Gian nan cuộc chiến thuốc giả, thực phẩm giả tại TP.HCM

Thuốc giả, thực phẩm giả đang là vấn nạn nhức nhối tại các đô thị, trong đó có Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) - thị trường lớn và là địa bàn diễn ra nhộn nhịp hoạt động sản xuất, kinh doanh, buôn bán và giao thương các mặt hàng tiêu dùng, chăm sóc sức khỏe.

Từ thuốc giả...

Trong báo cáo gửi Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội về thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống thuốc giả, thực phẩm giả, đại diện Ủy ban nhân dân (UBND) TP.HCM cho biết: Thực trạng hoạt động sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm trên địa bàn Thành phố diễn ra khá phổ biến và diễn biến phức tạp cả về quy mô lẫn phương thức sản xuất, tổ chức tiêu thụ từ cơ sở sản xuất, kinh doanh nhỏ lẻ đến các doanh nghiệp lớn.

Gian nan cuộc chiến thuốc giả, thực phẩm giả tại TP.HCM — Nhiều thực phẩm chức năng giả bị đổ trên đường Nguyễn Văn Linh, TP.HCM. (Ảnh: CACC)

Từ ngày 1/1/2024 đến ngày 30/6/2025, Sở Y tế và Phòng Y tế quận, huyện, thành phố Thủ Đức đã kiểm tra 7.739 cơ sở, trong đó xử lý 92 cơ sở, ban hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính 36 cơ sở, với tổng số tiền hơn 3,5 tỷ đồng. Chi cục Quản lý thị trường Thành phố đã kiểm tra, xử lý 173 vụ vi phạm về mặt hàng thuốc, tạm giữ 260.336 đơn vị sản phẩm (viên, vỉ, hộp) thuốc nhập lậu, không rõ nguồn gốc, xuất xứ với tổng trị giá hơn 14,9 tỷ đồng; đã xử phạt với số tiền hơn 2 tỷ đồng và buộc tiêu hủy toàn bộ hàng hóa vi phạm; đã chuyển cơ quan điều tra 2 vụ có dấu hiệu tội phạm.

Đáng chú ý, trong giai đoạn trên, Công an TP.HCM đã khởi tố 6 vụ, 37 đối tượng liên quan đến thuốc giả. Trong đó, điển hình là vụ việc Công an Thành phố phối hợp các đơn vị tiến hành kiểm tra, phát hiện đường dây “Sản xuất buôn bán thuốc chữa bệnh giả” do Ngô Kim Diệu, Nguyễn Thị Ngọc Hương cùng đồng bọn thực hiện.

Hay như Sở Y tế TP.HCM phát hiện và chuyển cơ quan Công an Thành phố 2 vụ việc gồm nhà thuốc Việt Hải kinh doanh thuốc dạng phối hợp có chứa dược chất gây nghiện giả (thuốc Neocodion giả); Công ty TNHH Y tế Toàn Phúc kinh doanh thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần không rõ nguồn gốc xuất xứ (gồm các thuốc Morphin, Lexomil).

"Các hành vi vi phạm phổ biến như kinh doanh thuốc không hoá đơn chứng từ; không đúng phạm vi trong Giấy đủ điều kiện kinh doanh dược; mua thuốc, bán thuốc với các cơ sở không có Giấy đủ điều kiện kinh doanh dược.

Đến thực phẩm giả

Không “kém cạnh” thuốc giả là diễn biến phức tạp của thực phẩm giả. Từ ngày 1/1/2024 đến 30/6/2025, lực lượng cảnh sát kinh tế, môi trường Công an Thành phố đã khởi tố 8 vụ, 27 bị can, tang vật thu giữ hơn 5 tấn phụ gia thực phẩm (bột ngọt...) các loại; 75 bình nước lọc giả nhãn hiệu; 24.315 chai thực phẩm chức năng, 7.525 lon sữa bột giả thành phẩm; vỏ lon sữa bột, bao bì, tem nhãn; máy móc, thiết bị, phương tiện dùng để dập nắp lon sữa...

Một số vụ việc điển hình như vụ kiểm tra, trực tiếp bắt quả tang, khám xét cơ sở của đối tượng Vũ Thành Công cùng đồng bọn đang thực hiện hành vi sản xuất sữa giả tại nhà xưởng số 53B/7, Khu phố Nội Hóa 1, phường Bình An, thành phố Dĩ An, tỉnh Bình Dương (cũ); tạm giữ 7.525 lon sữa bột giả thành phẩm; vỏ lon sữa bột, bao bì, tem nhãn; máy móc, thiết bị, phương tiện dùng để dập nắp lon sữa,.... tổng trị giá khoảng 14,5 tỷ đồng.

Hay như vụ đối tượng Lê Minh Tài có hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả là phụ gia thực phẩm (bột ngọt) với thủ đoạn mua bột ngọt không nhãn mác, không rõ nguồn gốc xuất xứ trôi nổi trên thị trường, sau đó mang về đóng gói, ghi hạn dùng, đóng nhãn hiệu bột ngọt AJINOMOTO, hạt nêm Knoor để bán ra thị trường thu lợi bất chính. Tổng số lượng bột ngọt giả các đối tượng sản xuất hơn 3 tấn và thu giữ nhiều tang vật có liên quan phục vụ sản xuất.

Trong 6 tháng đầu năm 2025, Sở An toàn thực phẩm TP.HCM đã tiến hành kiểm tra 3.704 cơ sở sản xuất, kinh doanh thực phẩm (không tính cơ sở kinh doanh dịch vụ ăn uống), lấy 175 mẫu thực phẩm để kiểm nghiệm. Kết quả có 42 mẫu không đạt. Đơn vị này đã xử phạt vi phạm hành chính 53 cơ sở vi phạm với tổng số tiền phạt gần 1,3 tỷ đồng; đình chỉ hoạt động có thời hạn 11 cơ sở; buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp 1 cơ sở; buộc thu hồi Bản tự công bố 4 loại sản phẩm thực phẩm…

Cùng với đó, Sở An toàn thực phẩm tham mưu UBND Thành phố xử phạt vi phạm hành chính 15 cơ sở với số tiền hơn 3,5 tỷ đồng, đình chỉ hoạt động có thời hạn 3 cơ sở; buộc thu hồi, thay đổi mục đích sử dụng hoặc tái chế hoặc tiêu hủy 11 loại sản phẩm thực phẩm; buộc thu hồi Bản tự công bố 6 loại sản phẩm thực phẩm…; đồng thời chuyển cơ quan cảnh sát điều tra 1 trường hợp vi phạm có dấu hiệu liên quan đến hàng giả.

Chi cục Quản lý thị trường Thành phố đã kiểm tra, xử lý 639 vụ vi phạm về mặt hàng thực phẩm, tạm giữ 390.633 đơn vị sản phẩm thực phẩm nhập lậu, không rõ nguồn gốc, xuất xứ với tổng trị giá hơn 10,7 tỷ đồng. Đã xử phạt với số tiền hơn 11,9 tỷ đồng và buộc tiêu hủy toàn bộ hàng hóa vi phạm; chuyển cơ quan điều tra 11 vụ có dấu hiệu tội phạm.

Cùng với đó, từ tháng 1/2024 đến tháng 6/2025 các đơn vị, sở, ngành là thành viên Ban Chỉ đạo 389 Thành phố đã thanh tra, kiểm tra 27.711 vụ; phát hiện và bắt giữ 4.415 vụ vi phạm về hàng cấm, hàng lậu; 21.821 vụ vi phạm về gian lận thương mại và 1.475 vụ vi phạm về hàng giả; tổng số tiền thu nộp ngân sách gần 2.000 tỷ đồng; khởi tố 36 vụ với 89 đối tượng.

Quyết liệt xử lý

Để tăng cường đấu tranh, phòng chống có hiệu quả tình trạng thuốc giả, thực phẩm giả, UBND TP.HCM kiến nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, sửa đổi Luật Hình sự theo hướng mở rộng phạm vi áp dụng và tăng khung hình phạt đối với hành vi tiếp tay, bao che cho hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng gian, hàng giả, hàng kém chất lượng gây ảnh hưởng đến sức khỏe nhân dân.

Sửa đổi Luật An toàn thực phẩm và các văn bản hướng dẫn thi hành; trong đó bổ sung các quy định về quản lý an toàn thực phẩm đối với sản phẩm nhập khẩu, sản phẩm chế biến sẵn, thực phẩm chức năng, sản phẩm tự công bố, hoặc quy định rõ phải có tem truy xuất nguồn gốc được mã hóa (QR code), kết nối với cổng thông tin mà người dân có thể tự đăng nhập, truy xuất được. Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu thống nhất, kết hợp dữ liệu dân cư là thông tin quan trọng, hữu ích cho hoạt động phòng, chống tội phạm của các lực lượng chức năng trong công tác chống buôn lậu.

Để nâng cao hiệu quả công tác phối hợp trong thời gian tới, UBND Thành phố cũng đề xuất xây dựng cơ chế chia sẻ dữ liệu phối hợp liên ngành giữa ngành y tế, công an, quản lý thị trường, hải quan về hoạt động sản xuất, xuất khẩu, nhập khẩu, kinh doanh các sản phẩm y tế, qua đó góp phần ngăn chặn thuốc trôi nổi từ biên giới và nội địa hóa trái phép.

Đối với Bộ Y tế, UBND Thành phố kiến nghị sớm hoàn thiện quy hoạch hệ thống kiểm nghiệm để tăng cường công tác kiểm tra chất lượng thuốc, thực phẩm; Bộ Tài chính hướng dẫn các địa phương xây dựng kho lưu giữ, bảo quản tang vật, vật chứng cho các lực lượng chức năng để phục vụ công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại. Bộ Khoa học và Công nghệ nghiên cứu và sớm ban hành đầy đủ các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với tất cả các sản phẩm thực phẩm; Bộ Công Thương cần ban hành quy định bắt buộc định danh người bán và xác thực thông tin người bán trên các sàn thương mại điện tử.

"Thuốc giả và thực phẩm giả không đơn thuần là hành vi gian lận thương mại mà là một vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe cộng đồng, đạo đức xã hội và an ninh kinh tế. Việc nhận diện đúng mức độ nguy hiểm và có các biện pháp phòng ngừa, xử lý kịp thời là trách nhiệm không chỉ của ngành y tế mà của toàn hệ thống chính trị và của từng người dân", theo UBND TP.HCM.

Về trách nhiệm của địa phương, trong thời gian tới, TP.HCM sẽ nâng cao năng lực giám sát không gian mạng; phối hợp chặt chẽ với các nền tảng công nghệ (như facebook, tiktok, youtube...) để kiểm soát, gỡ bỏ nội dung vi phạm một cách kịp thời; đẩy mạnh truyền thông đến người dân về cách phân biệt thông tin quảng cáo chính thống và thông tin gian dối.

Các đơn vị, sở, ngành lực lượng chức năng tăng cường kiểm soát hoạt động của doanh nghiệp vận chuyển; các lực lượng chức năng thành viên Ban Chỉ đạo 389 của Thành phố phối hợp chặt chẽ, đấu tranh có hiệu quả trong công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trong nội địa, đặc biệt là hàng hoá trong lĩnh vực y tế.

Ngoài ra, Thành phố sẽ xem xét tăng thẩm quyền, phân công, phân cấp trong việc chủ động phát hiện, kiểm tra, xử lý trong lĩnh vực môi trường và an toàn thực phẩm cho công an cấp xã để kịp thời xử lý có hiệu quả các tình huống phát sinh, tránh xảy ra những trường hợp vi phạm hậu quả nghiêm trọng. Tăng cường công tác kiểm tra, hậu kiểm an toàn thực phẩm; đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật về an toàn thực phẩm đến các cá nhân, tổ chức sản xuất, kinh doanh thực phẩm và người tiêu dùng.

Trước khi hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, theo số liệu ghi nhận trước ngày 30/6/2025, TP.HCM là nơi tập trung nhiều cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có quy mô lớn với nhiều chuyên khoa đầu ngành, là tuyến điều trị cuối của khu vực phía Nam, trong đó có 10 bệnh viện đa khoa, 22 bệnh viện chuyên khoa, 12 bệnh viện bộ, ngành, 19 bệnh viện quận, huyện, 22 trung tâm y tế, 310 trạm y tế, 72 bệnh viện tư nhân, 8.044 phòng khám tư nhân và 39 trạm cấp cứu vệ tinh. Bên cạnh đó, Thành phố còn là đầu mối phân phối thuốc cho tất cả các khu vực trên cả nước với 42 nhà máy sản xuất thuốc; 1.531 cơ sở bán buôn thuốc, nguyên liệu làm thuốc; 8.454 cơ sở bán lẻ thuốc; 647 cơ sở chuyên bán lẻ dược liệu, thuốc cổ truyền, thuốc dược liệu.

Về lĩnh vực thực phẩm, Thành phố hiện có 2.832 cơ sở sản xuất, chế biến thực phẩm; 13.747 cơ sở kinh doanh thực phẩm; 132 bếp ăn tập thể; 66 cơ sở chế biến suất ăn sẵn; 55 cơ sở bếp ăn trường học; 14.640 cơ sở kinh doanh thức ăn đường phố; 3 chợ đầu mối và 229 chợ dân sinh; 52 trung tâm thương mại, 271 siêu thị; 3.200 cửa hàng tiện lợi. Lượng hàng hóa nông lâm thủy hải sản, thịt gia súc gia cầm về 3 chợ đầu mối chiếm khoảng trên 70%; 30% còn lại ở hệ thống siêu thị, trung tâm thương mại và các cửa hàng tiện lợi.