phủ cũng giao Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố chủ động theo dõi chặt chẽ, vận hành điều tiết bảo đảm an toàn hồ đập, không để xảy ra lũ chồng lũ hoặc do yếu tố chủ quan; triển khai các biện pháp bảo đảm an toàn đê điều; kịp thời huy động lực lượng, phương tiện phòng, chống và khắc phục ngay khi có sự cố.

Đồng thời, chủ động bố trí lực lượng, phương tiện, vật tư, lương thực, thực phẩm và các nhu yếu phẩm cần thiết trước tại khu vực trọng điểm, xung yếu dự báo có nguy cơ bị chia cắt do sạt lở, ngập lụt để sẵn sàng cứu hộ, cứu nạn, hỗ trợ Nhân dân khắc phục hậu quả theo phương châm "bốn tại chỗ".

Bộ trưởng các Bộ: Quốc phòng, Công an, Nông nghiệp và Môi trường và các bộ, ngành liên quan chủ động chỉ đạo, huy động các lực lượng quân đội, công an, cơ quan chức năng kịp thời phối hợp, hỗ trợ các địa phương và Nhân dân triển khai công tác phòng, chống, ứng phó mưa lũ, tìm kiếm cứu nạn, khắc phục nhanh nhất có thể hậu quả thiên tai.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường chỉ đạo theo dõi sát diễn biến, dự báo, cảnh báo, cung cấp thông tin thường xuyên, kịp thời, chính xác nhất về tình hình mưa lũ, lũ ống, lũ quét, sạt lở đất; chủ động chỉ đạo triển khai công tác ứng phó mưa lũ, lũ ống, lũ quét, sạt lở đất, bảo đảm an toàn đê điều, hồ đập, sản xuất nông nghiệp theo thẩm quyền, báo cáo Thủ tướng Chính phủ những vấn đề vượt thẩm quyền.

Các Bộ, ngành, địa phương theo chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền chủ động tiếp tục phối hợp, hỗ trợ các địa phương triển khai thực hiện quyết liệt, khẩn trương, kịp thời, có hiệu quả các biện pháp phòng, chống, ứng phó mưa lũ, kịp thời khắc phục nhanh nhất có thể hậu quả mưa lũ theo quy định.

Thủ tướng Chính phủ giao Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tiếp tục chỉ đạo các Bộ, ngành có liên quan và các địa phương chỉ đạo sát việc dự báo, khẩn trương triển khai công tác phòng, chống, ứng phó, khắc phục hậu quả mưa lũ sau bão.

Các bộ, ngành, địa phương báo cáo Thủ tướng Chính phủ về tình hình và kết quả phòng, chống, ứng phó, khắc phục hậu quả mưa lũ trước 15 giờ hằng ngày.

Văn phòng Chính phủ theo chức năng, nhiệm vụ được giao theo dõi, đôn đốc việc thực hiện Công điện này; kịp thời báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Phó Thủ tướng Chính phủ phụ trách những vấn đề đột xuất, phát sinh./.