Bất cập trong quản lý, sử dụng nhà ở xã hội và giải pháp khắc phục

Siết chặt quản lý, xử lý vi phạm trong sử dụng nhà ở xã hội

Như Báo điện tử Xây dựng đã nêu ở “Bài 1: Siết chặt quản lý, xử lý vi phạm trong mua bán, cho thuê, sử dụng nhà ở xã hội”: Phát triển nhà ở xã hội (NƠXH) là một chính sách quan trọng của Đảng và Nhà nước nhằm hỗ trợ người thu nhập thấp, người lao động có khó khăn về nhà ở. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều trường hợp sử dụng căn hộ NƠXH không đúng mục đích, mua bán, cho thuê, cho thuê lại NƠXH trái quy định. Thậm chí, có hiện tượng các tổ chức, cá nhân thông đồng, cố tình "găm hàng", lách luật trục lợi chính sách.

Đặc biệt, tình trạng mua bán, cho người nước ngoài thuê NƠXH diễn ra ngày càng nhiều, gây ảnh hưởng lớn đến chủ trương của Đảng và Nhà nước về chính sách phát triển NƠXH, ảnh hưởng đến tình hình an ninh - trật tự, kinh tế - xã hội.

Sau khi kiểm tra rà soát, ông Nguyễn Tuấn Dũng, Phó Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Bắc Ninh thông tin: Qua công tác kiểm tra, rà soát, hiện trên địa bàn tỉnh chưa phát hiện chủ đầu tư bán NƠXH cho người nước ngoài hoặc cho người nước ngoài thuê. Tuy nhiên, có tình trạng nhiều người sau khi mua NƠXH đã cho người nước ngoài sinh sống dưới các hình thức như cho người nước ngoài đến chơi, kết hôn với người nước ngoài (sau khi mua NƠXH), cho người nước ngoài thuê, ở nhờ.

Liên quan đến vấn đề người nước ngoài thuê nhà ở xã hội, đại diện một số chủ đầu tư cũng cho biết, có một số căn hộ có người nước ngoài ở nhưng không thường xuyên. Theo giải thích của chủ đầu tư nhà ở xã hội Bắc Ninh: “Họ là bạn của chủ nhà, thi thoảng đến chơi và ở lại”.

Sau khi rà soát báo cáo và các quy định pháp luật hiện hành, Phó Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Bắc Ninh cho biết: Sở Xây dựng nhận thấy có một số vướng mắc trong Luật Nhà ở cần được xem xét lại và tháo gỡ. Hiện nay, trên địa bàn thành phố Bắc Ninh có nhiều dự án NƠXH đã được nghiệm thu đưa vào sử dụng trên 5 năm. Do đó, khi người dân thực hiện giao dịch cơ bản đảm bảo theo các quy định của pháp luật hiện hành.

Về việc bên mua có cho các đối tượng khác thuê lại NƠXH, trong đó có đối tượng là người nước ngoài. Theo quy định tại điểm b, khoản 2 Điều 64, Nghị định 16/2022/NĐ-CP ngày 28/01/2022 của Chính phủ về xử phạt một số hành vi vi phạm về quản lý giao dịch nhà ở cũng chỉ quy định xử phạt bên mua bán lại nhà ở không đúng quy định, nhưng chưa quy định xử phạt bên mua cho thuê không đúng quy định.

Để tăng cường hiệu lực, hiệu quả trong công tác quản lý sử dụng NƠXH, Sở Xây dựng tỉnh Bắc Ninh đã có Văn bản số 2355/SXD-QLN gửi Bộ Xây dựng báo cáo và hướng một số nội dung liên quan việc quản lý sử dụng NƠXH đối với trường hợp người nước ngoài sinh sống, thuê lại NƠXH để Sở Xây dựng làm cơ sở phối hợp với các cơ quan liên quan xử lý các đối tượng này đảm bảo theo quy định của pháp luật.

Trước đó, Sở Xây dựng tỉnh Bắc Ninh đã ban hành văn bản đề nghị các địa phương liên quan tổ chức kiểm tra, rà soát, xử lý các tổ chức, cá nhân quản lý, mua bán, cho thuê, sử dụng NƠXH trái quy định của pháp luật. Đồng thời, Sở cũng đã đề nghị UBND các huyện, thị xã, thành phố, chủ đầu tư và Ban Quản trị các tòa nhà chung cư tại các dự án NƠXH trên địa bàn tăng cường công tác kiểm tra, rà soát, xử lý, thu hồi NƠXH đối với các tổ chức, cá nhân có dấu hiệu vi phạm trong mua bán, sử dụng NƠXH sai quy định.

Đảm bảo các dự án NƠXH thực sự phục vụ đúng đối tượng thụ hưởng, mang lại "giấc mơ an cư" cho người lao động nghèo, thu nhập thấp, đồng thời đưa chính sách của Đảng và Nhà nước đến gần hơn với người dân.

Mua bán, cho thuê nhà ở xã hội trái quy định: Trách nhiệm thuộc về ai?

Theo tìm hiểu của phóng viên Báo điện tử Xây dựng, hợp đồng mua bán tại các dự án NƠXH do Sở Công Thương tỉnh Bắc Ninh hướng dẫn và gửi mẫu. Trong số các hợp đồng mua bán, có quy định rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của người mua, cụ thể như sau: "Bên Mua có quyền thực hiện các giao dịch như chuyển nhượng, thế chấp, cho thuê để ở, tặng cho và các giao dịch khác theo quy định của pháp luật về nhà ở, theo quy định của pháp luật về nhà ở xã hội sau khi được cấp giấy chứng nhận đối với căn hộ đó".

"Hai Bên thống nhất rằng, Bên Mua không được chuyển nhượng, thế chấp (không vì mục đích vay vốn mua căn hộ này) hoặc cho thuê dưới mọi hình thức trong thời gian tối thiểu là 05 (năm) năm sau kể từ thời điểm hoàn thành nghĩa vụ tài chính với Bên Bán."

"Trong trường hợp chưa đủ 05 năm, kể từ ngày bên mua thanh toán hết tiền nếu có nhu cầu bán lại nhà ở nhưng không bán cho chủ đầu tư mà bán trực tiếp cho đối tượng được mua, thuê, thuê mua nhà ở xã hội quy định tại Điều 49 Luật Nhà ở 2014 thì phải được Sở Xây dựng địa phương xác nhận bằng văn bản về việc đúng đối tượng và để chủ đầu tư ký lại hợp đồng cho người được mua lại nhà ở đó".

Trong các hợp đồng mua bán, cũng quy định rõ ràng về nghĩa vụ của người mua sau khi nhận bàn giao căn hộ, bao gồm: "Tuân thủ các quy định của phụ lục – Bản nội quy quản lý sử dụng nhà chung cư thu nhập thấp của Hợp đồng này và các quy định khác về quản lý Tòa nhà của Bên bán” và "Sử dụng căn hộ đúng mục đích để ở đã nêu trong đơn mua Căn hộ...".

Với các điều khoản ràng buộc rõ ràng như đã nêu ở trên, khi phát hiện các trường hợp mua bán, cho thuê lại NƠXH trước thời hạn quy định, các cơ quan chức năng cũng cần xem xét thêm trách nhiệm của các bên trong việc tuân thủ theo Hợp đồng mua bán; đặc biệt là chủ đầu tư trong việc quản lý dự án NƠXH trong quá trình vận hành. Điều này nhằm đảm bảo các dự án NƠXH thực sự phục vụ đúng đối tượng thụ hưởng, là "giấc mơ an cư" của những người lao động nghèo, thu nhập thấp; đồng thời đưa chính sách của Đảng và Nhà nước đến gần hơn với người dân.